Lees hier onze aanbeveling - Vlaamse Ombudsdienst

2012-0302 PER KAPUY
Rapport van 24 januari 2013
Vooraf
Voor de welvaart van ons allemaal, leveren loodsen aan onze gemeenschap een
cruciale overheidsdienst. Loodsen dragen namelijk bij tot een vlot en veilig
scheepvaartverkeer: ze verlenen bijstand aan de scheepskapitein bij het navigeren en
manoeuvreren van de schepen op onze wateren. De ombudsman heeft hiervoor het
allergrootste respect.
Maar precies om die reden, hebben loodsen ook een erg belangrijke voorbeeldfunctie.
Die voorbeeldfunctie komt in het gedrang, wanneer een probleem rond hun
vergoedingen, jarenlang blijft aanslepen. De ombudsman rekent er sterk op dat alle
bestemmelingen van dit rapport die voorbeeldfunctie in het achterhoofd houden,
wanneer zij reageren op dit rapport.
1

De prestatiegebonden vergoeding van de loods
1. Najaar 2012. Een zeeloods contacteert de ombudsman. Net als de kust-, de
rivier- en de kanaalloodsen, werken ook de zeeloodsen bij de DAB Loodswezen,
een afdeling van het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK).
MDK is een entiteit binnen het beleidsdomein Mobiliteit en Openbare Werken.
De bewuste zeeloods komt de ombudsman spreken over de vergoedingen van
de loodsen, waarbij men weet dat de uitgavenbegroting 2013, onder de post
loonmassa DAB Loodswezen, een stevig bedrag van 58.026.000 euro vermeldt.
Loodsen werken in een continuregeling, de zgn. “beurten”. Zo verblijft
verzoeker, als zeeloods, tijdens zijn beurt, in Vlissingen. Concreet bestaat een
beurt uit 11 dagen, waarvan de loods 6 dagen aan het werk is en daarna 5
rustdagen heeft.
2. Loodsen worden voor hun prestaties vergoed volgens een – in
overheidsmiddens – erg specifieke prestatiegebonden verloning, die tegelijk
ook groepsgebonden is (wat wellicht teruggaat op de vaststelling dat het al dan
niet kunnen leveren van hun prestatie tijdens hun beurt, mede erg afhankelijk
is van concrete weersomstandigheden).
Loodsprestatie: “de pot vullen & eruit nemen”.
Meer concreet bestaat de vergoeding van de loods sowieso uit een vaste
component.
Daarnaast is er ook de prestatie- en groepsgebonden “loodstoelage”, die
beschreven staat in de artikelen VII 60 tot 65, VPS (als bijlage).
Dat prestatie- en groepsgebonden regime blijkt te draaien om het “vullen van
de pot”, om vervolgens “ook uit de pot te kunnen nemen”. In 2009
bijvoorbeeld, ontving de gemiddelde loods, op die manier, 2.000 euro per
maand aan loodstoelagen (cijfer genoemd in de toelichting bij het Vlaams
Personeelsstatuut), bovenop zijn vast loon.
Deze 2.000 euro aan loodstoelage wordt bekomen, deels doordat elke loods,
voor elke loodsprestatie, voor 50% (85% voor de kustloodsen) rechtstreeks
individueel wordt uitbetaald. De overige 50% (15% voor de kustloods), waarmee
elke loodsprestatie vergoed wordt, komt terecht in een groepsfonds (“vult dus
de pot”), waaruit elke loods vervolgens kan nemen, volgens zijn eigen aantal
beschikbaarheidsdagen (beurtdagen).
Daarbij worden de loodsen ook in 4 verschillende categorieën ingedeeld, waar
bijgevolg de hoogste categorie een grotere hap uit de pot van het groepsfonds
krijgt.
Administratieve opdracht: “de pot niet vullen & toch eruit nemen”.
Die beschikbaarheidsdagen zijn dus belangrijk. Hoe meer een loods ervan
heeft, hoe groter zijn aandeel in het groepsfonds. De beschikbaarheidsdagen
zijn de dagen waarop de loods volgens zijn beurtregeling werkt, maar er zijn
ook dagen, die hiermee worden gelijkgesteld, zoals dagen, waarop de loods
administratieve opdrachten uitvoert (bvb. de dienst vertegenwoordigen op een
vergadering; simulatoropdrachten uitvoeren; namens de dienst in een
onderzoeksraad of jury zetelen).
2

Toch is het tegelijk wel zo dat er voor de eigenlijke vergoeding voor de
administratieve opdrachten deels een ander regime geldt. De vergoeding voor
hun administratieve opdrachten, krijgen de loodsen namelijk volledig
individueel uitbetaald (“administratieve opdrachten vullen de pot dus niet”).
Maar omdat deze administratieve opdrachten tegelijk wel
beschikbaarheidsdagen opleveren, openen zij wel de mogelijkheid om “te
nemen uit het groepsfonds”, aangezien de loodsen op dat moment beschikbaar
zijn. M.a.w. voor de administratieve opdracht geldt “de pot niet vullen, toch
eruit nemen”.
3

De vergoeding van de loods-lesgever: al jaren wrevel
Lesgeven “1995-2002”: wrevel over “de pot niet vullen & toch eruit nemen”.
Nadat het “lesgeven als loods” sedert 1995 werd ingericht, wilde men in 2002
wrevel bij de collega’s oplossen.
Terwijl er bij de collega’s in 2002 klaarblijkelijk geen algemeen probleem
bestond bij het principe dat men bij een administratieve opdracht “de pot niet
vult, maar toch eruit neemt” (zie hiervoor), nam “men” zich in 2002 voor om het
lesgeven niet langer als administratieve opdracht te vergoeden (dat gebeurde
namelijk tussen 1995 en 2002 wel).
Voortaan zou het lesgeven vergoed worden volgens het regime van de effectief
geleverde loodsprestatie, dat wil zeggen: vergoeding met een coëfficiënt van
een loodstoelage, in combinatie met het toekennen van een
beschikbaarheidsdag. Dat komt dus neer op een regime, waarbij men bij het
lesgeven “de pot vult”, waarna de lesgever ook mag “nemen uit de pot”.
Lesgeven “2004-2013”: het VPS-euvel van “de pot vullen & toch niet eruit
nemen”.
“Helaas”, slaagde “men” er de voorbije jaren nooit in om dat voornemen ook in
regelgeving te vertalen, want het VPS bepaalt dat prestaties als loods-lesgever
niet mogen worden gelijkgesteld met een beschikbaarheidsdag 1 . Hierdoor
“vullen de lesgevers de pot wel”, maar kunnen ze “niet nemen uit de pot”.
Bijzonder merkwaardig daarbij, is dat MDK nu al 8 jaar lang, ermee blijft
volstaan te verklaren dat het eigen VPS (Vlaams Personeelsstatuut) op dat punt
een euvel bevat, reden voor MDK om het VPS terzijde te schuiven en al meer
dan 8 jaar, (1) aan de loodsen-lesgevers desalniettemin toch
beschikbaarheidsdagen toe te kennen voor hun lessen buiten de beurt; en (2)
vervolgens van de loodsen-lesgevers te verlangen dat zij de lessen, die zij
tijdens hun rustperiode hebben gegeven, compenseren (om er zo voor te
zorgen dat het lesgeven geen aanleiding geeft tot een te groot aantal
beschikbaarheidsdagen). Als klap op de vuurpijl werd dit niet door iedereen
nageleefd, noch werden deze lesgevers hierop aangesproken.
1 ‘Met beschikbaarheidsdagen worden gelijkgesteld, de dagen waarop de loods met de operationele functie
een dienstopdracht moet vervullen, zelfs als hij volgens zijn beurtregeling met rust is, met uitzondering van
de activiteiten als loods-lesgever’ (artikel VII.60, §2, 3 e lid, 2° van het Vlaams Personeelsstatuut).
4

De klacht van de verzoeker
Verzoeker klaagt concreet over de onjuiste toekenning van
beschikbaarheidsdagen voor dagen waarop loodsen optreden als lesgever.
Omdat dit dus al meer dan 8 jaar op deze manier gebeurt, betekent dat
concreet dat loodsen-lesgevers hun aantal werkdagen op die manier verhogen,
en bijgevolg ook een groter aantal dagen uit het groepsfonds nemen. Bekeken
vanuit de libellering van het VPS, benadelen deze lesgevers hierdoor hun
collega’s-loodsen, die hun beschikbaarheidsdagen bereiken op de reglementair
correcte manier.
Lesgeven “2004-2013”: de praktijk van “de pot vullen & teveel eruit nemen”.
Verzoeker probeert zelf al geruime tijd om dit probleem via allerlei instanties
aan te kaarten, maar tot nu toe zonder al te veel succes. Alom wordt openlijk
toegegeven dat de huidige manier van werken niet conform de regelgeving is,
maar anderzijds blijft het probleem al jaren aanslepen.
5

Onderzoek
1. Op 28/11/2012 had de Ombudsman een overleg met IAVA, waar de situatie al
sedert 2007 bekend is. MDK antwoordde in 2007 aan IAVA dat vanaf 2007
instructies waren gegeven om een correcte toekenning van de
beschikbaarheidsdagen te kunnen garanderen.
Helaas, een recente IAVA-audit leert dat het MDK, ook in 2012, de bepalingen
van het VPS m.b.t. de beschikbaarheidsdagen nog steeds niet correct toepast.
IAVA formuleerde dan ook een aanbeveling m.b.t. deze aangelegenheid 2 . MDK
accepteerde deze aanbeveling en stelde 31/12/2012 als streefdatum voor de
realisatie van deze aanbeveling.
2. De Vlaamse Ombudsdienst had op 14/01/2013 een overleg met de AG MDK om
na te gaan of deze aanbeveling effectief geïmplementeerd werd en of er
bijkomend, nagedacht wordt over het rechtzetten van de situatie uit het
verleden.
Dat blijkt niet het geval. MDK verduidelijkt tegenover de ombudsman dat de
zaak sinds 2008 hangende is in het regulier overleg met de vakbonden. MDK
nuanceert ook: het probleem van de niet-gerecupereerde
beschikbaarheidsdagen was vooral groot in het verleden, maar vanaf 2010 zou
een kentering merkbaar zijn. Deze nuancering werd ook door de verzoeker zelf
gemaakt, die stelt dat in de groep van de zeeloodsen het probleem intussen
quasi-opgelost zou zijn. MDK liet de ombudsman ook weten sterk te rekenen
op een doorbraak tegen midden 2013, aan de hand van dit MDK-voorstel:
- behoud van de prestatiecoëfficiënt voor de loods-lesgevers, zonder
verhoging;
- toekenning van een beschikbaarheidsdag voor het lesgeven binnen de
vaarbeurt;
- voor het lesgeven buiten de vaarbeurt: geen beschikbaarheidsdag, doch de
prestatieverloning voor 100% individueel toe te kennen.
2 “Om zich te conformeren aan de bepalingen van het VPS, wordt het Loodswezen Informatie Systeem
aangepast zodat dagen, waarop de loodsen enkel lesgeven, niet meer worden meegeteld als
beschikbaarheidsdagen.”
6

Beoordeling & ombudsnormen
1. Schending van de ombudsnormen “overeenstemming met het recht” en
“redelijke behandeltermijn”.
2. In een zaak, die nu al voor minstens 10 jaar aansleept, is het niet
geloofwaardig om in 2013, ook aan de ombudsman, al voor minstens de
derde maal een oplossing in de nabije toekomst voorop te stellen. De
ombudsman kan er momenteel dan ook niet op vertrouwen dat er tegen
midden 2013 daadwerkelijk vooruitgang zal worden geboekt, noch kan de
ombudsman erop vertrouwen dat de actuele “quasi-oplossing” duurzaam is
of dat de realisatie van het ingewikkelde MDK-voorstel werkelijk tot een
gedragen oplossing zal leiden.
Dit rapport is daarom vooral een “wake up call” tot alle betrokkenen. Voorts
zal de ombudsman deze zaak ook mee opnemen in zijn publiek jaarverslag
over 2012 (deadline om de ombudsman te documenteren over de reactie op
zijn aanbevelingen: 11 maart 2013) en de ombudsman rekent er dus sterk
op dat de bespreking van zijn jaarverslag in de commissie mobiliteit van het
Vlaams Parlement (tussen Pasen en zomerreces 2013) de plaats en het
ogenblik zullen zijn, waarop het beleid verslag zal kunnen doen van een
bereidheid bij alle betrokken partijen om, in alle redelijkheid, tot een
oplossing te komen.
7

Voorstel tot bemiddeling / Aanbeveling
1. Hieronder de aanbeveling van de ombudsman:
1.1 De ombudsman stelt vast dat er intussen al meer dan 8 jaar lang een
regeling wordt toegepast die in strijd is met het Vlaams
Personeelsstatuut. Indien er niet binnen korte termijn tot een
compromis gekomen kan worden, dan beveelt de ombudsman aan dat
het VPS strikt wordt toegepast.
1.2 Dergelijk compromis lijkt te moeten beantwoorden aan het volgende
algemene principe: groepsgebonden prestatieverloning is een absolute
uitzondering in het VPS.
Als het behoud van die uitzondering dan wellicht echt nodig is (daar
spreekt de ombudsman zich niet over uit), dan moet op zijn minst
duidelijk gemotiveerd worden waarom die groepsgebonden
prestatieverloning niet beperkt blijft tot louter “het eigenlijke loodsen”,
maar integendeel wordt uitgebreid met andere opdrachten (zowel van
administratieve aard, als bijvoorbeeld met lesgeven).
Bepaalde van deze generieke taken, die trouwens ook in andere
diensten bestaan, worden momenteel verloond via de groepsgebonden
prestatieverloning, die zijnde een uitzondering, restrictief zou moeten
worden toegepast.
8

BESTEMMELINGEN
In het antwoord van MDK van 14/01/2013 leest de ombudsman dat een oplossing ten
gronde afhankelijk is van de besprekingen over het sectoraal akkoord 2013-2014,
maar dat intussen intern binnen MDK de besprekingen blijven lopen.
Om die reden bezorgt de ombudman een exemplaar van dit rapport aan:
- Kapitein Jacques D’Havé, administrateur-generaal Agentschap Maritieme
Dienstverlening en Kust
- mevrouw Hilde Crevits, functioneel bevoegde minister
en vertrouwt de ombudsman erop dat dit rapport op die manier verder zijn weg vindt
intern binnen MDK, alsook binnen het sectoraal overleg aan bod zal komen. De
ombudsman is uiteraard bereid om dit rapport verder te komen toelichten en/of
standpunten te helpen verzoenen bij de interne besprekingen.
Een afschrift van dit rapport wordt voorts bezorgd aan:
- de heer Jan Peumans, voorzitter Vlaams Parlement, tevens voorzitter van de
parlementaire Commissie Mobiliteit
- de heer Eddy Guilliams, administrateur-generaal IAVA
9