Bladspiegel 4 - Het Persmuseum

Harde Lessen van Gerard MuLder
Gerard Mulder (1947) werkte voor diverse dag- en opiniebladen, waaronder
NRC Handelsblad, Vrij Nederland, HP/De Tijd en uiteraard Het Vrije Volk
(wie niet?). In een serie met terugblikken trekt hij daar de harde lessen uit.
Van De Journalist, het blad dat gedurende
mijn vierenhalfjarig verblijf in
West-Duitsland mijn venster op de Nederlandse
journalistiek zou zijn, heb ik zojuist
de jaargang 1963-‘64 in de kelder teruggevonden.
Ingebonden zelfs, zo groot was
de betekenis die ik aan het vakblad annex
orgaan van de Federatie van Nederlandse
Journalisten, de paraplu boven de neutrale,
katholieke en christelijke journalistenzuil,
dacht te gaan hechten. Als een soort journalistieke
bijbel in tweewekelijkse afleveringen.
Ik spelde elk nummer als was het Gods
Woord. Tot mijn eigen verbazing, moet ik
achteraf zeggen nu ik de jaargang na bijna
een halve eeuw weer eens heb doorgebladerd.
Welke diepe inzichten over het
vak haalde ik ooit uit deze nog steeds niet
vergeelde pagina’s? Waar is de romantiek
die me zo aansprak? .
Ja, ik kom een verhaaltje tegen over een
groepje Nederlandse journalisten dat samen
een vliegtuig huurt om ‘de ramp bij Longarone’
(wat voor ramp dat was, wordt bekend
verondersteld) te verslaan, maar strandt
in München met een verbogen neuswiel
(foto van het neuswiel). Na veel reisellende
bereikt de groep de omgeving van Venetië,
blijkbaar het epicentrum van de ramp, en
slaagt er met bovenmenselijke inspanning
in nog net op tijd een stukje naar het thuisfront
door te bellen.
Helaas, het zal nooit worden afgedrukt,
want de drukkers in Nederland staken. Ten
minste één coll. – de standaardaanduiding
in De Journalist – beleeft een zenuwinzinking,
een andere coll. stort fysiek in. Namen
worden uit kiesheid niet genoemd. Maar
in de journalistiek maak je wat mee, dat is
duidelijk.
Terugkijkend blijkt het neuswiel de spannendste
illustratie in de jaargang te leveren,
want voor zo ver er foto´s in staan, tonen
ze coll.’s op spreekgestoelten of achter vergadertafels.
Er wordt wat afvergaderd in het
vak, en de verslagen van die vergaderingen
vreten pagina’s. Ook andere journalistieke
hoogtepunten, jubilea, pensioneringen en
in memoriams, krijgen buitensporig veel
ruimte.
Fenomeen
Geen wonder: iedere jubilerende, afscheid
nemende en gestorven coll. blijkt een fenomeen
van extreem formaat te zijn (geweest);
zijn (naderend) wegvallen zal het vak een
klap toedienen waarvan het zich niet meer
zal herstellen. Voeg daarbij nog het pijnlijk
gevoelde gemis aan een goede vakopleiding
en de het gejammer over de zorgwekkende
rentabiliteit van de dagbladen – binnen het
bestek van een paar nummers van De Journalist
sneuvelen het katholieke Gronings
dagblad Ons Noorden en twee kopbladen
van Het Parool – en het wordt duidelijk
waarom er uit die jaargang een tamelijk
zenuwachtige geur opstijgt. Maar er is één
lichtpunt.
Vraag me niet hoe dit valt te rijmen met het
bovenstaande, maar het aantal personeelsadvertenties
per nummer is voor huidige
begrippen onvoorstelbaar groot; geregeld
loopt het op naar veertien of vijftien, van
opmaakredacteur tot parlementair verslaggever.
Misschien is het een wanhoopsoffensief
om de vele giganten die ons aan de lopende
band ontvallen, te kunnen vervangen. Of
misschien is de werkelijkheid wat rooskleuriger
dan het Cassandra-geroep op congressen
doet vermoeden. Feit is dat er af en toe
zelfs een leerling-journalist wordt gevraagd.
Op deze categorie advertenties zette ik
mijn kaarten. Zo zou het abonnement op
De Journalist, dat Wiedergutmachungsgeschenk
van mijn vader om mij met mijn
lot als onvrijwillig emigrant te verzoenen,
uiteindelijk zijn praktisch nut bewijzen.
Titaan
Mijn eindexamen gymnasium, in Duitsland
‘Abitur’ genoemd, kwam in zicht, en ik wilde
op het juiste moment toeslaan. Een maand
of vier voor de examentijd, in 1966, was
het zo ver: de Provinciale Overijsselsche
BladSpiegel
Zou jonge ‘streber’ de giganten in
het vak ooit kunnen vervangen?
7
en Zwolsche Courant adverteerde voor een
leerling. Ik schreef een brief, met een koe
van een germanisme (‘begaving’) erin, maar
werd toch uitgenodigd voor een gesprek.
En zo zag ik even later voor het eerst het tot
de verbeelding sprekende gebouw van de
Zwolsche, aan de Melkmarkt van de stad
waarnaar de krant vernoemd was. Precies
zoals het hoorde draaide achter een enorme
etalageruit de pers; voor de ruit dromden
oude mannetjes samen om van het technisch
wonder te genieten.
Een wirwar van trapjes en opstapjes bracht
mij naar de kamer van de hoofdredacteur.
C.L. Menschaar had ik nog nooit ontmoet,
maar ik wist bij voorbaat al dat hij een
journalistieke titaan moest zijn. Niet omdat
De Journalist hem zo had getypeerd, maar
omdat hij vroeger bij de Haagsche Courant
had gewerkt, de New York Times van Den
Haag en omgeving (waaronder mijn geboortestad
Delft).
Menschaar nam mij aan, enigszins geïmponeerd,
geloof ik, door mijn veteranenverleden
als abonnee van De Journalist. Dat deze
reputatie ook tegen mij kon werken, hoorde
ik pas maanden later. Door de gangen van
de Zwolsche had het gerucht gespookt dat
de hoofdredactie een enorme Streber uit
Duitsland had ingehuurd, die erop pochte
het vakblad te lezen nog voordat hij ooit een
letter in een krant had geschreven. Ergens
was het nog waar ook.
Les 3: “de journalistiek hangt van de schone
schijnen aan elkaar”.
[In eerdere afleveringen leerde Mulder ons:
“Als je je eigen geheugen al niet kunt vertrouwen,
reken dan maar niet op dat van
anderen”(Bladspiegel 1) en ”Geen vragen
zonder antwoorden” (nr.2).]