Schetsboek - Inbo

Schetsboek

Verhalen vertellen
Sinds mensenheugenis vertellen mensen
elkaar verhalen middels woord, maar ook
met beeld. Verhalen om te communiceren,
om informatie uit te wisselen…… maar ook
om elkaar te inspireren en te verleiden.
De handgemaakte tekening is bij uitstek
geschikt om zo’n verhaal te vertellen. Dit
boek gaat over de schets als persoonlijk
handschrift. Het geeft inzicht in de
denkwereld van de maker en zijn identiteit.
De droomwereld in dit boek betreft de
gebouwde omgeving. In het ontwerpproces
wordt een schets vaak gebruikt om
gedachten of ideeën te visualiseren.
Door het schetsen van een idee worden
de gedachten tijdens het ontwerpproces
geordend. Een schets is een niet uitgewerkte
tekening, vaak bedoeld om iets op een
eenvoudige manier duidelijk te maken.
Het is een vorm van studie.
Fantaseren gaat over het vermogen om je in
situaties in te leven of verhalen te bedenken.
Verbeeldingskracht is hierin de basis voor
inspiratie en nieuwe ideeën. Verbeelding
is ongrijpbaar en kan op verschillende
manieren worden ervaren, geïnterpreteerd
en gewaardeerd. In een droomwereld is
alles mogelijk. Dat maakt het voor mij zo
aantrekkelijk.
Schetsen kunnen ook de start zijn van een
nieuwe wereld. Uitgewerkte schetsen helpen
het verhaal van een architectonisch ontwerp
te vertellen en mensen te overtuigen van
de sfeer die een nieuwe omgeving kan
uitstralen. Het boek laat een verzameling
schetsen zien van projecten waar ik de
afgelopen jaren aan gewerkt heb. Het raakt
de verschillende schaalniveau’s van de
wereld waarin wij ons dagelijks begeven.
Veel van de schetsen zijn gerealiseerd.
Bovenal gaat dit boek over plezier. Het
plezier van ons vak, van het maken van
architectuur.

Spaarndam
Als een antwoord op het oude dorp,
komt aan de overzijde het nieuwe dorp.
Hierdoor ontstaat een omarmend gebaar
om het Spaarne heen. Zoals het oude
dorp zich groepeert rondom het haventje,
zo ook het nieuwe dorp. Gestreefd is
de nonchalante, argeloze dorpse sfeer
wederom te vertalen in het nieuwe
plan; dit niet strikt in een historiserende
planopzet maar vertaald op eigentijdse
wijze met hedendaagse architectuur, in
harmonie met de omgeving.

Spaarndam
De bouwblokken dienen zoals in een dorp
gevarieerd en argeloos in samenstelling te
zijn. Verschillende thema’s worden hiertoe
ingezet: pandsgewijze of clustergewijze
opbouw, aaneengesloten of los, variatie
in massa, kapvormen, en wisselende
plaatsing op de kavel. Tegelijk met deze
thema’s wordt een “zweem” van intensiteit
over de bouwblokken gezet: dichter
bebouwd rondom de haven, losser naar
de randen. De architectuur is in onderlinge
samenhang, maar kan zowel historiserend
als hedendaags en eigenzinnig zijn. Om één
en ander bouwkundig in de hand te houden
wordt een opbouw in maatsysthematiek
nagestreefd.

Spaarndam
Bij het binnenkomen van het nieuwe dorp staan
speciale woningen. Deze staan vrij in de ruimte,
los van de bouwblokken, en zijn eigenwijs van
karakter. Des te centraler in het nieuwe dorp, des
te steniger het karakter wordt. Net als de kerktoren
in andere dorpen de aandacht trekt, brengen deze
torentjes oriëntatie in de stedenbouwkundige
opzet. De alzijdigheid van de gevels versterkt
de autonome identiteit. De gevels hebben een
verrassende verscheidenheid aan openingen.
Deze brengen schaal en menselijke maat.
Spaarndam
De woningen staan met hun voeten in een rietkraag.
De associatie met boothuizen en molens ligt voor de
hand. De woningen zijn verticaal georganiseerd met
houten terrassen en vlonders en kennen geen tuin. De
huizen zijn onderling verschillend; dit kan in hoogte,
lengte maar ook in verschijningsvorm. Het totaal kent
een nonchalante compositie. Het gebruik van hout en
riet past in deze sfeer.

Vleuten de Meern
Wonen in een dorpsachtige bebouwing aan een
perenlaantje. Een sfeer van overdadig groen
met wadi’s en fruitbomen, geen auto’s, kortom
woonkwaliteit. De schetsen laten een gevarieerd
kappenlandschap zien. De bouwblokken staan niet in
elkaars verlengde, waardoor overhoeks een steeds
wisselend beeld ontstaat. Om kleinschaligheid in
de blokopbouw te bereiken, wisselt de gootlijn in
hoogte. Tevens wordt de lengte van de gevel hierdoor
onderbroken. Eenvoudige raampartijen en erkers met
veel glas, benadrukken de dorpse sfeer.

Vleuten de Meern
De kopgevels hebben specifieke houten balkons.
Deze verwijzen naar de veranda’s verderop in
het perenlaantje. Gekozen is voor een natuurlijk
materiaalgebruik. De houten gevelbekleding met
lichte kozijnen creëert een uitgesproken sfeer.
Deze is op meerdere plekken aan de rand van het
bestaande dorp te zien.

De Lier.
Als onderdeel van een groot stedenbouwkundig
carré is een gesloten bouwblok ontworpen met
specifieke hoekoplossingen (atelierwoningen en kleine
appartementen). De lengte van de straatwanden is
samengesteld uit één woningdoorsnede, alternerend
toegepast. Zinkkleurige kapvormen in combinatie
met platte daken, geven variatie in massa. Een
aantal binnenhoven doorbreekt het gesloten
karakter. Het ensemble wordt beëindigd met een
haakvormig appartementengebouw. De ronde
entreehal benadrukt de hoek van het grote carré.
De gevels zijn samengesteld uit prefab-metselwerk.
De verticale raampartijen geven een klassiek beeld.
Om de eenheid te benadrukken is gekozen voor één
leerkleurige steen.

Haarlemmermeer
Als onderdeel van de eilandenverkaveling binnen
Vinexwijk Floriande, wordt voor eiland 9 het concept
“polderlandschap” gekozen. Dit als een verwijzing naar
het omringende landschap. Het eiland wordt omzoomd
met een dijkprofiel, gedeeltelijk verbasterd naar
woningen met een gemetselde scheggenstructuur:
“de deltawerken”. Het regenwater van de platte
daken wordt met een open stalen profiel over deze
scheggen geleid. Op de koppen van het eiland
kijken dijkwoningen met een panoramavenster over
de omgeving. Binnendijks ligt een lieflijk dorpje. De
massa’s (twee lagen met kap) verspringen, heggen en
bomen bepalen mede de sfeer. Buitendijks staan de
woningen nonchalant in een rietkraag. Het robuuste
plan is uitgevoerd in genuanceerd metselwerk. Dit
verzacht de uitstraling. Zoals iedere polder een
gemaal kent om de voeten droog te houden, kent
dit eiland een woontoren. Een baken in het open
landschap.

Enschede
In het centrum van Enschede ligt een groen
binnenterrein verborgen: het Blencken-Koelinkterrein.
Het stedenbouwkundig plan wordt gevormd door een
zestal appartementengebouwen in een parkachtige
setting. De openbare ruimte verbindt het verscholen
plangebied met zijn omgeving, en breekt het open.
Specifiek vormgegeven routes leiden de bezoeker
het park in. Het gebruik van houten materialen
versterkt het beoogde natuurlijke karakter. Bankjes en
verlichting ondersteunen op detailniveau het concept
van het “tapis roulant”.

Helmond
Een buurt in verval, dichtgespijkerde panden,
parkeeroverlast en sociale onrust. Op basis van
een nieuwe stedenbouwkundige structuur, vindt
kaalslag van de rotte plekken plaats. Hierdoor kan
de aanwezige kwaliteit versterkt worden, en het
parkeerprobleem binnen de nieuw toe te voegen
bouwblokken opgelost worden. De pleinen en
straten ademen hierdoor de sfeer uit van een
groen en aangenaam verblijfsgebied. Behouden
blijft de prachtige “jaren dertig” architectuur. De
schetsen zoeken een naadloos samengaan met de
bestaande omgeving, en een nieuwe impuls voor
de identiteit van de buurt.

Helmond
Om de sociale controle in de buurt te versterken wordt
het wonen zowel straat- als tuingericht gemaakt.
Gekozen is voor een woningtype met een erkerraam,
en een voorruimte met zitje aan de straat. De
tussenwoningen zijn eenvoudig vormgegeven, om
daarna op de hoeken van de blokken uit te pakken met
dwarskappen en enorme dakoverstekken. Ook op deze
hoeken wordt de sociale controle met woonprogramma
versterkt. Ritmisch vormgegeven tuinmuren met
plantenbakken, sluiten de binnenterreinen van de
bouwblokken af. Poortaccenten en verfijning in
detail middels metselwerk en betonbanden, brengen
karakter en menselijke schaal.

Wonen in de binnenstad
In het centrum van Hoorn, ingeklemd tussen de
grachten, lag een verlaten industrieterrein dat
gebruikt werd als parkeerterrein. Het gebied heeft
een transformatie ondergaan naar een nieuw stukje
binnenstad. Hierbij is gezocht naar aansluiting
op de grachtenstad-typologie van Hoorn. De
straatwanden volgen de belijning van de grachten.
Stedenbouwkundig ontstaat hierdoor ruimte voor een
binnenstraat en een verborgen groene hof, waardoor
het binnenstadgevoel versterkt wordt. Het gehele
ensemble staat op een ondergrondse parkeergarage.
De straatwanden worden samengesteld uit hogere
en lagere grachtenpanden. De schetsen laten een
eigentijdse vertaling van de klassieke opbouw van
“plint-tussen-kroonlijst” zien. Er wordt gebruik gemaakt
van diverse soorten metselwerk en verbanden, zoals
elders in de Hoornse binnenstad.

Hoorn
In de gevels wisselen grote gebaren en kleinere
raampartijen elkaar af. De overgang openbaarprivé
wordt vormgegeven middels “paaltjes met
kettingen” op de stoepen. Bewoners plaatsen hier
bankjes en bloembakken. Bestratingmaterialen,
verlichtingsarmaturen etc. versterken het “binnenstad
gevoel”. De bomen aan de grachten zijn geplaatst
in grote plantenbakken in de ondergrondse
parkeergarage.

Doesburg
De schetsen vertellen het verhaal van een
stedenbouwkundige en architectonische aanpassing
in de binnenstad van Doesburg. Een toekomstige
passage gaat de winkelstraat verbinden met
het achtergelegen openbare parkeerterrein.
Programmatisch wordt een grote AH-supermarkt met
bovengelegen appartementen toegevoegd. Gezocht
is naar een oplossing die als vanzelfsprekend voelt:
“het is eigenlijk altijd zo geweest”. Architectonische
kenmerken uit de omgeving, zijn de inspiratiebron voor
de nieuw toe te voegen bebouwing.

Nuenen
Aan de rand van de oude dorpskern wordt een nieuw
dorp ontworpen. De sfeer is kleinschalig en kent de
Nuenense maat. Gekozen is voor het concept van de
“informele tuin”: een parkachtige setting met in het hart
een vijver. De tuin is autovrij. Contrasten in bebouwing
(Hoven, Parkvilla’s en de Vijver) maken het plan
spannend. Alle woningen hebben contact met de tuin
middels veranda’s, terrassen en serres. Kleinschalige
moderne appartementenclusters presenteren zich
als villa’s in het groen. De villa’s liggen verhoogd
(kleine terpen), waardoor ondergronds het parkeren
opgelost kan worden. Variatie in kapvorm, schakeling
van de woningen en plaatsing in de tuin, maken de
verschillende ensembles tot herkenbare eenheden.
Een informele padenstructuur verbindt de ensembles.
In de vijver drijft een kleinschalig villadorp, wat volledig
op het water is georiënteerd. De vijver is tevens het
openbare hart van het plangebied, met een drijvend
terras en paviljoen in het midden.

Helmond
Als entreegebaar voor de wijk Dierdonk is
een “poortgebouw” ontworpen. Het concept
vertaald zich programmatisch in twee gesloten
bouwblokken. De massauitdrukking is symmetrisch
en monumentaal: een gebogen kapvorm met
hoektorens. De gekozen “jaren dertig” architectuur
sluit aan op de sfeer in de rest van de wijk. De
vormgeving is ritmisch en horizontaal van karakter.

Son en Breugel
Het woonblok met daaronder diverse commerciële
ruimtes maakt onderdeel uit van het centrum
vernieuwingsplan van dit Brabants dorp. Door het
toevoegen van een nieuwe massa wordt het 17
Septemberplein ruimtelijk omgebouwd naar een
driehoekig plein. Een ruimtevorm die in Brabantse
dorpkernen vaak is ontstaan door een samenkomen
van historische routes. Op de begane grond is
een supermarkt gesitueerd met een overdekte
expeditiestraat. Onder het hele, uit robuust metselwerk
opgetrokken complex, is een parkeergarage gesitueerd.
Franse balkons en verfijnde detailleringen geven de
appartementen allure. De tekening laat zien, hoe een
grote massa te vertalen naar een dorpse schaal.

Almere
Het stedenbouwkundig plan van het Europakwartier
laat zich kenmerken als een stedelijk gridpatroon.
Straten, pleinen en boulevards vormen zich hierin
op natuurlijke wijze. Om het geheel een menselijke
schaal mee te geven, worden de gevelwanden
vormgegeven als een “verzameling huizen”. Kleinere
gezinshuizen en grotere appartementenhuizen.
Zoals in de 19e-eeuwse Amsterdamse wijken zijn de
raamopeningen rustig van opzet, maar per pand net
even anders.
De panden krijgen een moderne vertaling van het
klassieke thema “plint en kroonlijst”. Wisselingen
in metselwerksoorten en -verbanden, accentueren
de onderlinge verschillen. Op de hoeken van het
bouwblok wordt uitgepakt met extra hoogte. Speciale
entreepartijen en hoekerkers versterken dit effect. Dit
doet sterk denken aan klassieke hoekoplossingen.
Bij wijze van “toeval” is in het bouwblok een
schoolgebouw opgenomen. “Het gevoel van de
19e-eeuwse Amsterdamse wijken van weleer”.

Woudenberg
Een klassiek koetshuis op het landgoed Geerestein,
ondergaat een transformatie naar een meer creatieve
uitstraling. De plattegrondstructuur met “kamertjes”
wordt verlaten, een open en ruimtelijke sfeer wordt
geïntroduceerd. Wanden en plafonds van wit stucwerk
ondersteunen dit idee. In contrast met de “nette”
materialen van het klassieke pand, worden “ruige en
doorleefde” materialen gebruikt. Bij de parketvloer
wordt de onderzijde boven gelegd. Hierdoor krijgt de
ruimte het karakter van een industriële werkvloer.
Bestaande kasten worden hergebruikt, en van andere
toepassingen voorzien. Over de gehele lengte
van de ruimte worden metalen platen bevestigd.
Schetsen, foto’s en andere creatieve uitingen kunnen
met magneten aan deze wand worden opgehangen.
De ordening van de “ambachtelijke” tekentafels
wordt ruimtelijk versterkt met drie lange rijen
verlichtingsarmaturen.

Jan van Gils
jan.vangils@inbo.com
Weesperstraat 3
Postbus 967 1000 AZ Amsterdam
T +31 (0)20 421 24 22
E amsterdam@inbo.com
www.inbo.com