les jeunes historiens ont la parole - Centre for Historical Research ...

Jan NAERT
(UGent)
Studiedag voor jonge historici – Eerste Wereldoorlog – Tweede Wereldoorlog
Journée d’étude “jeunes historiens” – Première Guerre mondiale – Seconde Guerre mondiale
Het Gentse Onafhankelijkheidsfront in de naoorlogse jaren.
“Une victoire sans lendemain ?”.
Wat kan de studie over een “marginale” verzetsvereniging uit een provinciestad als Gent, met
klemtoon op de naoorlog dan nog, ons aan nieuwe inzichten bieden over het verzet in de Tweede
Wereldoorlog? Het antwoord lijkt eenvoudiger dan het is.
Het was in mijn masterscriptie niet de bedoeling enkel het Gentse OF “an sich” te behandelen,
dan wel om de brede maatschappelijke en sociale ontwikkelingen met de microgeschiedenis van
het Gentse OF te verbinden. De vraag die voorligt, betreft wat nu juist de plaats van een
verzetsvereniging als het Gentse Onafhankelijkheidsfront was (of wilde zijn) in het naoorlogse
Vlaanderen. Hiermee wordt een onderzoeksterrein betreden dat nog maar nauwelijks ontgonnen
werd, namelijk de naoorlogse geschiedenis van verzetsbewegingen. Alvorens hier dieper op in te
gaan, dringt de volgende vraag zich echter op: wat is/was het Onafhankelijkheidsfront (in Gent)
nu eigenlijk?
Kort samengevat was het Onafhankelijkheidsfront in oorsprong een verzetsbeweging tijdens
Wereldoorlog II die, vooral in eerste instantie, het licht zag onder impuls van de communistische
partij (KP). Zij was de drijvende kracht om op nationaal niveau een breed patriottisch front op te
richten. Belangrijk was de opening naar alle “democraten” die het wilden opnemen tegen de
fascistische en nazistische bezetter. Meer specifiek werd in het Gentse OF de Leninistische,
revolutionaire klassenstrijd tijdelijk in de kast gestopt (iets wat in heel wat andere regio’s veel
minder het geval was). Concreet voor het Gentse OF kunnen we spreken over een bont allegaartje
van liberalen, socialisten, communisten en hier en daar zelfs een verdwaalde katholiek, die het
samen opnamen tegen de Duitse bezetter. Desondanks bleef het engagement en de inzet vanuit het
communistische kamp zeer groot. Dit leidde er dan ook toe dat velen het OF (zeer vaak terecht)
zowel tijdens als na de oorlog bleven zien als een communistische organisatie.
Alvorens de resultaten kort te schetsen, is het noodzakelijk om stil te staan bij de oorzaken van
een aantal conclusies. Het is namelijk zo dat door onverwachte beperkingen in het
bronnenmateriaal het hier behandelde onderwerp door een andere bril bekeken diende te worden.
Hét archief en de bijpassende collectieve bronnenserie bleken niet terug te vinden, dit leidde er toe
dat een “saaie” institutionele benadering vermeden werd. Hieruit volgt dat het onderzoek steunt
op enerzijds een sterk prosopografische aanpak en anderzijds op de weinige restanten uit het
gefragmenteerde nationale OF archief en het ledenblad dat zij uitgaven. De geboekte resultaten
zijn dan ook omwille van verschillende redenen verrassend.
Een eerste vaststelling was dat het “communistische” OF in Gent net heel pluriform bleek te zijn.
De krachten werden over de politieke opvattingen heen gebundeld in de strijd tegen de nazistische
bezetter. Die pluriforme samenstelling bleef ook verder werken na de bezetting. Maar de eens zo
cruciale eensgezindheid van tijdens de bezettingsjaren verdween echter al vrij snel na de
septemberdagen van 1944. Het waren echter niet zozeer politieke twistpunten die een wig dreven
tussen de Gentse OF’ers, dan wel de onderlinge relaties tussen de verschillende strekkingen die
aanwezig waren. Zo bleek onder meer de strijd om erkenning een grote twistappel te zijn.
Erkenningsdossiers werden aangepast, tegengewerkt of verdwenen gewoon.
34