les jeunes historiens ont la parole - Centre for Historical Research ...

Studiedag voor jonge historici – Eerste Wereldoorlog – Tweede Wereldoorlog
Journée d’étude “jeunes historiens” – Première Guerre mondiale – Seconde Guerre mondiale
doel daarbij is tot een beter begrip te komen van de mechanismen van erkenning en nieterkenning
van deze groep, via het systeem van allerlei beloningen.
Reeds tijdens de oorlog verwachtten de soldaten erkentelijkheid voor hun daden. Aan het einde
van het conflict werd deze verwachting een werkelijke eis tot erkentelijkheid. Deze nood aan
erkenning, die uitging van een specifieke groep in een periode van crisis, willen we beter
begrijpen. Om dat te kunnen, hebben we het systeem van toekenning van decoraties en allerlei
vormen van toetreding, alsook de kritiek die dit systeem opriep, bestudeerd aan de hand van
diverse bronnen: dagorders van het leger, rapporten over het moreel van de troepen, uitgegeven en
onuitgegeven geschriften, stamboekdossiers van soldaten, bepaalde boeken en literatuur van oudstrijders.
Voor zij die de wapens hebben opgenomen neemt het symbolische domein een belangrijke plaats
in. Onze bronnenanalyse heeft aangetoond dat, zowel tijdens als na de oorlog, het mentale en
sociaal-culturele kader van de strijdende groep sterk verweven raakte met het systeem van de
eervolle onderscheidingen. De kwestie van het eergevoel is een van de middelen die toelaten om
de groepservaring te behouden. 11 Op die manier krijgt de interactie tussen het individu en de
collectiviteit concrete gestalte in het discours omtrent de toekenning van eervolle
onderscheidingen. Die toekenning homologeert immers een individu op een zeer publieke en
exemplarische manier. 12 De betekenis van het ‘offer van de soldaat’ moet voortaan worden erkend
door de gemeenschap. Het zichtbare symbool is in deze erg belangrijk en zal ook bepalend zijn
voor de creatie van andere decoraties tijdens het interbellum.
Ons onderzoek draagt dus bij aan de sociale en culturele historiografie van de Groote Oorlog, een
vorm van geschiedschrijving die in Europa sinds een twintigtal jaar enorm aan belangstelling
heeft gewonnen. 13 Onze thematiek brengt een bredere geschiedenis onder de aandacht: de
geschiedenis van representaties doorheen herinnerings- en culturele dimensies. We raken aan de
geschiedenis van de herinnering in die zin dat we de collectieve representaties van een groep
analyseren aan de hand van eervolle onderscheidingen. Daarmee spreken we meteen ook over de
identiteit van die groep, die het verleden niet als een gestolde of verstarde werkelijkheid
beschouwt, maar net laat aansluiten bij het heden. Ons onderwerp handelt ook over
cultuurgeschiedenis in die zin dat deze representaties getuigen over de symbolische constructies
van verschillende maatschappelijke groepen, over praktijken die een sociale identiteit zichtbaar
maken en over instellingen die blijk geven van het bestaan van deze groepen. 14
De problematiek van onze verhandeling is vernieuwend omdat er, voor zover we weten, nog geen
enkel ander onderzoek werd verricht naar de rol die eervolle onderscheidingen hebben gespeeld in
het gevoel van erkenning van de soldaten ten aanzien van het vaderland en waarbij gebruik
gemaakt werd van ons bronnenmateriaal.
11
G. SIMMEL, Sociologie. Études sur les formes de socialisation [1908], Paris, 1992, p. 529.
12
M.-A. PAVEAU, “Citation à l’ordre et croix de guerre. Fonctions des sanctions positives dans la guerre de
1914-1918”, in R. CAZALS, E. PICARD, D. ROLLAND (dir.), La Grande Guerre. Pratiques et expériences,
Toulouse, 2005, p.251.
13
N. MIGNON, Les Grandes Guerres de Robert Vivier (1894-1989). Mémoires et écritures du premier conflit
mondial en Belgique, Paris, 2008, p.7.
14
L. VAN YPERSELE, P. RAXHON, “De l’histoire des mentalités à l’histoire culturelle”, in Questions d’histoire
contemporaine: conflits, mémoire et identité, Paris, 2006, p. 11-30.
21