VLOEISTOFSTAPEL - Techniek Toernooi
VLOEISTOFSTAPEL - Techniek Toernooi
VLOEISTOFSTAPEL - Techniek Toernooi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Groep 1 & 2<br />
<strong>VLOEISTOFSTAPEL</strong><br />
Vloeistoffen kun je netjes op elkaar laten drijven.<br />
Uit hoeveel laagjes bestaat straks jullie vloeistofstapel?
Vloeistofstapel<br />
(‘Laagjes maken’)<br />
Groep 1 en 2<br />
Team van 2, 3 of 4 kinderen<br />
LESBRIEF VOOR LEERKRACHT<br />
Opdracht<br />
Maak in een glas een stapel van zoveel mogelijk goed onderscheidbare vloeistoflaagjes.<br />
Doel<br />
Leren over eigenschappen van (vloei)stoffen en over de verschillen daarin. Het mooi en netjes<br />
uitvoeren van een vooraf uitgedacht werkplan. Oefenen van technische creativiteit. Leren samenwerken.<br />
De wedstrijd<br />
De uitdaging is om in een glazen pot of in een hoog glas zoveel mogelijk vloeistoflaagjes aan<br />
te brengen die niet met elkaar mengen. De vloeistoffen kunnen verschillend zijn in kleur of in<br />
samenstelling. Alleen de vloeistoffen die de wedstrijdorganisatie aanbiedt mogen worden gebruikt.<br />
Wel mogen eigen (voedingsmiddelen)kleurstoffen worden toegevoegd.<br />
Het team krijgt 30 minuten om de toren van vloeistoflaagjes te maken. De teamleden werken<br />
twee aan twee. Er mogen dus twee glazen worden gevuld. De jury telt het aantal te onderscheiden<br />
laagjes in ieder glas en telt ze bij elkaar op. Het team dat de meeste laagjes heeft<br />
gestapeld wint.<br />
Materiaal dat op school nodig is<br />
• Potten of hoge drinkglazen van glas of plastic, bijvoorbeeld plastic champagneglazen van<br />
de Hema<br />
• Eventueel: plastic pipetjes of lepeltjes om te kunnen schenken<br />
• Geschikte vloeistoffen<br />
• Kleurstoffen<br />
• Een (digitale) camera voor een fotoverslag van het ontwerp/bouwproces op school<br />
De school neemt mee naar de wedstrijd<br />
• Potten of hoge drinkglazen van glas of plastic, bijvoorbeeld plastic champagneglazen van<br />
de Hema<br />
• Enkele reageerbuisjes/potjes om dichtheidsverschillen van vloeistoffen te kunnen<br />
bepalen<br />
• Enkele (voedingsmiddelen)kleurstoffen (mag, hoeft niet)<br />
• Het fotoverslag (niet digitaal!) van het proces op school<br />
Laat de kinderen zo mogelijk zelf de foto’s nemen en het verslag maken. Laat zien hoe<br />
er is geëxperimenteerd in de klas, welke oplossingen zijn uitgeprobeerd etc.<br />
De jury zal hiernaar vragen.<br />
De organisatie zorgt voor<br />
• De wedstrijdvloeistoffen zijn azijn, water, glycerine (zit bijv. in hoestsiroop), siroop,<br />
schenkstroop, melk, alcohol (96%, zoals verkrijgbaar bij de drogist), slaolie, olijfolie,<br />
afwasmiddel. Op de wedstrijddag maakt de organisatie een selectie uit deze serie.<br />
• Van iedere geselecteerde wedstrijdvloeistof krijgt elk teamlid een gevuld plastic<br />
bekertje (doorzichtig). Let op: er staat niet op wat er in zit!<br />
• Een tafeltje om aan te werken<br />
© 2010 Stichting <strong>Techniek</strong> <strong>Toernooi</strong> Vloeistofstapel<br />
2
Wat mag wel en wat mag niet?<br />
• De inhoud van de potten mag maximaal 0,25 liter zijn.<br />
• Met verschillende laagjes wordt bedoeld: duidelijk gescheiden laagjes doordat de vloeistoffen<br />
verschillende kleuren hebben of een verschillende transparantie.<br />
• Begeleiders mogen de kinderen niet helpen of aanwijzingen geven.<br />
• Er mag niet worden gegeten of gedronken tijdens de wedstrijd.<br />
• Het fotoverslag mag niet digitaal worden aangeboden.<br />
Wat doet de jury, waar let de jury op?<br />
• Is voldaan aan de gestelde voorwaarden? (Wat mag wel en wat mag niet?)<br />
• Is de inhoud van het glas niet meer dan 0,25 liter?<br />
• De jury telt het aantal te onderscheiden laagjes. Laagjes die begonnen zijn te mengen<br />
tellen als één laagje.<br />
• Een vloeistof mag meerdere keren voorkomen.<br />
• Hoe creatief is de oplossing die gekozen is? Het fotoverslag kan een rol spelen bij het<br />
bepalen van de creativiteit.<br />
• Hoe groot is het gehalte ‘eigen inbreng’ van de kinderen geweest? Als naar het oordeel<br />
van de jury deze inbreng niet voldoende is geweest, wordt het team gediskwalificeerd.<br />
Het meegebrachte fotoverslag zal bij deze beoordeling een belangrijke rol spelen. Vergeet<br />
het dus niet mee te nemen! Als er geen fotoverslag aanwezig is, zal het team worden<br />
gediskwalificeerd.<br />
• De jury zal er scherp op toezien dat de kinderen niet worden geholpen door de begeleiders<br />
bij het uitvoeren van de opdracht tijdens de wedstrijd. De begeleiders mogen wel<br />
helpen met het uitpakken en klaarleggen van het meegebrachte materiaal.<br />
Wie wint?<br />
Het team dat in zijn twee potten de meeste laagjes heeft weten te stapelen wint. Bij teams<br />
die gelijke aantallen laagjes hebben gestapeld telt de verdeling van de laagdiktes mee: het<br />
team met de meest gelijkmatig verdeelde laagjes wint (dus allemaal even dik is het ideale resultaat).<br />
Er is een 1e, 2e en 3e prijs. Daarnaast is er een prijs voor het team dat het meest<br />
creatief heeft gewerkt. Per team kan maar één prijs worden gewonnen.<br />
Belangrijk!<br />
• Eventuele kleine wijzigingen in de regels en randvoorwaarden in de lesbrief worden gepubliceerd<br />
op de website van het <strong>Techniek</strong> <strong>Toernooi</strong> (www.techniektoernooi.nl) en per<br />
e-mail gecommuniceerd aan de teams die zich voor de desbetreffende opdracht hebben<br />
aangemeld.<br />
• Neem in geval van twijfel over de regels en voorwaarden contact op met de organisatie<br />
van het <strong>Techniek</strong> <strong>Toernooi</strong> (techniek@techniektoernooi.nl). Voorkom teleurstellingen op<br />
de wedstrijddag.<br />
• Wanneer de jury een schending van de regels constateert, zal zij daarvan aantekening<br />
maken, maar het team er niet onmiddellijk over informeren. Dit om de kinderen de gelegenheid<br />
te geven hun opdracht toch te voltooien. Het is dus belangrijk dat de volwassenen<br />
de regels goed in acht nemen.<br />
• De kinderen krijgen een half uur de tijd om de laagjes te stapelen. Daarna moeten ze<br />
wachten tot de jury langskomt. Houd er rekening mee dat het laatste team ongeveer<br />
een half uur moet wachten. Bereid de kinderen daarop voor en geef ze eventueel iets<br />
waarmee ze zich kunnen bezighouden gedurende de wachttijd.<br />
© 2010 Stichting <strong>Techniek</strong> <strong>Toernooi</strong> Vloeistofstapel<br />
3
Activiteiten<br />
Let op: deze lesbrief is bedoeld voor de leerkracht, en niet voor de kinderen. Bespreek dus<br />
met de kinderen wat de bedoeling is. Maak met de kinderen een werkplan voor de wedstrijddag.<br />
Volgens welk plan ga je te werk bij het stapelen van de laagjes? Je weet van tevoren niet<br />
welke stoffen geselecteerd zullen worden. Hoe kun je ze herkennen? Is de volgorde in beide<br />
glazen hetzelfde? Je hebt maar 30 minuten, gaat dat lukken? Hoe gaan jullie als team samenwerken?<br />
Het kan even duren voordat de jury langskomt. Hoe voorkom je dat de laagjes gaan<br />
mengen?<br />
Experimenten voor in de klas<br />
Benodigdheden:<br />
• een grote bak met water<br />
• voorwerpen van verschillende materialen: een blokje hout, een kurk, een plastic dop, een<br />
schaar, gemalen peper/kaneel, een punaise (zonder plastic bovenkantje), piepschuim etc.<br />
Laat de kinderen eerst voorspellen of het voorwerp blijft drijven<br />
of zal zinken. Laat de kinderen vervolgens zelf vaststellen<br />
of ze het bij het rechte eind hadden.<br />
Zoek ook een aantal vloeistoffen bij elkaar – bijvoorbeeld olie,<br />
zeep, limonadesiroop – en herhaal de proef, maar dan met een<br />
kleinere hoeveelheid water. Een doorzichtige beker volstaat.<br />
Het gieten moet voorzichtig gebeuren!<br />
Ook leuk om te laten zien: laat een punaise in een bakje met water<br />
drijven. Voeg een druppeltje afwasmiddel toe en kijk wat er<br />
gebeurt: de punaise zinkt! Hoe kan dat? Als het lastig is om de<br />
punaise te laten drijven kun je ook peper in de bak strooien en<br />
dan een druppeltje afwasmiddel toevoegen.<br />
Vul een aantal plastic potjes met verschillende vloeistoffen en<br />
sluit de potjes af. Laat de kinderen vertellen wat ze zien.<br />
Wat zijn de verschillen? De potjes mogen geschud worden.<br />
Achtergrondinformatie<br />
Als je twee vloeistoffen in een glas giet, zullen ze in de meeste<br />
gevallen mengen. Maar je kunt de vloeistoffen ook zo kiezen dat<br />
ze op elkaar blijven liggen. Je kunt zelfs meerdere laagjes maken. Het lijkt dan wel toveren.<br />
Dat stapelen is mogelijk als je vloeistoffen gebruikt die in dichtheid verschillen.<br />
De dichtheid is het gewicht per liter vloeistof. Een liter water weegt meer dan een liter olie.<br />
Daarom heeft water een hogere dichtheid dan olie. Iedere vloeistof heeft zijn eigen dichtheid.<br />
Vloeistoffen met een hoge dichtheid zinken ten opzichte van een vloeistof met een lagere<br />
dichtheid. Zo zinkt stroop als je het in water giet. Vloeistoffen met een lage dichtheid<br />
drijven op vloeistoffen met een hogere dichtheid. Slaolie drijft dus op water.<br />
Als je vloeistoffen voorzichtig in een glas op elkaar giet, gaat de vloeistof met de hoogste<br />
dichtheid naar onder en de vloeistof met de laagste dichtheid naar boven. De vloeistoffen<br />
drijven dan op elkaar. Bij deze uitdaging zoeken de kinderen uit in welke volgorde ze de vloeistoffen<br />
op elkaar moeten gieten, om zoveel mogelijk laagjes te krijgen. Ze onderzoeken hierbij<br />
dus op speelse wijze de dichtheden van vloeistoffen.<br />
Niet alleen vloeistoffen, ook vaste stoffen en gassen hebben hun eigen dichtheid. De dichtheid<br />
bepaalt ook of materialen in water drijven of zinken. Een liter steen weegt meer dan een<br />
© 2010 Stichting <strong>Techniek</strong> <strong>Toernooi</strong> Vloeistofstapel<br />
4
liter water. Steen heeft dus een hogere dichtheid dan water. Daarom zal de steen zinken in<br />
water. Een stuk hout heeft een lagere dichtheid dan water en zal dus blijven drijven. Helium<br />
heeft een lagere dichtheid dan de lucht om ons heen. Daarom stijgt een heliumballon op in gewone<br />
lucht, maar een ballon die je met gewone lucht hebt opgeblazen niet. Die zakt zelfs naar<br />
beneden. Waarom trouwens?<br />
Sommige vloeistoffen lijken op elkaar te drijven, maar blijken na verloop van tijd toch te<br />
mengen. Dit verschijnsel is waar te nemen bij bijvoorbeeld slaolie en olijfolie.<br />
Potjes en eventueel plastic druppelpipetjes zijn via de volgende sites te bestellen:<br />
• www.hekserij.nl<br />
• www.drogisterijdelang.nl<br />
• www.labstuff.nl<br />
• www.spelenmetchemie.nl<br />
Veel succes!<br />
September 2010<br />
TT 2011<br />
© 2010 Stichting <strong>Techniek</strong> <strong>Toernooi</strong> Vloeistofstapel<br />
5