B&H - Hfdst. 8[pdf, 3743kb]
B&H - Hfdst. 8[pdf, 3743kb]
B&H - Hfdst. 8[pdf, 3743kb]
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Identificatie gevaarlijke stoffen<br />
PBO<br />
Cursus Korporaal 2013<br />
Hoofdstuk 8<br />
Lt. Filip Van Acker<br />
Brandweer Zelzate<br />
Filip.vanacker@brandweervlaanderen.be<br />
0475/58.95.58
1. Wat is een gevaarlijke stof ?<br />
2. ADR regelgeving.<br />
3. De oranje schilden.<br />
4. De gevarenklassen.<br />
5. De nieuwe EU-GHS verordening<br />
6. De gevarendiamant.<br />
7. Diverse informatiebronnen.<br />
------ PAUZE -----------------------<br />
8. Oefeningen<br />
Overzicht van de les :
1.Wat is een gevaarlijke stof ?<br />
• Een gevaarlijke stof is een stof die bij het vrijkomen uit haar<br />
verpakking schade en/of hinder veroorzaakt aan de omgeving, milieu,<br />
mens en dier.<br />
• De hoeveelheid van een gevaarlijke stof die vrijkomt uit de<br />
verpakking bepaalt de mate van het gevaar.<br />
• Een kleine hoeveelheid van een zeer giftige stof kan even gevaarlijk<br />
zijn als een grote hoeveelheid van een niet giftige stof.
2. De ADR-regelgeving<br />
• Het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg is onderworpen aan het ADRreglement<br />
( Europees verdrag).<br />
• Afkorting van : ‘Accord européen relatif au transport international de marchandises<br />
Dangereuses par Route’<br />
• Het reglement bestaat uit 2 bijlagen :<br />
Bijlage A : bepalingen betreffende de gevaarlijke goederen en voorwerpen.<br />
Bijlage B : bepalingen betreffende het vervoermateriaal en het vervoer.
2. De ADR-regelgeving<br />
Gevaarlijke goederen worden onderverdeeld in 13 klassen.<br />
In bijlage A staat voor elke klasse :<br />
* De opsomming van de stoffen en voorwaarden.<br />
* De vervoersvoorwaarden.<br />
* De verpakkingsvoorschriften.<br />
* Afzonderlijke en gezamelijke verpakkingsvoorschriften.<br />
* Opschriften en gevaarsetiketten.<br />
* Aanduidingen in het vervoersdocument.<br />
* Voorschriften voor ledige verpakkingen.<br />
Het ADR reglement behandelt verder o.a. :<br />
* Voorschriften waaraan voertuigen en hun uitrusting moeten voldoen.<br />
* Voorschriften voor laden, lossen en behandelen.<br />
* Voorschriften voor onderweg.<br />
* Voorschriften voor de opleiding van bestuurders.
3. De oranje schilden<br />
Gevarennummer<br />
Stofidentificatienummer<br />
of UN-nummer
2 = Gas<br />
3 = Brandbare vloeistof<br />
4 = Brandbare vaste stof<br />
5 = Stof die de verbranding bevordert<br />
6 = Giftige stof<br />
8 = Corrosieve, bijtende stof<br />
3. De oranje schilden<br />
Voor het eerste cijfer:<br />
9 = Allerhande gevaarlijke stoffen<br />
663<br />
Eerste cijfer geeft het onmiddellijke gevaar aan.
0 = Geen betekenis<br />
1 = Explosiegevaar<br />
2 = Mogelijke gasuitwaseming<br />
3. De oranje schilden<br />
Voor het 2 de en 3de cijfer:<br />
3 = Brandbaarheid – vloeistof / gas<br />
4 = Brandbaarheid- vaste stof<br />
5 = Verbranding bevorderende eigensch.<br />
6 = Giftig<br />
7 = Radio actief<br />
8 = Corrosiviteit<br />
9 = Gevaar voor hevige spontane reactie<br />
X = Geen contact met water<br />
Tweede en derde cijfer geven bijkomende gevaren aan.<br />
663<br />
Wanneer de eerste 2 cijfers hetzelfde zijn, betekent dit een versterking van het gevaar.
Lege & becijferde<br />
3. De oranje schilden<br />
Collivervoer –<br />
diverse ladingen<br />
80<br />
1789
3. De oranje schilden<br />
De oranje schilden kunnen ook op de zijkant staan bij<br />
meerdere en verschillende ladingen
UN 1203 Benzine 3, II<br />
Atmosferische tank<br />
33<br />
1203<br />
3. De oranje schilden<br />
30<br />
1202<br />
Tankinhoud<br />
Jumbo: 40.000L.<br />
4000 liter<br />
5000 liter<br />
6000 liter<br />
10000 liter<br />
15000 liter<br />
30<br />
1223<br />
BENZINE DIESEL KEROSINE/Petroleum
3. De oranje schilden<br />
UN 1005 - Ammoniak, watervrij 2.3 (8)<br />
Druktank<br />
Gas<br />
Toxisch<br />
Corrosief<br />
Gevarenborden
Vervoer van de Klasse 7<br />
3. De oranje schilden
3. De oranje schilden<br />
Hoe op een goede manier het bord lezen ?<br />
Vraag 1 : Wat is de aggregatietoestand van de stof ?<br />
(gas, vloeistof, vast)<br />
Vraag 2 : Wat is het grootste gevaar ?<br />
(brandbaarheid, giftigheid, oxiderend, bijtend,…..)<br />
Vraag 3 : Wat zijn de bijkomende gevaren ?<br />
=> bij 3 cijfers in het gevaaridentificatienummer
4. De gevarenklassen<br />
• Elke gevaarlijke stof heeft een internationaal<br />
nummer, het stofidentificatienummer, ook wel UN-<br />
of VN-nummer genoemd.<br />
(vb. Benzine 1203 ).<br />
• Elke gevaarlijke stof wordt ingedeeld in één van<br />
de 13 gevarenklassen.<br />
(vb Benzine klasse 3 – brandbare vloeistof )
KL.1<br />
KL.2<br />
KL.3<br />
KL4.1<br />
KL.4.2<br />
KL.4.3<br />
KL.5.1<br />
KL.5.2<br />
KL.6.1<br />
KL.6.2<br />
KL.7<br />
KL.8<br />
KL.9<br />
4. De gevarenklassen<br />
ONTPLOFBARE STOFFEN EN VOORWERPEN.<br />
GASSEN.<br />
BRANDBARE VLOEISTOFFEN.<br />
BRANDBARE VASTE STOFFEN,<br />
VOOR ZELFONTBRANDING VATBARE STOFFEN.<br />
STOFFEN DIE BIJ AANRAKING MET WATER BRANDBARE GASSEN ONTWIKKELEN.<br />
OXIDERENDE STOFFEN.<br />
ORGANISCHE PEROXIDEN.<br />
GIFTIGE STOFFEN.<br />
INFECTUEUZE OF BESMETTELIJKE STOFFEN.<br />
RADIOACTIEVE STOFFEN.<br />
BIJTENDE OF CORROSIEVE STOFFEN.<br />
DIVERSE GEVAARLIJKE STOFFEN EN VOORWERPEN.
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 1 – Ontplofbare stoffen en voorwerpen<br />
Zijn onderverdeeld in 6 subklassen :
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 1 – Ontplofbare stoffen en voorwerpen<br />
- Explosieven hebben ook een UN-Nummer maar deze staan niet in<br />
het chemiekaartenboek.<br />
- Gevaar daalt met stijgend nummer ifv hoeveelheid !<br />
- Onmiddellijk deskundige hulp inschakelen.<br />
- Veilige afstand houden :<br />
klasse 1.1, 1.2 en 1.5 : 500 meter<br />
klasse 1.3 : 100 meter<br />
klasse 1.4 en 1.6 : 50 meter
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 1 – Ontplofbare stoffen en voorwerpen<br />
Herkenning van explosieven :
Klasse 2 : Gassen<br />
4. De gevarenklassen<br />
Gassen kunnen we onderverdelen in 3 subklassen :<br />
Klasse 2.1 : Brandbare gassen<br />
Klasse 2.2 : Niet brandbaar, niet giftig gas<br />
Klasse 2.3 : giftig gas
Klasse 2 : Gassen<br />
Klasse 2.1 : brandbare gassen<br />
Gevarenborden :<br />
Gevi-nummers : 23<br />
4. De gevarenklassen<br />
Voorbeeld : Propaan, butaan, LPG.<br />
Bij verkenning en inzet steeds explosiemeter meenemen en onder<br />
dekking van straal de werkzaamheden uitvoeren !!!!
Klasse 2 : Gassen<br />
Klasse 2.1 : brandbare gassen<br />
4. De gevarenklassen<br />
Met ingang van 2011 zijn tankwagens bestemd voor LPG-transport naar tankstations<br />
verplicht om een brandwerende coating te dragen. Deze coating zorgt ervoor dat bij<br />
het aanstralen van een niet beschadigde tankwagen het scenario BLEVE met 75<br />
minuten wordt uitgesteld. Een gecoate LPG-tankwagen is herkenbaar aan een wit<br />
bord met zwarte rand en het opschrift BR (Bleve Resistant).
Klasse 2 : Gassen<br />
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 2.2 : Niet brandbaar en niet giftig gas<br />
Gevarenborden :<br />
Gevi-nummers : 20 of 22 ( sterk gekoeld )<br />
Voorbeeld : Stikstof, CO2, Argon<br />
Bij lekkage van een sterk gekoeld niet brandbaar niet giftig gas kan<br />
men het lek eventueel laten dichtvriezen door het plaatsen van een<br />
vochtige dweil, uiteraard opletten voor bevriezing !!!
Klasse 2 : Gassen<br />
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 2.2 : Niet brandbaar en niet giftig gas<br />
De praktijk :
Klasse 2 : Gassen<br />
Klasse 2.3 : Giftige gassen<br />
Gevarenbord :<br />
4. De gevarenklassen<br />
Gevi-nummers : 26 of 266 (zeer giftig gas )<br />
Voorbeeld : Chloor, Amonniak, Fosgeen<br />
Bij interventies met deze gassen zal in veel gevallen de<br />
gaspakkenprocedure opgestart worden.
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 3 : Brandbare vloeistoffen<br />
Brandbare vloeisttoffen worden als volgt onderverdeeld :<br />
Brandbaar: - Vlampunt tussen de 23°C en 61°C<br />
- Gevarenbord<br />
- Gevi-nummer : 30<br />
- Voorbeeld : Stookolie (mazout).<br />
Zeer Brandbaar : - Vlampunt lager dan 23°C<br />
- Gevarenbord<br />
- Gevinummer : 33<br />
- Voorbeeld : Benzine
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 4 : brandbare Vaste Stoffen<br />
Brandbare vaste stoffen kunnen we onderverdelen in 3 subklassen :<br />
Klasse 4.1 : Brandbare vaste stoffen<br />
Klasse 4.2 : Voor zelfontbranding vatbare stoffen<br />
Klasse 4.3 : stoffen die in aanraking met water brandbare gassen ontwikkelen
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 4 : Brandbare vaste stoffen<br />
Klasse 4.1 : brandbare vaste stoffen<br />
Gevarenborden :<br />
Gevi-nummers : 40<br />
Voorbeeld : Zwavel, Magnesium
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 4 : Brandbare vaste stoffen<br />
Klasse 4.2 : voor zelfontbranding vatbare stoffen<br />
Gevarenborden :<br />
Gevi-nummers : 43<br />
Voorbeeld : Witte fosfor
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 4 : Brandbare vaste stoffen<br />
Klasse 4.3 : stoffen die in aanraking met water brandbare gassen ontwikkelen<br />
Gevarenborden :<br />
Gevi-nummers : X423<br />
Voorbeeld : Natrium, Kalium
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 5.1 : Oxiderende stoffen<br />
Oxiderende stoffen hebben in hun chemische structuur een grote<br />
hoeveelheid zuurstof waardoor ze dus een eventueele brandhaard zullen<br />
bevorderen. Deze stoffen worden ook wel zuurstofdragers genoemd.<br />
Gevarenbord :<br />
Gevi-nummer : 50<br />
Voorbeeld : waterstofperoxide (zuurstofwater)
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 5.2 : Organische Peroxiden<br />
Organische Peroxiden hebben in hun chemische structuur een grote<br />
hoeveelheid zuurstof als een grote hoeveelheid organisch materiaal. Door<br />
deze structuur hebben ze dus 2 zijden van de branddriehoek waardoor ze<br />
dus zeer gevaarlijk worden indien warmte en/of schokken in de buurt<br />
ontwikkeld worden.<br />
Gevarenborden :<br />
Gevi-nummer : 59 en 559<br />
9 = Gevaar voor hevige spontane reactie<br />
Voorbeeld : Tetranitromethaan<br />
Hanteer bij een inzet dezelfde afstanden als bij explosieve stoffen
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 6.1 : Giftige stoffen<br />
Mate van vergiftiging is afhankelijk van de dosis en blootstellingstijd.<br />
Deze stoffen komen zowel in vloeibare als vaste vorm voor.<br />
Gevarenbord :<br />
Gevi-nummers : 60 en 66 (zeer giftig)<br />
Voorbeeld : Broom, pesticides, dymethylkwik<br />
Bij interventies met deze stoffen zal in veel gevallen de<br />
gaspakkenprocedure opgestart worden.
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 6.2 : Infectueuze of besmettelijke stoffen<br />
Zijn stoffen die vooral een hoog risico inhouden voor de gezondheid.<br />
Deze stoffen komen zowel in vloeibare als vaste vorm voor.<br />
Gevarenbord :<br />
Gevi-nummers : 60<br />
Voorbeeld : Ziektekiemen, ziekenhuisafval<br />
Bij interventies met deze stoffen zal eveneens de gaspakkenprocedure<br />
opgestart worden.
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 7 : Radioactieve stoffen<br />
Het vervoer van radioactieve stoffen is gebonden aan zeer strenge eisen<br />
Gevarenboren :<br />
Hoe meer rode streepjes, hoe groter de straling buiten de verpakking.<br />
Voorbeelden : diverse kleine bronnen, uranium 214
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 7 : Radioactieve stoffen<br />
- Een gaspak beschermt niet tegen radioactieve straling, wel tegen besmetting<br />
van vaste radioactieve deeltjes in het lichaam.<br />
- Schakel steeds deskundige hulp in bij interventies met radioactieve stoffen.<br />
- In het chemiekaartenboek staan geen gegevens over radioactieve stoffen.<br />
- Radioactieve stoffen kunnen bij alle gevaarlijke stoffen voorkomen ( Gevi 70,<br />
726, 73, 78,....)<br />
- De vervoersdocumenten geven u meer info van de lading.<br />
- Hou rekening met de kwadrantenregel voor de afstand.<br />
- Zorg voor een zo kort mogelijk inzettijd.<br />
- Zorg voor een goede afscherming.
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 8 : Corrosieve Stoffen<br />
Dit kunnen zowel basische stoffen (ph>7) als zure stoffen (ph
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 9 : Diverse gevaarlijke stoffen<br />
Deze klasse is op 1 januari 1990 aan het ADR-reglement toegevoegd<br />
Klasse 9 omvat stoffen en voorwerpen die tijdens het vervoer een gevaar opleveren,<br />
dat niet onder de omschrijvingen van andere klassen valt.<br />
Gevarenbord :<br />
Gevi-nummers : 90<br />
Voorbeeld : Asbest, airbagmodules,<br />
lithiumbatterijen.
4. De gevarenklassen<br />
Klasse 9 : Diverse gevaarlijke stoffen / warm vervoerd<br />
Dit zijn stoffen die vervoerd worden boven de 100°C maar onder hun vlampunt.<br />
Het gevaar op brandwonden door contact met de stof is hier het grootste gevaar.<br />
Ook vaste stoffen van meer dan 240°C vallen onder klasse 9 (bvb. asfalt)<br />
Gevarenborden :<br />
Gevi-nummers : 99<br />
Voorbeeld : Bitumen, plantaardige vetten boven de 100°C<br />
+
Milieugevaarlijke stoffen :<br />
4. De gevarenklassen<br />
• Het merkteken milieugevaarlijke stof moet aangebracht worden op tanks en<br />
tankcontainers indien zij UN nummer 3077 of UN nummer 3082 bevatten en bij<br />
andere gevaarlijke stoffen indien hun MSDS melding maakt van R50, R50/53 of<br />
R51/53 –zin.<br />
• Het merkteken mileugevaarlijk moet aangebracht worden in combinatie met de<br />
andere gevaarsetiketten.<br />
Vervoer van stookolie ( MSDS R51/53 )
5. De nieuwe EU-GHS verordening<br />
Wat is het doel van deze verordening ?<br />
• Bescherming mens en milieu door internationaal systeem van hazard communicatie.<br />
• Een systeem leveren voor landen zonder classificatie/communicatie systeem.<br />
• Verminderen testen en evalueren van stoffen.<br />
• Vereenvoudigen internationale handel in stoffen.<br />
Wat houdt deze verordening nog verder in ?<br />
• CLP (Classification , Labelling and Packaging of chemicals) is de vertaling van het GHS (Global<br />
Harmonized System) in de Europese regelgeving.<br />
• GHS legt de algemene basis voor classificatie en etikettering van gevaarlijke stoffen en<br />
preparaten en zal op termijn het huidige Europese systeem vervangen.<br />
• GHS werd ontwikkeld door de VN en is bijgevolg een wereldwijd systeem maar is geen wet.<br />
• Tussen 1 december 2010 en 1 juni 2015 worden stoffen ingedeeld volgens beide systemen, maar<br />
is het GHS-etiket reeds verplicht.<br />
• Vanaf 1 juni 2015 vervalt het huidige systeem van indeling en etikettering en is enkel het GHS<br />
geldig.
5. De nieuwe EU-GHS verordening<br />
GHS in de wereld<br />
Voorbereiding Preparatie Implementatie
5. De nieuwe EU-GHS verordening<br />
Wat is er veranderd ?<br />
• De klassieke “oranje” pictogrammen maken plaats voor de nieuwe “rood omrande” witte<br />
pictogrammen.<br />
• Het bestaande aantal van 7 pictogrammen is uitgebreid naar 9 pictogrammen.<br />
• De bijhorende R & S-zinnen (Risk/Safety) noemen vanaf heden H & P–zinnen (Hazard/Precaution).<br />
• Er zijn drie grote klassen binnen de CLP :<br />
– Fysische gevaren (bv. ontplofbaar, ontvlambaar, oxiderend,....)<br />
– Gevaren voor de gezondheid (bv. giftig, kankerverwekkend,...)<br />
– Gevaren voor het milieu (bv. giftig voor waterorganismen,...).
5. De nieuwe EU-GHS verordening<br />
Oude symbolen Nieuwe symbolen Betekenis<br />
GHS01 - Explosief<br />
GHS02 - Ontvlambaar<br />
GHS03 - Brandbevorderend (oxiderend)<br />
GHS04 - Houder onder druk<br />
GHS05 - Corrosief<br />
GHS06 - Toxisch<br />
GHS07 - Schadelijk<br />
GHS08 - Schadelijk voor de gezondheid op<br />
lange termijn<br />
GHS09 - Milieugevaarlijk
5. De nieuwe EU-GHS verordening<br />
Voorbeeld van een etiket voor kleinverpakking :<br />
Verschil tussen oude EU-etiketten en de nieuwe EU GHS-etiketten (vb. Methanol 5 liter ) :
5. De nieuwe EU-GHS verordening<br />
Oud versus Nieuw :<br />
67/548/EEG 1272/2008<br />
7 pictogrammen 9 pictogrammen<br />
15 gevarenklassen 28 gevarenklassen met<br />
subcategorieën<br />
R-zinnen H-zinnen<br />
S-zinnen P-zinnen<br />
Extra zinnen EUH-zinnen<br />
- Signaalwoorden: gevaar<br />
en waarschuwing<br />
Annex I Annex VI<br />
Annex VII: conversie oud<br />
naar nieuw<br />
Criteria voor stoffen Criteria voor stoffen en<br />
mengsels<br />
Criteria voor mengsels<br />
in 1999/45/EG
6. De Gevarendiamant<br />
De gevarendiamant geeft informatie over het brandgevaar, de<br />
instabiliteit, de gezondheidsrisico’s en eventuele specifieke<br />
gevaren.
6. De gevarendiamant
6. De gevarendiamant
7. INFORMATIEBRONNEN<br />
Informatiebronnen bij het wegvervoer (ADR):<br />
- Chauffeur<br />
- Boorddocumenten (CMR, gevarenkaart,verklaring afzender )<br />
- Gevaarsidentieficatieborden<br />
- Oranje schilden<br />
- Type vrachtwagen ( bulk, onderlossing, gaswagen..)<br />
- Persoonlijke kennis en ervaring
7.Informatiebronnen<br />
Informatiebronnen bij het vervoer per spoor ( RID ) :<br />
- Rembulletin = > treinbestuurder<br />
- Gevaarsidentieficatieborden<br />
- Oranje borden<br />
- Hermes ( via wagonnummer )<br />
- Type wagon ( Gasketel = oranje band, onder- en bovenlossing..)
7.Informatiebronnen<br />
Informatiebronnen bij het vervoer over binnenwateren (ADNR) :<br />
- Schipper<br />
- Stuwplan<br />
- Blauwe lichten en blauwe kegels<br />
- Uitwendige kenmerken op het dek
7.Informatiebronnen<br />
Verklaring blauwe kegels en lichten :<br />
1 blauwe kegel of licht :<br />
Gevaar is beperkt tot het schip (vb. brandbare<br />
vloeistof)<br />
2 blauwe kegels of lichten:<br />
Gevaar buiten het schip (vb. giftigheid)<br />
3 blauwe kegels of lichten :<br />
Transport van explosieven
7.Informatiebronnen<br />
Foto’s blauwe kegels en lichten :
7.Informatiebronnen<br />
Persoonlijke informatiebronnen :<br />
- A.G.S.<br />
- Chemiekaartenboek<br />
- Eric – kaarten<br />
- BIG<br />
- Hulpcentrum 100<br />
- Belintra (BASF)<br />
- Persoonlijke ervaring