Klik hier - KNX Professionals

Verslag van de KNX-bijeenkomst op 19 maart 2013
NX MeetiNg
KNX Netwerkbijeenkomst over led-verlichting
Led verovert markt en ontdoet zich
langzaam van kinderziekten
Led-verlichting verovert in rap tempo de markt. De gloeilamp wordt een
museumstuk en ook halogeen is gedoemd een ‘verboden middel’ te worden.
Led is wel een techniek die, gezien zijn nog zeer korte levenscyclus, in de
kinderschoenen staat. De lichtsterkte en –kwaliteit, de dimbaarheid en de
toepasbaarheid zijn logischerwijs nog niet volmaakt. KNX Professionals
lopen in de praktijk geregeld tegen problemen aan. Reden te meer om
tijdens de eerste KNX themabijeenkomst van dit jaar nader in te gaan over
de techniek van led-verlichting en –besturing. Wetenschappers, fabrikanten
en ervaringsdeskundigen lieten hun licht schijnen over deze techniek.
Boeiende maar soms ook pittige kost voor een hongerig publiek.
De grote interesse voor deze themadag
toonde aan hoe zeer de led-problematiek
leeft in de KNX-wereld. Waar sommigen al
zweren bij led en met kwaliteitsproducten
tot prima resultaten komen, branden anderen
er liever hun vingers niet aan. Zowel de
beproefde pioniers als de twijfelaars kwamen
ruimschoots aan het woord. Ook in de pauzes
werden stevige bomen opgezet over het
wel en wee bij de praktische toepassing van
led in KNX-systemen. Lezingen en discussies
leidden uiteindelijk tot nieuwe inzichten en
vooral stof tot nadenken.
De invloeden van moderne verlichtingsbronnen,
maar ook andere eigentijdse installaties
en toestellen, op het reeds decennia oude
elektriciteitsnet vormde een belangrijk
onderdeel van het themaprogramma. De
aftrap van de netwerkbijeenkomst was een
duo-presentatie rond dit thema. Rob van
Veldhuizen, productmanager bij Hager, en
hoogleraar Power Quality Sjef Cobben vulden
elkaar aan in een verhelderend betoog. Rob
van Veldhuizen schetste de ontwikkeling van
verlichting en andere apparatuur in relatie tot
het elektriciteitsnet. “Leds, maar ook plasmatv’s,
mobiele opladers en pc’s; we hebben
de afgelopen jaren te maken gehad met een
exponentiële groei in elektrische apparatuur
en we sluiten het allemaal aan op hetzelfde
energienet dat stamt uit de vorige eeuw. Een
netwerk dat is ingericht op lineaire belastingen,
terwijl computers, spaarlampen en leds
allemaal niet-lineaire belastingen veroorzaken.
Een groot deel van de problematiek bij
de eindgebruiker – een apparaat erbij en het
dataverkeer werkt niet meer, flikkerende verlichting
bij het inschakelen van de stofzuiger
– ontstaat door alle verschillende belastingen
die wij steeds maar weer voor hen aansluiten”,
zei Van Veldhuizen.
Rekenen voorkomt problemen
Sjef Cobben haakte daarop in met een wetenschappelijke
onderbouwing. Hij liet zien hoe
problemen met Power Quality ontstaan en
waar die toe leiden. Hij legde daarbij de verantwoordelijkheid
vooral bij de installateur en
de eindgebruiker. Het net is nu eenmaal zoals
het is, componenten zijn zoals ze zijn en netbeheerders
kunnen de problematiek van de
KNX|VERSLAG 1 19 maart 2013

groeiende druk op het net niet oplossen. Het
is dus vooral aan de installateur om met kennis
van zaken en gedetailleerd voorrekenwerk
te voorkomen dat installaties of apparaten
problemen gaan veroorzaken. Tien gloeilampjes
zomaar vervangen door tien led-lampen
kan zonder vooronderzoek al vrij snel leiden
tot ongewenste effecten. Bezint eer ge begint,
was dus de kern van zijn verhaal.
Cobben: “40% van de spanningsklachten
wordt veroorzaakt door harmonische
vervuiling in stromen. Niet-lineaire belastingen
nemen geen sinus-vormige stroom
op, ook niet als ze met een sinusvormige
spanning gevoed worden. Ze veroorzaken
dus harmonische vervuiling. PV-installaties,
led-verlichting, het elektrisch opladen van
auto’s; het zijn allemaal nieuwe ontwikkelingen
die kunnen zorgen voor overbelasting en
niet goed functionerende apparaten. Het is
dus heel belangrijk om te weten hoe het zit
met bijvoorbeeld de immuniteit van toestellen.
Maar ook wat voor inschakelstroom en
assimilatiestroom er voor wordt gebruikt.
Toch weten we dat meestal niet. Dat kan tot
gevaarlijke situaties leiden. Zo kan het gebeuren
dat het inschakelen van de stofzuiger
leidt tot uitval van het PV-systeem. Omdat
de inschakelstroom van die stofzuiger het net
tijdelijk deed wegzakken, de PV-installatie het
net op dat moment even niet detecteerde en
daarom zichzelf automatisch uitschakelde. Of
lampen springen kapot door aandrijvingen die
de spanning vervormt.” Cobben riep vooral
op tot voorzichtigheid. Goede berekeningen
vooraf kunnen veel problemen voorkomen.
Ook kan men aan alternatieve oplossingen
denken, zoals een langzame inschakeling van
vele gebruikers met een afwijkende belasting,
frequentieregelaars en actieve filters. Het
toepassen van condensator-banken raadde hij
af. Deze kunnen in algemene zin het blindvermogen
verlagen, maar niet als dat door
harmonische komt.
Werkgroep tegen netvervuiling
Rob Veldhuizen nam na Cobben het stokje
weer over. Hij ging in op een nieuw marktinitiatief
dat zich richt op het vinden van een
oplossing voor de problematiek van de moderne,
niet-lineaire belastingen. Het gaat hier
om een werkgroep in oprichting waarvan de
coördinatie bij NEN en FME ligt. De eerste
doelstelling van deze groep is het standaardiseren
en afstemmen van componenten en
verdelers. Door normen op te stellen voor
producten die netvervuiling kunnen veroorzaken,
hoopt de werkgroep schadelijke effecten
in de toekomst te verminderen. Bijvoorbeeld
door regels op te leggen voor een maximale
belasting en die te verbinden aan een
soort keurmerk. “We moeten daarvoor een
methode bedenken waarmee alle fabrikanten
op dezelfde manier berekeningen kunnen
maken en die methode in de productbeschrijvingen
te laten opnemen. Het gaat dan om
berekeningen van inschakelstromen, nominale
stroom en harmonische vervorming. Die
moeten we dan vervolgens afstemmen met
de installatieautomaten, de schakelaars en
de actoren die we gebruiken, het verwachte
schakelgedrag en de eigenschappen van het
lokale energienetwerk.” Met nieuwe gegevens
en rekentools zal de installateur beter uitgerust
zijn om optimale installaties te ontwerpen
en aan te leggen.
“Er is op dit moment geen overkoepelende
installatienorm, zoals de NEN 1010, die een
dergelijke methode bindend voorschrijft. Dus
iedere fabrikant is vrij om voor producten
een eigen calculatiemanier aan te bieden of
gewoon alleen de eisen van de productnorm
te volgen. Met de komst van KNX waren we
daar nou juist een beetje vanaf. Het zou toch
mooi zijn al we in de branche het ‘KNXgevoel’
als oplossing ook voor dit probleem
zouden kunnen hanteren”, zo riep Van Veldhuizen
zijn collega’s en alle installateurs in de
zaal op tot actie. Als we niets doen, kunnen
installateurs straks niet meer met vertrouwen
aan installaties werken en raken we ook
het vertrouwen van de consument kwijt,
besloot hij zijn betoog.
Nieuwe generatie leds
Led is op dit moment de meest energiezuinige
en duurzame lichtoplossing. De techniek is
nog erg jong en heeft dus in korte tijd een
stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. De
slechte ervaringen met de eerste generatie
leds en met producten van ‘duistere’
producenten hebben veel installateurs schrik
aangejaagd. Maar de nieuwe generatie ledlampen
– met name van de A-merken – zijn
in grote mate ontdaan van kinderziekten.
Het licht is warmer geworden, er zijn nu
veel dimbare led-lampen en de prijzen zijn
aanzienlijk verlaagd. Maar nog altijd zorgen
dubieuze producten uit verre buitenlanden
voor een slecht imago. Ze hebben een lage
Power Factor en veroorzaken problemen op
het net door bijvoorbeeld het gebruik van
‘zand’ in plaats van koper in transformatoren
en condensatoren. Ze hebben geen optimale
lichtsterkte doordat ze vaak slecht gekoeld
zijn. Bij gebruik in grote aantallen, zorgt de
grote piekbelasting soms voor het ‘doorslaan
van de stoppen’.
Verbetering in retrofit-leds
Osram is als fabrikant van verlichtingstechnieken
al ver met de ontwikkeling van kwalitatieve
led-producten. De fabrikant geeft op de
website alle gegevens, compatibiliteitseisen
en mogelijke combinaties aan van het aanbod
in leds. René Driessen van Osram deed een
boekje open over het belang van kwaliteit
bij leds, de do’s en de don’ts. “Er is veel verbeterd
in leds. Het aantal lumen per Watt is
verhoogd, de kleurtemperaturen zijn warmer
geworden en dimmen kan nu uitstekend
werken. Alles kan met de leds van vandaag.
Alleen moet u weten waar het slim is om leds
te gebruiken en waar niet. Een fluorescentiebuis
vervangen door een led-buis op zes
meter hoogte in een fabriekshal, lijkt niet
verstandig. Op de werkvloer houd je dan te
weinig licht over. Een hotel met honderden
lampjes zal niet snel voor led gaan met een
Power Factor van 0,9 omdat dat erg prijzig
is. Dat zijn de keuzes van vandaag.” Driessen
vertelde zijn publiek dat ook het aanbod
aan retrofit led-lampen inmiddels prima is.
KNX|VERSLAG 2 19 maart 2013

Het ombouwen van een conventionele T8
lamp naar een led-vervanger is vrij simpel,
zo gaf hij aan, en de voordelen in termen van
energieverbruik en duurzaamheid zijn groot.
Als voorbeeld noemde hij de toepassing van
led-vervangers in parkeergarages. Driessen:
“Door die in een KNX-systeem te integreren,
levert dat nog meer energiebesparing op.
Zo kunnen de leds op bewegingssensoren
van 10 naar 100% oplichten als mensen aan
komen lopen, om later weer te worden terug
gedimd.”
Automatiseren is besparen
Het verhaal van Driessen sloot weer nauw
aan op de presentatie van Erik Zwaan, sales
manager Buildings bij Schneider-Electric
Nederland. Daarin stond het onderwerp
energieverbruik door automatisering centraal.
Hij liet zien dat in de utiliteit 30% - en
daarmee het grootste deel - van de energiekosten
opgaat aan verlichting. “Energiekosten
zijn één van de weinige, beïnvloedbare kosten
voor bedrijven. Nu die kosten onbeheersbaar
aan het worden zijn, dwingt dit bedrijven om
iets te doen. Daar kunt u op inspelen. Niet
door een paar led-vervangers te installeren,
maar door de oplossing van een probleem te
verkopen. In een integraal, geautomatiseerd
jasje. Het is zaak om uw klanten te overtuigen
dat investeren in duurzame technieken
uiteindelijk tot winst zullen leiden. Naast de
voordelen van energiezuinige verlichting, kunnen
additionele automatiseringssystemen nog
eens tot 15% extra besparing leiden,” aldus
Zwaan.
Verlichtingsbesturing in etS
Toepassing van led-verlichting heeft gevolgen
voor de programmering van KNX-projecten
in ETS. Zo zijn er koppelingen nodig met bijvoorbeeld
Dali of DMX en moeten er regelingen
worden geprogrammeerd. Eric Zwemmer
van Instaver gaf samet Marco Douwma van
Instaver gaven samen tijdens de bijeenkomst
een ‘masterclass’ en gingen daarbij specifiek
in op de technische finesses van het program-
meren van led-verlichting. In totaal kwamen
zo’n 30 geïnteresseerde professionals naar
de workshop. De geboden ETS-kennis werd
door Zwemmer en Douwma heel praktisch
en inzichtelijk gekoppeld aan besturingen van
nieuwe verlichtingsvormen.
Show- en lichttechniek in KNX
Goede voorbeelden van succesvolle ledtoepassingen
in KNX-installaties zijn er
genoeg. Hedser Heinsius, KNX Professional
uit het Friese Gorredijk, presenteerde met
gepaste trots drie KNX-projecten waarin led
een grote rol speelde. Zo heeft hij in Zeeland
een luxe woning volledig geautomatiseerd
op basis van KNX en daarin een groot aantal
led-strips en –spots opgenomen. Hij vulde
de standaardsturing voor halogeen aan met
eldoLED drivers voor de leds en maakte een
koppeling tussen KNX en DMX. Alle leds zijn
er relatief en absoluut te dimmen en kunnen
vertraagd opkomen. In een woning op de
Veluwe – met veel lagere led-vermogens –
koppelde hij de leds direct aan het KNX-systeem
voor de sturing en het dimmen van de
spots en strips. Het meest opvallende project
was toch wel de discotheek in Heerenveen.
Hier is show- en lichttechniek samengevoegd
in een totaalinstallatie door middel van een
interface tussen DMX en KNX over IP. Een
enorme led-wall draait er op bijna 10.000
DMX-kanalen. Om het lichtsysteem ook
apart te kunnen besturen, is een Xxter visualisatie
toegepast voor het personeel.
Led-problemen getackeld
Ook Barend van Roessel, directeur van
Hoogspoor en voorzitter van de Vereniging
Professionele Lichtadviseurs (VPLa), liet de
KNX Professionals delen in zijn ervaringen
met led. Zijn bedrijf leerde met vallen en opstaan
de problemen tackelen en kan nu heel
goed met led uit de voeten. Wat zijn dan die
problemen? “Gebruik je led als halfproduct,
dan is er geen systeemverantwoordelijke.
Knoop je dus zelf een rolletje leds en een
driver aan elkaar, weet dan wat je koopt en
hoe je ermee om gaat. Zorg dat er voldoende
koeling is ingebouwd, want anders valt het
gegarandeerd na drie maanden uit. Zorg
ook dat de driver en het type leds matchen.
Tenslotte is het belangrijk dat je een rolletje
KNX|VERSLAG 3 19 maart 2013

Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus
Een terugkerend onderdeel bij de bijeenkomsten
van de KNX Professionals is een
uiteenzetting van de marketingaanpak van
collega’s. Hierin vertellen KNX Professionals
hoe zij opdrachtgevers overtuigen om voor
KNX te kiezen. Dit keer spraken Martin van
Ling (Van Ling Domotica) en Rob Vregelaar
(Invence) over hun marketing-ervaringen.
De twee zijn ‘concullega’s’ maar werken veel
samen. Omdat hun wijze van klantbenadering
overeenkomt, maar ook omdat ze zo
van elkaars specialiteiten gebruik kunnen
maken. Ling en Vregelaar benadrukten
vooral het verschil tussen het aanspreken
van mannen en vrouwen in het bespreken
van KNX-projecten. “Ten eerste: we
verkopen geen KNX, we verkopen oplossingen,
luxe en gemak. De techniek achter de
oplossing komt vrijwel nooit ter sprake. Een
met ledstrips maximaal elke 2,5 m van
twee kanten voedt.” Verder zei hij dat
voorzichtigheid geboden is bij de keuze
van de sturing voor schakelen en dimmen,
omdat er nu eenmaal geen standaard voor
is. Bij het dimmen van RGB-kleuren is het
belangrijk om rekening te houden met de
samenstelling van de verhoudingen, gaf Van
Roessel aan. “Led-vervangers? Daar heb
ik zelf een hekel aan. Het werkt gewoon
niet. Mijn advies: kies voor ‘chip on board’
en vervang de driver mee”, zei de KNX
Professional.
man kan misschien opgewonden raken over
de inhoud van de schakelkast, een vrouw
interesseert dat voor geen meter. Maak het
voor beiden niet te ingewikkeld. Beloof niet
te veel en overtref je
beloftes. Daarbij moet
je bij mannen en vrouwen
een andere snaar
zien te raken. Zorg dat
je hen aanspreekt in
hun eigen belevingswereld”,
vulden de heren
elkaar aan. Ze maakten
dit duidelijk met de
bekende Heineken
commercials van de
walk-in closet en de
‘walking’ fridge.
Subsidie voor gezamenlijk
innoveren in domotica
Wist je dat het ministerie van Economische
Zaken ook voor de domoticabranche
een subsidieregeling heeft voor
gezamenlijke innovatieprojecten? Met een
Innovatie Prestatie Contract Domotica
kun je maximaal 25.000 euro subsidie
krijgen (bij een investering van 100.000
euro) of een deel daarvan bij een lagere
investering. Groepen bedrijven die in
samenwerking innovatieve producten
of concepten ontwikkelen in de categorieën
Zorg, Energie, Serious Gaming
of Veiligheid, kunnen zich aanmelden bij
de Stichting Smart Homes, penvoerder
van de IPC-regeling voor de domoticabranche.
Meer informatie bij Ad van Berlo,
a.vberlo@smart-homes.nl
KNX|VERSLAG 4 19 maart 2013

Volop innovatie in KNX producten
Tijdens de InnovatiePitch kregen verschillende fabrikanten de gelegenheid hun
nieuwste KNX-producten te tonen. In maximaal acht minuten tijd probeerde elk
van hen vol enthousiasme de betreffende innovatie uit de doeken te doen. Martwin
de Man van Hager stal de show met zijn presentatie van een revolutionaire
wanddimmer binnen de nieuwe Generation R lijn van Berker by Hager. Het betreft
een modern vormgegeven dimmer voor led- en spaarlampen die door het verwisselen
van het afdekraam en eenvoudige programmering via de Quick Link tool om
te ‘toveren’ is tot een KNX-dimmer. Met een simpele tweedraads aansluiting is
deze dimmer ook uitstekend toepasbaar in renovatieprojecten.
KNX-bestuur informeert partnernetwerk
van groothandelsbedrijven
KNX Nederland breidt het KNX-netwerk uit met
groothandelaren die de groeiende markt voor KNX actief
willen ondersteunen. Inmiddels zijn vier Nederlandse
groothandelsbedrijven aangesloten bij het partnernetwerk.
Dit zijn Van Egmond Elektro, Rexel, Technische
Unie en Oosterberg. Zij gaan een actieve rol spelen in
de marketing van het KNX protocol en de producten.
Vertegenwoordigers van de nieuwe KNX Groothandels-
Partners werden tijdens de KNX themabijeenkomst in
een parallelsessie ingelicht door het KNX-bestuur over
de doelstellingen, de organisatie en de activiteiten van
KNX Nederland. De komende tijd zal KNX dit netwerk
verder uitbreiden en worden meer medewerkers van de
groothandelsbedrijven nader ingelicht en nauw betrokken
bij de activiteiten van KNX Nederland.
Andere innovaties:
ABB:
- KNX/Dali gateway
- DUO/DMX gateway met geïntegreerde webserver
- koppelbare, universele dimactoren.
BEG:
- KNX aanwezigheidsmelders voor grote hoogten en bereik
- KNX weerstation.
Gira:
- KNX-dimmers (enkelvoudig, tweevoudig, drievoudig, viervoudig)
Hateha:
- FAP-HTML 5 server
Siemens:
- Room Automation Box voor decentrale installatie utiliteitsbouw
- Contouch Ruimtebediening in vier designs/ templates
- KNX-voeding met hulpspanning (twee voedingen kunnen parallel één buslijn vormen)
Theben:
- KNX-dimmer voor alle soorten leds (actor in twee varianten: basisunit en uitbreidingsunit)
WAGO:
- KNX-IP controller, -router en –module
Schneider-Electric:
- Insight Control: eenvoudige KNX besturings-app voor kleine projecten (iOS en Android)
KNX|VERSLAG 5 19 maart 2013