download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

154 boekbesprekingen
boek in zijn historische context plaatst. Dan volgt
het dagboek, waarna in het derde deel Flip Maarschalkerweerd,
directeur van het Koninklijk Huisarchief,
de lezer nader introduceert in het hofleven
op basis van de gegevens van het dagboek en het
dagboek op zijn merite beoordeelt.
Het dagboek is dan ook in die zin bijzonder omdat,
net als in de huidige tijd, de werknemers aan
het hof gebonden waren aan discretie en dus zich
niet uitlieten over wat zij tijdens hun werkzaamheden
aan het hof meemaakten. De dagboekschrijver
is zich er dan ook van bewust dat wat hij opschrijft
in wezen die grens van discretie overschrijdt, maar
stelt zich gerust met de mededeling dat dit dagboek
alleen voor hemzelf bedoeld was en niet voor
enige uitgave dan ook, wat in de 19de eeuw toch
wel gebruikelijk was met egodocumenten. Verloop
stelt dat na zo’n lange tijd het belang van het dagboek
dat van de discretie
overschrijdt.
Het dagboek volgt de
dagen vanaf het moment
van aanstelling aan het
hof tot het moment van
decharge, een jaar later.
De schrijver, eerste luitenant
der cavalerie, is de
oudste van de zes nieuwe
ordonnans-officieren, die
aan het hof aangesteld
werden om ondersteunende en uitvoerende werkzaamheden
te verrichten zoals uitnodigingen
rondbrengen voor audiënties, ontvangsten, diners
en bals, allemaal dienend om de koninklijke netwerken
te onderhouden. Daarnaast waren zij aanwezig
bij meer en minder officiële diners en banketten,
grote en kleinere bals of avondfeesten,
ontvangsten, het begeleiden van de koning c.q. de
koningin zowel van en naar de diverse paleizen
maar ook naar de kerk of schouwburg, bij het inspecteren
van het Garnizoen in Den Haag of afnemen
van parades en veelvuldig bij de avondtheesessies
van de koningin.
De schrijver heeft een open oog voor wat er speelt
aan het hof, becommentarieert het gebeuren met een
‘liberaal’ sentiment, is kritisch maar bezondigt zich
toch ook aan het soms te makkelijk overnemen van
hofroddels. Een enkele keer zit hij er bij de beoordeling
van personen of zaken faliekant naast, wat
voor de welgeïnformeerde lezer een vermakelijk moment
kan opleveren. Aardig zijn de beschrijvingen
van interieurs van onder meer het paleis aan de Kneu-
terdijk met de tuinen tot aan de Mauritskade en de
beschrijving van woonlocaties van familie in de directe
omgeving van de Kneuterdijk.
Al met al krijgt de lezer een goed beeld van wat
zich afspeelde aan het hof in het jaar 1842-1843, zowel
officieel als redelijk intiem. Wat in het dagboek
opvalt is dat het ‘koninklijk netwerken’ een enorm
deel van de ‘werktijd’ van de koning opslokte. Immers
dat netwerken gebeurde met audiënties, ontvangsten,
lunches, bals, soirees, gala-avonden etc.
De dagboekschrijver vindt het zelf af en toe ook te
veel, net als de koning. Vergeleken met wat bekend
is van het hofleven van koning Willem I is dit hof
veel ‘mondainer’ wat wellicht toe te schrijven valt
aan de invloed van de koningin die immers, als lid
van de tsarenfamilie grootgebracht, gewend was
een grote staat te voeren zoals uit de tentoonstelling
van de Hermitage aan de Amstel valt te af te leiden.
Anderzijds had het koninklijk paar vóór 1830
lange tijd aan het hof in Brussel doorgebracht, een
hof dat veel bruisender was dan het Haagse.
Of het dagboek inzicht geeft in de karakters van
de leden van de koninklijke familie valt te betwijfelen.
Wel wordt Anna Paulowna door de dagboekschrijver
bekritiseerd omdat ze tijdens de theesessies
het niet kan nalaten negatieve kritiek op personen
te uiten. Maar verder was de koninklijke werkgever
vrijwel onaantastbaar, ook in zijn relatie naar parlement
en politiek. (Hoewel Matthes bij bepaalde uitlatingen
van de koning over het parlement toch wel
bedenkingen heeft.) De leden van de hofhouding die
de revue passeren worden meer als ‘tafelheer/dame
of als danspartner’ neergezet. Het is wel duidelijk dat
Eliza Pieter Matthes deze plaatsing als een grote eer
beschouwde en van dit jaar aan het hof met volle teugen
heeft genoten.
Het boek bevat een notenapparaat dat uit twee
delen bestaat, en een index op naam, echter geen literatuuropgave.
Van het notenapparaat is het eerste
deel gericht op het toelichten van de dagboektekst
en daarin genoemde personen; het tweede
deel van de schrijver Maarschalkerweerd bevat ook
aanvullende literatuur. De goedgekozen illustraties
ondersteunen de tekst en laten nog eens duidelijk
zien in welk interieur het hofleven zich afspeelde.
Het boek is met zorg samengesteld en uitgegeven.
Jammer dat de kwaliteit van het papier daar toch
wat afbreuk aan doet. Zoals Maarschalkerweerd
aangeeft is dit dagboek voor de periode 1840 vrij
uniek en een aardige aanvulling op de geschiedenis
van het Koninklijk Huis in de 19de eeuw.
Thea Roodhuyzen-van Breda Vriesman