download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Metamorfose
Holland in Arhem
In de rubriek Metamorfose wordt het heden en verleden van een plek in Holland vergeleken. In deze aflevering
kijkt ARJAN NOBEL naar het Zuid-Hollandse dorp Oud-Beijerland. Ooit stond hier een unieke
herenboerderij. Vandaag de dag resten slechts een groen grasveld en enkele oude bomen. En de boerenwoning?
Die staat te pronken in het Openluchtmuseum in Arnhem.
Het is een geliefde bestemming voor schoolreisjes. Er stoppen jaarlijks bussen vol bejaarden.
Voor de één is het een ontdekkingstocht in de geschiedenis, de ander vindt er herinneringen
aan het verleden. Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem biedt voor iedereen
wat wils. Of, zoals de website zegt, hier ‘komt het verleden tot leven’. En inderdaad, dat valt
niet te ontkennen. Binnen in de rosmolen heerst nog steeds bedrijvigheid. Buiten geven blatende
schapen het museum kleur en geur.
Maar hoe leuk en interessant allemaal, soms hapert er iets. Zou iemand zich wel eens afvragen
waar al deze gebouwen vandaan komen? Wat hun oorspronkelijke context was? De
gemiddelde bezoeker maalt daar niet om. Die geniet van nostalgie en folklore. Die gaat
lachend op de foto bij Zaanse Schans. Maar het kan helemaal geen kwaad om af en toe toch
eens die vragen te stellen. Want dan blijkt dat de Delftse stellingmolen, vroeger omgeven
door huizen en andere gebouwen, nu wel wat merkwaardig midden in het groen te staan.
Omzoomd door hoge bomen. Niet echt bevorderlijk voor de windvang, zou je denken. Op
de plaats waar deze molen ooit stond, staat nu vast een kantoorgebouw. Of er ligt een asfaltweg.
Of het tracé van de hogesnelheidslijn, zoals het geval was bij de woonboerderij uit
Hoogmade die in 2004 een tweede leven begon in Arnhem.
Kasteelboerderij
Eén van de gebouwen in het museum wordt aangekondigd als de ‘kasteelboerderij’. En inderdaad,
wie het gebouw van dichtbij bekijkt, denkt eerder aan een klein kasteel dan aan een
boerenwoning. Het gebouw straalt iets voornaams uit. Hoge gevels. Rode pannen. Een
fraaie tuin completeert het geheel. Holland in Arnhem. Misschien wel één van de topstukken
van het Openluchtmuseum. Waar stond dit huis vroeger? Wie waren de bewoners?
Het antwoord op die vragen krijgen we in Oud-Beijerland, een dorp gelegen in de Hoeksche
Waard onder de rook van Rotterdam. Hier stond oorspronkelijk deze kasteelboerderij,
ter plaatse beter bekend onder de naam ‘Jan Schillemansstede’ of ‘Scheermansvliet’. In het
dorp wacht een verrassing. De oude standplaats van deze voorname boerderij ligt niet tussen
grijze fabriekshallen op een industrieterrein of tussen standaardhuizen in een Vinexwijk.
Het zijn geen bakstenen en beton maar twee grote bomen en een oude boomgaard die
de oorspronkelijke plaats markeren. Sterker, een informatiebord geeft aan dat hier ooit de
herenboerderij van Jan Schillemans was te vinden. Waarom werd het gebouw hier ooit weggehaald?