download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

nieuwe vergezichten op het rampjaar 1672 129
gen te vluchten toen de Fransen Amerongen naderden. Met haar schoondochter Ursula Philippota
van Raesfelt, die zij niet zo mocht, en haar drie kleinkinderen, trok ze eerst naar Amsterdam
en in oktober naar Den Haag waar de familie aan de Kneuterdijk een huis bezat. In
februari 1673 hoorde Margaretha dat de Fransen het kasteel Amerongen in brand hadden gestoken.
Nadat de vijand Utrecht in november 1673 had ontruimd, had zij de supervisie op de
bouw van het huidige kasteel Amerongen.
Zoon Godard was de militair, kolonel van een regiment cavalerie en begin 1672 gelegerd
aan de IJssellinie. De linie moest worden opgegeven toen de Fransen in juni bij Tolhuis de
Rijn overstaken en het IJsselleger in de rug dreigden aan te vallen. Vervolgens verdedigde hij
bij Schoonhoven de Waterlinie, nam deel aan de expedities naar Charleroi eind 1672 en Bonn
in november 1673. Hij raakte in augustus 1674 gewond tijdens de slag bij Seneffe, in de
Spaanse Nederlanden, die Willem iii wilde heroveren op de Fransen. Een jaar later kreeg hij
de fel begeerde functie van generaal-majoor.
Het boek van Panhuysen blinkt uit door originaliteit, leesbaarheid en aandacht voor human
interest. Zijn gebruik van primaire bronnen uit het Huisarchief Amerongen zorgt ervoor
dat de lezer ook veel nieuwe informatie in Het Rampjaar aantreft. Het is dan ook niet verwonderlijk
dat het boek genomineerd is geweest voor de Grote Geschiedenisprijs van het Historisch
Nieuwsblad. Een bezwaar is echter dat de auteur sommige zaken beter had moeten uitleggen.
Een voorbeeld daarvan is te zien bij Panhuysens bespreking van de Utrechtse politiek.
De auteur meldt dat Van Amerongen zijn best deed zijn neef, de heer van Welland, in het college
van de geëligeerden gekozen te krijgen. De opmerking dat de geëligeerden een overblijfsel
waren uit het katholieke verleden van vóór de Opstand is veel te mager en had beter
moeten worden uitgelegd. Soms is de auteur ook wat onnauwkeurig. Er waren bijvoorbeeld
geen twee broers van Hannover, waar Van Amerongen langs kwam op weg naar Berlijn. Het
gaat in het kader van deze recensie te ver om uitgebreid in te gaan op de rol van de drie broers
van het Huis Brunswijk-Lüneburg en hun neef uit het Huis Brunswijk-Wolffenbüttel, maar
beter zoekwerk in bijvoorbeeld G. Schnath’s Geschichte Hannovers im Zeitalter des neunten Kur und
der Englischen Sukzession (Hildesheim 1938) had Panhuysen voor deze fout kunnen behoeden.
Deze lichte kritiek neemt niet weg dat de auteur met dit boek een uiterst leesbaar en inhoudelijk
verantwoord werk heeft geschreven. Academische historici hebben nogal eens de neiging
vooral voor hun eigen doelgroep te schrijven. Het is de verdienste van Panhuysen dat
hij juist het grote publiek bedient met een boek dat de toets der kritiek bijzonder goed kan
doorstaan.