download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

128 reviewartikel
verely purged’. De auteur besteedt wel aandacht aan de volgens hem belangrijke rol die de
burgerij speelde bij de zuiveringen in Den Haag, Dordrecht, Leiden en Haarlem, maar wat
was de rol van de burgerij in steden als Enkhuizen, Purmerend en Alkmaar waar geen regenten
werden ontslagen? In zijn negende hoofdstuk, ‘The Outcome of the Purges’, stelt de
auteur dat er nogal wat burgers in de nieuwe vroedschappen werden benoemd, maar we lezen
niet hoeveel het er waren. Roorda noemt het aantal ook niet, spreekt van ‘enige aanzienlijke
burgers’, maar in een proefschrift waarin nogal wat kritiek wordt geuit op Partij en
Factie, zou het bijzonder interessant geweest zijn te weten hoeveel burgers er in de nieuwe
vroedschappen waren benoemd.
Concluderend mogen we stellen dat Printed Pandemonium een waardevolle aanvulling is op
de geschiedschrijving over het Rampjaar, die tot nu toe nogal Roordiaans gekleurd was. Aangezien
pamfletten niet het hele verhaal vertellen, lijkt het me echter (nog) niet mogelijk de
stelling van Roorda dat de burgerij een werktuig was in de handen van de onderliggende regentenfactie
naar het rijk der fabelen te verwijzen.
Terwijl Reinders alleen de binnenlandse politiek in 1672 behandelt, richt Luc Panhuysen
in zijn Rampjaar 1672. Hoe de Republiek aan de ondergang ontsnapte (2009) zich beduidend meer
op buitenlandse kwesties. Zoals ik in de inleiding al kort aangaf, belicht de auteur de activiteiten
in het Rampjaar van Margaretha Turnor, Vrouwe van Amerongen, haar man Godard
Adriaen van Reede, Heer van Amerongen en hun enige zoon Godard van Reede van Ginkel.
Hij doet dit aan de hand van de briefwisseling tussen de drie personages, die zich bevindt
zich in het Huisarchief Amerongen en thans te raadplegen is in het Rijksarchief in Utrecht.
Deze drie leden van het geslacht Amerongen becommentarieerden ieder vanuit hun eigen
perspectief de wereld en de gebeurtenissen van 1672, waarbij dient opgemerkt te worden dat
de auteur een ruime definitie van het Rampjaar hanteert om ook de ontwikkelingen in 1673
te kunnen volgen.
In drieëntwintig hoofdstukken wordt afwisselend aandacht besteed aan de moeder, de
echtgenoot en de zoon. Deze afwisseling zorgt voor de nodige variatie en bevordert de leesbaarheid
van het boek. We volgen vader Godard Adriaan op zijn missie naar Brandenburg,
waarheen deze ervaren diplomaat gestuurd werd om de keurvorst van Brandenburg te verzoeken
de Republiek tegen Frankrijk bij te staan. Terwijl Petra Dreiskämper maar één bladzijde
gewijd heeft aan de acties van Frederik Willem, keurvorst van Brandenburg, gaat in het
boek van Panhuysen zeker een derde deel over Brandenburgse zaken. Van Amerongen slaagde
erin om in mei 1672 een bondgenootschap met Brandenburg te sluiten. Zijn tocht met een
Brandenburgs-Oostenrijks leger richting Republiek leidde niet tot directe hulp aan de door
Frankrijk belaagde staat, omdat de Duitse keizer Leopold i, die met Frederik Willem en de
Republiek een defensief bondgenootschap had gesloten, geen openlijke breuk met Frankrijk
wilde. Wel zorgde het Brandenburgs-Oostenrijkse optreden ervoor dat de Fransen troepen
uit Nederland moesten worden overgeplaatst naar Duitsland om de activiteiten van de
keizerlijke commandant Montecucculi en keurvorst Frederik Willem in de gaten te houden.
Daardoor verminderde de druk op de Republiek en kreeg zij de mogelijkheid zich te herstellen.
Na zijn mislukte missie met het Brandenburgs-Oostenrijkse leger keerde Van Amerongen
terug naar Nederland, werd voorzitter van de Utrechtse ridderschap, maar zijn hoop om de
steun en toeverlaat van Willem iii in Utrecht te worden, werd geen realiteit. Zijn acht jaar
oudere vrouw Margaretha bleef in het stamslot achter, maar zag zich in juni 1672 gedwon-