download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

116 danielle van den heuvel en elise van nederveen meerkerk
Tabel 3 Verdeling van de nieuwe Leidse droge koffie-, thee- en chocoladevergunninghouders zoals
geregistreerd in het kohier van de Personele Omslag 1748-1749 over de verschillende economische
sectoren
Alle nieuwe vergunninghouders 1719-1764
Mannen Vrouwen Totaal
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Diensten 37 51% 36 58% 61 45%
Nijverheid 35 48% 26 42% 73 54%
Overig 1 1% 0 0% 1 1%
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Totaal 73 62 135
Nieuwe vergunninghouders 1750-1751
Mannen Vrouwen Totaal
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Diensten 22 63% 23 74% 45 66%
Nijverheid 13 37% 8 26% 21 31%
Overig 0 0% 0 0% 0 0%
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Totaal 35 31 68
ten in het kohier ook ‘koffie- en theewinkel’ als tweede beroep vermeld hadden staan, blijkt
dat een dergelijke combinatie goed mogelijk was. Een logische beweegreden hiervoor kan
zijn geweest dat de mogelijkheden op werk binnen de nijverheidssector (de textiel voorop)
geringer werden. De vroegmoderne arbeidsmarkt kende voldoende flexibiliteit om – gekozen
dan wel noodgedwongen – verschillende beroepen tegelijkertijd uit te oefenen.
Voor een beter zicht op de lagen van de beroepsbevolking waaruit onze vergunninghouders
afkomstig waren, moeten wij ons richten op het specifieke beroep dat zij uitoefenden
in 1749. Wanneer we op beroepsniveau naar de dataset kijken, blijkt dat alle vrouwelijke vergunninghoudsters
in de dienstensector actief waren in de kleinhandel (tabel 4). 43 Bijna de
helft van deze winkeliersters stond in het kohier expliciet geregistreerd als koffie- en theehandelaarster.
44 De rest van de vrouwelijke winkeliers verkocht in hoofdzaak textiel en kleding
of voedingswaren, en combineerde de verkoop van droge koffie en thee dus met andere
producten. Soms waren dat ook koloniale waren zoals gedrukte katoen of specerijen,
maar vaker nog combineerden de handelaars de verkoop van de nieuwe dranken met de verkoop
van producten die helemaal niet in dezelfde lijn lagen zoals fruit, strohoeden, kousen
of linnen. 45
Ook bij de mannelijke vergunninghouders werkzaam in de dienstensector voerde de
kleinhandel de boventoon, maar in tegenstelling tot de vrouwen verrichtten zij ook andere
diensten. 46 Mannen met een vergunning voor de verkoop voor koffie en thee werkten bij-
43 Alle vrouwelijke vergunninghouders actief in de dienstensector waren geregistreerd als winkelierster. Onder de gehele
populatie vormde dit percentage 56%.
44 Dit gold voor ongeveer tweederde van de als kleinhandelaarster geregistreerde vergunninghoudsters in 1750-1751. Bij vijf
van de vrouwelijke winkeliers werd het houden van een koffie- en theewinkel als tweede beroep vermeld.
45 Het verkopen van zowel textiel en accessoires als koffie en thee kwam overigens vaker voor in vroegmodern Holland. Tussen
1698 en 1749 openden er bijvoorbeeld in Den Haag 48 winkels die beide productgroepen aan hun klanten aanboden.
GAdH, Ambachtsgilden en bussen, inv. nr. 131-133. Zie ook: Dibbits en Nijboer, ‘Detaillisten’, 15.
46 Iets meer dan een derde van alle mannelijke vergunninghouders was (al) werkzaam in de kleinhandel (35%).