download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

112 danielle van den heuvel en elise van nederveen meerkerk
Tabel 2 De huwelijkse status van nieuwe vrouwelijke houders van een vergunning voor de verkoop
van droge koffie, thee en chocolade in Leiden 1700-1794
Periode Totaal Aantal weduwen Aantal gehuwde vrouwen Aantal alleenstaand of
onbekend
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
1700-1709 81 14 17,3% 4 4,9% 63 77,8%
1710-1719 128 11 8,6% 3 2,3% 114 89,1%
1720-1729 87 12 13,8% 17 19,5% 58 66,7%
1730-1739 32 4 12,5% 20 62,5% 8 25,0%
1740-1749 6 1 16,7% 4 66,7% 1 16,7%
1750 126 29 23,0% 74 58,7% 23 18,3%
1751-1759 240 31 12,9% 155 64,6% 54 22,5%
1760-1764 150 17 11,3% 92 61,3% 41 27,3%
1789-1794 203 18 9% 157 77% 28 14%
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Vrouwen waren dus niet alleen absoluut maar ook relatief sterk vertegenwoordigd in deze
nieuwe branche. Dergelijke sekseverhoudingen zien we niet terug onder de verkopers van
andere genotsmiddelen. Onder de 19 wijnhandelaren die in het belastingregister van 1749
werden opgenomen was slechts 1 vrouw en onder de 70 tabaksverkopers 4. Er waren iets
meer vrouwelijke hoofden van huishoudens die zich toelegden op de verkoop van brandewijn,
maar met 13 vrouwen op in totaal 99 brandewijnverkopers vormden zij nog slechts
13%. 31 Alleen in sommige segmenten van de textielhandel, zoals de handel in garen en band,
was een ruime meerderheid (78%) van de winkeliers vrouw. 32
De enorme uitbreiding van de koffie- en theehandel lijkt vooral kansen geboden te hebben
aan gehuwde vrouwen. Een analyse van de huwelijkse status van de vrouwen die een vergunning
aanvroegen, laat zien dat in de loop van de 18de eeuw het aandeel gehuwde vrouwen
steeds groter werd. In de eerste twee decennia van de 18de eeuw stond bij vrouwen
zelden ‘huisvrouw van’ vermeld in de registers. Of dit betekent dat zij ongetrouwd waren, of
dat de administratie gewoon onvollediger was dan later, weten wij helaas niet helemaal zeker.
Omdat de huwelijkse status van vrouwen in de meeste vroegmoderne bronnen echter
vrij consequent vermeld wordt en weduwen voor 1720 wél als zodanig staan vermeld, moeten
wij welhaast concluderen dat gehuwde vrouwen na 1720 sterk in opmars waren onder de
nieuwe vergunninghoudsters. Het percentage vrouwen van wie wij zeker weten dat zij gehuwd
waren steeg van 19,5% tussen 1720 en 1729 naar 62,5% in het daaropvolgende decennium,
schommelde in de periode daarna rond de 60% om aan het eind van de eeuw zelfs op
77% van alle vrouwelijke vergunninghouders uit te komen. Het percentage weduwen onder
de nieuwe vrouwelijke vergunninghouders was redelijk stabiel, tussen 9% en 17%, behalve
in het jaar 1750 toen het 23% van alle vrouwen vormde.
31 Database Kohier Personele Omslag 1749. In deze database is voor elk hoofd van huishouden beroepsinformatie opgenomen.
Wanneer dit een man betreft is er vaak ook een tweede beroep geregistreerd, wanneer dit een vrouw betreft niet. De
vraag is echter of het tweede beroep van de man daadwerkelijk door de man werd uitgevoerd. Deze kwestie komt later in
dit stuk nog uitgebreider aan bod. Voor deze berekeningen hebben wij echter het eerste en het tweede geregistreerde beroep
van de man ook geteld als het beroep van de man en voor de vrouwen alleen het beroep dat als beroep van de vrouw
vermeld staat.
32 Van den Heuvel, Women and entrepreneurship, 202.