download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

de visserij van ‘het arme seedorp van der heij’ 97
netten waren nog droog – toen hij werd genomen door kaperkapitein Anthonie Rijck. Zijn
scheepje werd opgebracht naar Duinkerken en hij zelf belandde op 30 maart 1601 in de
Duinkerkse gevangenis. Na betaling van een losgeld van vierhonderd gulden mocht hij
huiswaarts keren. Sommige vissers kwamen dankzij uitwisselingsverdragen vrij. Gevangen
kapers in de Republiek werden dan uitgewisseld tegen vissers die in Vlaanderen gevangen
zaten. Anderen hadden minder geluk. Hun familie en vrienden draaiden op voor de betaling
van de geëiste losgelden en gevangeniskosten. Deze konden oplopen tot meer dan 1.500
gulden de man. Bedragen die de meeste achterblijvers niet konden opbrengen. Zij waren
overgeleverd aan de goedheid van rijkere dorpsgenoten. Zo eiste kaperkapitein Pieter Amen
in 1626 van stuurman Jan Claasz. 1.400 gulden losgeld en honderd gulden voor het niet
plunderen van diens schip. Maritje Oliviersdr. uit Ter Heijde vroeg en kreeg van de Monsterse
bestuurders toestemming een collecte te houden om met de opbrengst daarvan de gevangeniskosten
van haar man Willem Thomasz. Hitlander, te kunnen betalen. Hij zat gevangen
te Oostende en was ‘vergeten’ tijdens de uitwisseling van 1629. De vrouw van
stuurman Jan Claasz. Boon had minder succes. Om precedentwerking te voorkomen weigerden
de Monsterse schout en schepenen haar financieel te steunen. Zij kreeg het advies
haar huis, huisraad, kleding en viswant te verkopen en met de opbrengst haar man vrij te kopen.
38
In sommige jaren bood de Duinkerkse admiraliteit reders de gelegenheid om paspoorten
te kopen. Eenmaal in het bezit van zo’n vrijgeleide konden de vissers ongestoord hun bedrijf
uitoefenen. Paspoorten waren te koop voor een periode van zes of twaalf maanden. De
hoogte van de bedragen waren afhankelijk van de grootte van het schip. De Staten-Generaal
verboden geregeld de aankoop van deze ‘papieren harnassen’. Zij vonden dat er daardoor teveel
geld naar de vijand ging. Slechts enkele Heijdse vissers schaften rond 1600 zo’n paspoort
aan. Het waren uitsluitend stuurlieden van haringbuizen en niet die van de zeeschuiten.
39 Om toch iets aan de onveiligheid op zee te doen, reisden geregeld de voogden van Ter
Heijde naar de stadhouder in Den Haag om hem te vragen konvooiers voor de zeeschuiten
te regelen. Een enkele keer hadden zij succes. De Rotterdamse admiraliteit werd dan gelast
een oorlogsschip uit te rusten om de kustvissers te beschermen. 40
Daarnaast stond het kustgebied van Zeeland en Holland lange tijd bloot aan plunderingen
door Duinkerker kapers. ‘Verlos ons van de kapers Heer’, was een veel gehoorde smeekbede.
41 Zowel in Brielle en op Voorne als in de kuststreek ten noorden van de Maas mond bij
’s-Gravenzande, Ter Heijde en Scheveningen werden maatregelen ge no men om landin gen
van de kapers te voorko men. Alle maat re gelen waren grotendeels gebaseerd op ervaringen
uit de eerste Opstandsjaren toen Watergeuzen het zelf de gebied onveilig maakten. De burgers
uit het gebied werden opgeroepen wacht te houden langs de stran den. Op de torens van
Brielle, ’s-Graven zande en Monster en op de vuur boet van Ter Heijde werden wachten
geïnstal leerd. Alle bewakingsmaatregelen ten spijt, het bleef eenvoudig om ongehinderd in
het Hollandse kustgebied aan land te gaan. Duinkerkers die zich voordeden als schip -
38 Algemeen Rijksarchief (hierna ara) Brussel, Admiraliteitscollege, inv.nrs. 59 (30 maart 1601), 61 (4 juni 1601), 253; ha
Westland, oa Monster 7 inv.nrs. (1626); ra Monster 2, (22 juni 1630), 140 (22 maart 1630, [1635]); Van Vliet, Vissers en kapers,
258-265.
39 ara Brussel, Admiraliteitscollege, inv.nrs. 63-64.
40 ha Westland, oa Monster, inv.nrs. 933, 939, 941.
41 ha Westland, oa Monster, inv.nr. 594.