download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

96 adri p. van vliet
Tabel 1 Overzicht van investeerders in de zeeschuit van stuurman Magnus Robbrechtsz. (1658)
Naam Functie
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Johan Polyander Baljuw van ’s-Gravenzande en Monster
Anthonis Pieterson Schepen in Den Haag
Ernest Vigelijn van Claerberg Hoofdmeester van de Prins Willem
Laurens de Haes Advocaat bij het Hof van Holland
Rochus van Molenschot Advocaat bij het Hof van Holland
Michiel van der Staal Commies
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
inwoners uit Ter Heijde voor de Vlaardingse schepenbank op verzoek van hun stuurman
Willem Joosten dat zij de nacht ervoor met hun buis bij Brielle voor anker liggend, waren
aangevaren door een onbekend schip. Opmerkelijk is dat hun buis Raepen geneucht heette
naar de Delftse rederijkerskamer De Rapenbloem onder het devies ‘Wij rapen gheneucht’.
Hoogstwaarschijnlijk participeerden Delftse investeerders in Joostens buis. 35
Vergelijkbaar met het kopen van scheepsparten was de aankoop of inbreng van een aantal
netten in een haring buis. Een viertal netten ver tegenwoordigde de waarde van 1/14 part.
In allerlei boedelbe schrijvingen treden voogden van weeskinde ren of de Monsterse weesmeesters
op die voor hun pupillen netten verkochten. Met de opbrengsten konden de wezen
onderhouden worden 36
De teloorgang van de visserij in Ter Heijde
Onveiligheid op zee
Naast het onvermijdelijke natuurgeweld werden generaties lang Heijdse vissers tijdens hun
werk op zee met oorlogsgeweld geconfronteerd. Gedurende de hele 17de eeuw wisselden
oorlogen elkaar voortdurend af. Slechts met enkele tussenpozen was er vrede. De eerste vier
decennia stonden in het teken van de oorlog met Spanje, daarna volgden kort achter elkaar
drie zeeoorlogen met Engeland en tenslotte de Negenjarige Oorlog (1688-1697). Gevaren op
zee, hoge oorlogsbelastingen en onveiligheid in de kustgebieden waren bijna een eeuw lang
de normaalste zaak van de wereld.
In eerste instantie ondervonden de kustvissers de meeste hinder van Duinkerker kapers
die vanuit Vlaanderen de Noordzee onveilig maken. Zij lieten schepen zinken of brachten
schepen en opvarenden op naar Vlaanderen. Vissers waren hun leven op zee niet zeker. Zij
opereerden vaak vlak onder de kust. In 1601 had een Duinkerker voor de Heijdse en Scheve -
ningse kust zo veel succes, dat stadhouder Mau rits de Rotter damse admirali teit twee vis -
sersschepen liet bewapenen die er in slaag den het kaperschip te verschalken. De kapers
werden in Rotterdam geëxecuteerd. 37
Onder de vissers maakten de Duinkerker kapers talloze slachtoffers. Stuurman Willem
Vranckensz., getrouwd en vader van zeven kinderen, was nog maar net in zee gelopen – zijn
35 ga Vlaardingen, ra, inv.nr. 150 (22 september 1621); F.C. van Boheemen en Th.C.J. van der Heijden, De Delftse rederijkers
‘Wij rapen gheneucht’ (Amsterdam 1982) 27-37.
36 A.P. van Vliet, ‘The sea fishery as an opportunity for investment in the Dutch Republic’ in: L.M. Akveld e.a. (red.),
Financing the Maritime Sector (Esbjerg 2002) 131-145, aldaar 133-136.
37 A.P. van Vliet en W. Duijvesteijn, ‘De kustverdediging tussen ’s-Gravenzande en Ter Heijde (1569-1648)’, Historisch Jaarboek
Westland 7 (1994) 54-72, aldaar 63-64.