download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

de visserij van ‘het arme seedorp van der heij’ 93
Ook in latere jaren bleven namens de ambachtsheer de baljuw van Monster en de Nassause
Domeinraad zich met de visafslag bemoeien. De afslagers dienden jaarlijks ten overstaan
van de baljuw een eed af te leggen. In 1670 gebood de Domeinraad dominee Michael
Hendriksz. en de kerkenraad van Ter Heijde de afslag goed te controleren zodat er niet met
de belastingheffingen ten behoeve van de Heijdse kerk zou worden gesjoemeld. 25
Om malversaties rond de verkoop van schol te voorkomen, beschikten de afslagers over
enkele scholtonnen. Met behulp van deze tonnen konden zij de viskopers vaste hoeveelheden
schol leveren. Jaarlijks werden de scholtonnen onder het toeziend oog van de kerkmeesters
geijkt. Zij hadden er namelijk alle belang bij dat de verkoop van schol op een eerlijke
manier plaats vond, omdat de Monsterse kerk van elke ton verkochte schol enkele
penningen kreeg. Na het ijken van de tonnen verdwenen de kerkmeesters in de herberg om
hun dorstige kelen te lessen met een kan bier of een stoop wijn. In de kerkrekeningen staan
jarenlang uitgaven verantwoord die onder andere Jan Jansz. Jonge Slock, waard in de herberg
’t Wapen van Rotterdam te Ter Heijde voor deze gelagen in rekening bracht. 26
Ondanks de jaarlijkse controle op de tonnen uitten de viskopers zo nu en dan klachten
over de maat van de gebruikte scholtonnen. Ze zouden te klein zijn, waardoor zij te weinig
vis voor hun geld kregen. De baljuw en de kerkmeesters werden naar Ter Heijde ontboden
en vergeleken dan de tonnen met de geijkte scholton. In alle gevallen bleken de viskopers
ten onrechte de afslagers beschuldigd te hebben. De maatvoering bleef een kwestie van vertrouwen.
27
Aanvoer en verkoop
De Heijdse vissersvloot voerde hoofdzakelijk schol en schelvis aan en in mindere mate haring,
kabeljauw en zalm. Dankzij de belastingen die op de aangevoerde vis werden geheven
ten behoeve van het gasthuis, de vuurbaak en de kerk van Monster zijn voor enkele jaren de
aangevoerde aantallen tonnen schol en schelvis te reconstrueren. Het aantal tonnen schol
varieerde van 4.640 in 1600 tot 1.040 in 1670. De scholvisserij maakte zijn grootste bloei
door in de jaren 1625 tot 1635. Hoogtepunten waren de jaren 1628 met 8.480 en 1631 met
9.520 tonnen. De schelvisvisserij lijkt aan het begin van de 17de eeuw door de scholvisserij
te zijn overvleugeld. Hoogstwaarschijnlijk werd de schelvisvangst in de wintermaanden in
toenemende mate negatief beïnvloed door de ernstige gevolgen van de zware stormen. Aanlanden
werd steeds moeilijker en het schuitengat, de berging voor de zeeschuiten, was door
stormschade steeds vaker onbereikbaar. Uiteindelijk zette na 1625 een daling in. De grootste
aanvoer van schelvis lag in het eerste jaren van de 17de eeuw met als uitschieter 1603 toen
4.080 tonnen aan wal werden gebracht (grafiek 1). 28
Ter Heijde telde zelf zo’n zeven à acht viskopers. Zij namen het leeuwendeel van de verkoop
voor hun rekening. De gekochte verse vis vond zijn weg naar consumenten in Monster,
Den Haag, Delft en Rotterdam. Net als in Scheveningen en andere vissersplaatsen werd in
Ter Heijde de handel in verse vis hoofdzakelijk door vrouwen gedreven. Lopend met een
25 ha Westland, ra Monster, inv.nr. 3 (1645); nhk Ter Heijde, Diaconie, inv.nr. 29 (23 april 1670).
26 nhk Monster, Kerkvoogdij, inv.nrs. 3-9; ha Westland, oa Monster, inv.nrs. 568, 690.
27 ha Westland, ona Monster, inv.nr. 6037 (21 december 1634).
28 Helaas is het bronnenmateriaal onvolledig waardoor geen volledige cijferreeks kan worden samengesteld. ha Westland,
oa Monster, inv.nrs. 903-931, 1546-1551, 1577-1582, 1591, 1670-1699; nhk Monster, Kerkvoogdij, inv.nrs. 2-6, 9. Zie
voor de gevolgen van de voortdurende stormen de paragraaf ‘Stormvloeden en zandverstuivingen’ in dit artikel.