download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

92 adri p. van vliet
van een haringbuis gemiddeld tussen de vijftig en zestig gul den. Op het uitbe taalde loon
kwam nog een toeslag in vis (de voering) die volgens een plakkaat uit 1580 mocht variëren
van één ton tot een kinne tje haring, maar in de praktijk werd veelal meer haring gege ven.
Veel reders vulden namelijk het loon met een teveel aan haring aan. Tussen stuurman en bemanningsleden
ontstonden over dit punt vaak geschillen. Stuurman Joost Willemsz. liet in
1607 drie van zijn bemanningsleden voor schout en schepenen van Monster een verklaring
afleggen over de ruzie die Arie den Raven met hem maakte over het al dan niet geven van
twee kinnetjes haring. Den Raven meende die bedongen te hebben bij zijn aanname. 20
De afslag
Zodra thuiszeilende vissersschepen door de stoker van de vuurboet of door de klapwaker
voor de kust werden gesignaleerd, liep hij het dorp rond om de schrijvers, scholdragers, vislopers,
viskopers, familieleden en andere geïnteresseerden te waarschuwen om de vissersschepen
met hun vangsten op te wachten. Alle vis die door Heijdse vissers werd gevangen,
moest naar oude gewoonte via de afslag op het strand worden verkocht. Schout en schepenen
zagen erop toe dat aan dit voorschrift streng de hand werd gehouden. Vooral zalm werd
nog al eens buiten de afslag om verkocht. Stuurlieden mochten eventueel wel hun hele
vangst direct aan een gegadigde verkopen, mits de verschuldigde belastingen maar werden
betaald. Viskopers uit Ter Heijde hadden altijd het recht van voorkoop. Tegen dezelfde prijs
konden zij een partij of een gedeelte daarvan claimen. 21
In Scheveningen, Katwijk en Noordwijk waren de afslager en de schrijver dé functionarissen
op de visafslag. In Ter Heijde waren beide functies in één persoon verenigd. 22 Van oudsher
was de visafslag met een heel pakket aan maatregelen omgeven. Toch lijken deze voorschriften
weinig uitwerking te hebben gehad. Rond de visafslag vonden voortdurend
incidenten plaats. Talloze keren werden omstanders gemaand de juiste afstand te bewaren
tot de te verkopen vis, werden vechtlustigen bestraft, scheldpartijen beboet en het dragen van
messen en andere wapens ten strengste verboden. Cornelis Gijsen uit Scheveningen werd
zelfs opgepakt omdat hij verschillende omstanders had uitgescholden en met de plaatsvervanger
van de schout en de schrijver had gevochten. De Heijdse visafslag nam zeker geen opvallende
positie in. Ook in andere plaatsen waren geweld en onenigheid op en rond de visafslag
een niet uit te roeien verschijnsel. Alle vissersplaatsen aan de Zijde, maar ook de
visafslagen in de grotere steden, kenden stringente regelgeving om dit te voorkomen. 23
In de eerste maand van 1602 ontvingen de baljuws van Monster, Katwijk aan Zee, Noordwijk
aan Zee, Zandvoort en Egmond een schrijven van de Grafelijkheids Rekenkamer uit
Den Haag. Op verzoek van de ambachtsheren van deze heerlijkheden informeerde de secretaris
van de Rekenkamer bij de baljuws naar de status van de afslagers en schrijvers. De ambachtsheren
waren namelijk van mening dat zij het recht bezaten om de afslagers en schrijvers
te benoemen in ruil waarvoor zij een geldbedrag ontvingen. Veel schrijvers dachten
daar anders over. Een langslepend conflict ontstond dat pas tien jaar later door tussenkomst
van het Hof van Holland werd geschikt. 24
20 ha Westland, ra Monster, inv.nr. 103 (30 november 1607); Van Vliet, Vissers en kapers, 39.
21 ha Westland, oa Monster, inv.nrs. 8-9 (Keuren op de afslag, 17de eeuw).
22 Vermaas, Scheveningen, ii, 88-90.
23 ha Westland, oa Monster, inv.nrs. 4, 9 (8 februari 1634, 14 april 1647, 21 januari 1652); ha Westland, ra Monster,
inv.nr. 63 (11 januari 1647); Vermaas, Scheveningen, ii, 84-88, 94-95.
24 ha Westland, oa Monster, 19 (Brieven van de Nassause Domeinraad).