download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

de visserij van ‘het arme seedorp van der heij’ 91
scholvissers uit Katwijk. Unaniem kwamen zij tot de conclusie dat de maaswijdte niet voldeed
aan de voorschriften. De netten werden daarop in beslag genomen. De Staten van Holland
trachtten herhaalde malen een einde te maken aan de gedoogcultuur. In 1679 werd het
plakkaat aangevuld met de bepaling dat men zelfs strafbaar was indien in een schuit een
schrobnet werd gevonden ook als er niet mee gevist werd. Het toezicht op de naleving van
de bepalingen werd verscherpt. Tien jaar later, aan het begin van de Negenjarige Oorlog
(1688-1697), gingen de Staten van Holland helemaal om. Door de onveiligheid op zee sloeg
de armoede toe onder de vissers van de Zijde. De economische belangen van de ‘zeeluyden
van de kleyne zeeschuyten’ wonnen het van de milieumaatregelen. Om met succes dicht onder
de kust te kunnen vissen, mocht iedereen weer een schrobnet gebruiken mits de maaswijdte
25 mm bedroeg. 17
Regelgeving
Samen met Brielle was Ter Heijde een van de weinige plaatsen waar al in een vroeg stadium
de rechten en plichten van de opvarenden voor de steurharing- en voor de visserij op verse
vis waren geregeld. In Ter Heijde dateerde de oudste reglementering uit 1575. Het ging om
een pakket maatregelen dat schout en gerecht van Monster uitvaardigden en waarin een
drietal onderwerpen werd geregeld: het aannemen van bemanningsleden, de verkoop van
de vangst via de visafslag en het voorkomen van onhygiënische toestanden bij de verwerking
van met name schol. In grote lijnen bleven deze voorschriften de hele 17de eeuw van kracht.
De gewestelijke overheid en vooral het College van de Grote Visserij te Delft concentreerden
zich meer op de arbeidsverhoudingen in de pekelharingvisserij. 18
Het hoofdseizoen voor alle vissers van de Zijde, van Ter Heijde tot aan Huisduinen, viel in
de periode november tot juni. Voor deze teelt van Sint Maarten (11 november) tot aan Pinksteren
golden de volgende voorschriften. De beman nings leden werden verplicht zich te
onderwer pen aan het gezag van de stuurman. Het werd hun verbo den zich aan twee stuurlieden
tegelijk te verhu ren. De stuurman mocht niet iemand in dienst nemen die zich al aan een
ander had verhuurd. De afspraken mochten bekrachtigd worden met een vooruitbetaling (het
handgeld) van maximaal dertig stuivers. Elke overtreding werd beboet met 18 of 36 gulden.
Ook werd de betaling van de stuur man en bemanning geregeld. De wijze van betaling bleef
tot in de 19de eeuw ongewijzigd. Zij vond plaats op de manier zoals die in de bovenge noemde
keuren was voorgeschreven. Het loon van stuurman en bemannings leden werd afhan kelijk
gesteld van de grootte van de vangst en van de prijzen die voor de aange voerde vis werden betaald.
Voor de steurharingvisserij werden dezelfde regels gehanteerd. Aan de hand van de boekhouding
van de schrijvers op de afslag werd na afloop van een teelt het salaris (de besomming)
vastgesteld en via de stuurman aan de bemanningsleden uitbetaald. 19
Voor Heijenaars die ter haringvaart uitzeilden, gold de uitvoerige regelgeving van het College
van de Grote Visserij. Voor haar werk gedurende de hele teelt ontving de beman ning
17 ha Westland, ra Monster, inv.nr. 104 (19 augustus 1677); ha Westland, oa Monster, inv.nr. 81 (april 1689); J.C. Vermaas,
Geschiedenis van Scheveningen, deel ii, (Den Haag 1926) 62-65.
18 Van Vliet, Vissers en kapers, 39.
19 ha Westland, ona Monster, inv.nr. 6101 (15 februari 1675); ha Westland, oa Monster, inv.nr. 1 (27 maart 1575); H. de
Jager, De mid deleeuw sche keuren der stad Brielle (Den Haag 1901) 256-258, 349-350; Kranen burg, Zeevis scherij, 103-105; P.
Meurs, ‘Keuren van Terheide’, Verslagen en mededeelingen van de Vereniging tot uitgaaf der bronnen van het oud vaderlandsche recht,
6 (1890-1903) 523-529, aldaar 525-527.