download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

90 adri p. van vliet
De betrokkenheid van Heijdse reders en vissers bij de visserij op gezouten vis, die ook wel
met de term de kleine visserij werd aangeduid, was eveneens beperkt. Met hoekwant, bestaande
uit kilometers lange lijnen met op regelmatige afstanden haken waaraan aas werd
bevestigd, viste men op kabeljauw en schelvis. Het schip voor deze vorm van visserij was de
hoeker. Ook dit schip had een kiel en kon het Heijdse strand niet bereiken. Wel groeide in
de loop van de tijd het aantal Heijenaars dat op Maassluise en Vlaardingse hoekers meevoer
op gezouten vis. 13
In de steurharingvisserij vonden de meeste Heijdse vissers een bestaan. Vanaf half augustus
tot eind december visten zij in Diepwater, een vangstgebied bij de Engelse kust voor
Great Yarmouth, op haring. In tegenstelling tot de pekelharingvisserij werd de haring niet
gekaakt maar licht gezouten om bederf te voorkomen. Binnen 24 uur moest de haring dan
verder worden schoongemaakt, aan stokjes worden geregen en aan de wal met behulp van
smeulend zaagsel worden gerookt. Het eindproduct werd als bokking verkocht. 14
Aansluitend aan de steurharingvisserij begon in november de visserij op verse vis, de zogenoemde
kustvisserij. In de wintermaanden viste men met hoekwant allereerst op schelvis.
Daarna schakelden de Heijenaars over op vangst van kabeljauw ‘die door rijcke en weeldige
luyde gegeten wordt’ en op platvis zoals schol, schar, griet en tarbot. In mei volgde de vangst
van wijting en opnieuw van schelvis, de zogenoemde ‘meyvisch’. Ten slotte werden in juni
pietermannen en zeehanen gevangen. 15
‘Schrobbers’ versus ‘scholders’
De Heijenaars gebruikten in de kustvisserij meestal scholnetten en een enkeling een schrobnet.
Het laatste was een zakvormig net dat verzwaard met lood of ijzer over de zeebodem
werd getrokken. Al in de 16de eeuw was het schrobnet of ‘coorde’ in gebruik. Deze vangstmethode
had vanaf zijn ontstaan altijd veel tegenstanders gekend. Door het gebruik van het
schrobnet werd de zeebodem omgewoeld en daardoor werden schuilplaatsen, voedsel en
jonge vis vernield. Teveel kleine visjes werden onnodig weggevangen, omdat de maaswijdte
van het schrobnet erg klein was. Zowel de centrale overheid als de Staten van Holland bemoeiden
zich met deze problematiek. In 1583 verbood Willem van Oranje het gebruik van
schrobnetten. Gedurende de hele 17de eeuw werden deze verboden herhaaldelijk, maar tevergeefs,
afgekondigd. De vissers gingen hun eigen gang. Op 10 september 1676 publiceerden
de Staten van Holland een plakkaat teneinde het ‘verwoesten van onrijpen visch’ te voorkomen.
Het gebruik van het schrobnet werd opnieuw verboden. De maaswijdte mocht niet
kleiner gebreid worden dan die van een scholnet en wel met een spaan van ‘één volle achten20
van een el’, dat wil zeggen op ongeveer 25 mm. 16
De regelgeving werd echter volop ontdoken. Er braken geregeld onlusten uit tussen de
‘schrobbers’ die toch met een schrobnet bleven vissen en de ‘scholders’ die het voorgeschreven
vistuig gebruikten. De plaatselijke overheden traden nauwelijks tegen de schrobbers
op. Een uitzondering vormde de baljuw van Katwijk. Op 19 augustus 1677 beoordeelden
elf nettenbreiers en -breisters uit Ter Heijde op verzoek van hem een vijftal netten van
13 Van Vliet, Vissers en kapers, 49.
14 Sicking, ‘Van aal tot zeewier’, 325-328.
15 Akveld, ‘Noordzeevisserij’, 326-327.
16 www.inghist.nl (Correspondentie Willem van Oranje, briefnr. 11575, 19 april 1583); Jules Van Beylen, De hoogaars en de visserij
van Arnemuiden (Leeuwarden 1993) 5-7.