download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

88 adri p. van vliet
aan de voogden jaarlijks een heffing over de verhandelde schelvis. Om financiële achterstanden
weg te werken gingen de stuurlieden van de haringbuizen incidenteel akkoord met
de levering van een halve ton haring ten behoeve van het dorp. 6
Dankzij deze heffingen is vanaf de laatste decennia van de 16de tot aan het midden van de
17de eeuw het aantal schepen bekend dat vanaf het Heijdse strand in zee liep, evenals het
aantal keren dat de schepen uitvoeren, de zogenoemde teelten. In de jaren 1578-1599 werden
jaarlijks in Ter Heijde voor de kust- en steurharingvisserij tussen de 22 en 31 zeeschuiten
uitgerust, die gemiddeld twee à drie keer uitvoeren. Na 1600 zette een daling in. Uiteindelijk
bleef het aantal schepen steken op tien. Ook het aantal teelten daalde met gelijke tred
tot gemiddeld 20 rond 1680. 7 Het aantal haringbuizen waarbij Heijdse reders waren betrokken
bedroeg hooguit vijf. De vissersvloot van Ter Heijde was in vergelijking met die van de
andere vissersdorpen aan de Zijde, Scheveningen, Katwijk, Egmond en Wijk aan Zee, veel
kleiner. De aantrekkingskracht die de grote buizen- en hoekervloten van de nabijgelegen
Maasmondsteden hadden op het Heijdse vissersvolk was hier grotendeels voor verantwoordelijk.
8
Gebruikte scheepstypen
De Heijdse vissersvloot bestond uit zeeschuiten, pinken en haringbuizen. 9 Op het strand
van Ter Heijde of in het schuitengat, een laagte in de duinen waar ’s winters de vissersschepen
werden geborgen, waren hoofdzakelijk zeeschuiten en een kleinere variant, het scholschuitje,
te zien. De laatste waren kleine open scheepjes die vanwege hun grootte maar een
korte tijd in zee konden blijven. Net als de grotere zeeschuiten hadden zij een platte bodem,
waardoor ze bij hoog water op het strand gezeild konden worden en bij laag water rechtop
bleven staan. Ter Heijde had geen haven. Daardoor was er voor haringbuizen en andere kielschepen
geen plaats. Vanaf de scholschuitjes viste men met netten hoofdzakelijk op platvis.
Ook werden deze schuitjes wel gebruikt om met hoekwant kabeljauw of schelvis te vangen.
Met de zeeschuiten gingen de Heijdse vissers ver de zee op tot onder de Engelse kust om deel
te nemen aan de steurharingvisserij.
De pink was eeuwenlang hét vissersschip van de vissers aan de Hollandse Noordzeekust.
Hij was gedeel te lijk open en had een ruime voorplecht en een iets grotere achter plecht. Een
vijftal schotten ver deelde het schip in ruimten die voor het bergen van de vangst ge bruikt
werden. Voor de steurharingvisserij was de pink lange tijd het aangewezen scheepstype.
Zonder kiel, licht en sterk kon dit schip goed op het strand lopen en ‘makkelijk’ in zee worden
gebracht. In de loop van de 17de eeuw maakte de pink steeds meer plaats voor de grotere
zeeschuit. Na enkele kleine aanpassingen ten behoeve van de netten kon de pink ook
voor de haringvisserij worden ingezet. 10
Haring buizen werden wel door Heijdse reders uitgerust, maar konden vanwege hun kiel
6 HA Westland, oa Monster, inv.nrs. 7 (26 april 1614), 924, 1677; nhk Ter Heijde, Diaconie, inv.nr. 18 (Gasthuisrekeningen
uit de jaren 1675-1700).
7 Nationaal Archief (hierna na) Den Haag, Handschriftenverzameling, inv.nrs. 936-937; ha Westland, oa Monster,
inv.nrs. 932-939, 1547-1551, 1658-1700; nhk Ter Heijde, Kerkvoogdij, inv.nr. 17; A.P. van Vliet, Vissers en kapers. De zeevisserij
vanuit het Maasmondgebied en de Duinkerker kapers (ca. 1580-1648) (Den Haag 1994) 33, 156.
8 De Wit, ‘Zeemansvrouwen’, 63.
9 ha Westland, ra Monster, inv.nr. 103 (18 november 1610); Kramer, ‘De visserij van de Zijde’, 183.
10 J. Sander, Ter visvangst met de Egmonder pink (Egmond 2000) 14-16; Van Vliet, Vissers en kapers, 45-46; N. Witsen, Aeloude en
hedendaeg sche scheeps bouw en bestier (Amsterdam 1671) 168.