Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?

Een groene economie,
de oplossing voor een levende planeet?

INHOUDSTAFEL
Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
Inleiding 3
De belangrijkste lessen uit het Living Planet Rapport 2012 4
Wat verwachten we van Rio+20? 5
Water, voedsel en energie 6
Debat: Wie is bang van de groene economie? 7
Debat: Naar een duurzame voedselvoorziening 8
De rol van de industrie / FISCH 9
Een kans voor het Zuiden? / Het ‘Heart of Borneo’ initiatief 10
De rol van de plaatselijke overheid / ALW in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 11
De rol van de plaatselijke overheid / Het Gents klimaatverbond 12
Conclusies van de conferentie 13
Verslaggevers: Anne-Kirstine de Caritat, Jan Vandermosten
Redactie: Anne-Kirstine de Caritat
Coördinatie: Sabien Leemans, Gwendoline Viatour
Vertaling: Lieve De Meyer
Lay-out: Sarah Beelen
Foto cover: Simon de Trey-White / WWF-UK
WWF is één van de grootste en meest ervaren onafhankelijke natuurbehoudorganisaties ter wereld,
actief in meer dan 100 landen en met meer dan 5 miljoen sympathisanten wereldwijd. Het doel van
WWF is de generaties na ons een leefbare planeet na te laten. WWF zet zich in voor het behoud van
soorten en hun leefomgeving: bossen, waterrijke gebieden en oceanen. Verder werkt WWF mee aan
oplossingen voor de vervuiling en verspilling van natuurlijke hulpbronnen en de klimaatverandering.
www.wwf.be
COLOFON
Pagina 2 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?

Op 5 juni 2012 organiseerde WWF de conferentie ‘Green economy, Solution for a Living Planet?’
om het concept “groene economie” te bespreken met een aantal deelnemers uit verschillende geledingen
van de civiele samenleving. De algemene context van de conferentie was de publicatie van
het nieuwe Living Planet Rapport van WWF in mei en de internationale conferentie over duurzame
ontwikkeling in Rio de Janeiro eind juni. Dit document is bedoeld als samenvatting van de
belangrijkste boodschappen die er werden meegedeeld. Veel leesplezier!
Damien VINCENT
CEO WWF-België
Het meest recente Living Planet Rapport van WWF 1 schetst een zorgwekkend beeld. De rijkste
gebieden op aarde verbruiken vijf keer meer dan de arme streken en de mensheid in haar geheel
verbruikt nu 50% meer dan de aarde kan bieden. Wij leven
boven onze stand en de meest achtergestelde landen zullen
als eerste te lijden hebben onder de daaruit voortvloeiende
schaarste en conflicten, die zeker niet de laatste zullen zijn.
Er is sprake van een schrijnende ongelijkheid. Welke oplossingen
kunnen wij voorstellen? Hoe kunnen wij onze manier
van produceren en consumeren veranderen om te werken
aan een duurzame en sociaal rechtvaardige samenleving?
De Rio+20-conferentie staat voor de deur. Het centrale thema
is de groene economie. Welke oplossingen kan de groene
economie bieden voor deze uitdagingen? Om ervoor te
zorgen dat zij meer is dan een groen likje verf op een voor de
rest onveranderde economie, lijken ons diepgaande veranderingen
nodig. De doelstellingen waar het om gaat, zijn toegang
tot voedsel, water en energie voor iedereen, binnen de
ecologische grenzen van de planeet. Bij het debat moeten alle
belanghebbenden betrokken zijn, want zoals het Afrikaanse
spreekwoord zegt: ‘If you want to walk far, walk with others’.
Wij hopen dat de conferentie van vandaag een positieve bijdrage
zal leveren aan dat debat.
1 www.wwf.be/lpr
INLEIDING
Pagina 3 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
© TINEKE D’HAESE © TINEKE D’HAESE

© TINEKE D’HAESE
DE BELANGRIJKSTE LESSEN
UIT HET LIVING PLANET
RAPPORT 2012
Andrea Kohl
Conservation Director WWF-European Policy Office
Het Living Planet Rapport beschrijft de gezondheidstoestand van
de ecosystemen, dankzij de Living Planet Index (LPI). De LPI is
sinds 1970 wereldwijd met 28% gedaald. Alle ecosystemen zijn
getroffen, maar de tropische streken zijn het meest aangetast. De
verwoesting van habitats leidt tot de vernietiging van soorten en
brengt de grondslagen van alle leven op aarde in gevaar.
De ecologische voetafdruk (EV), die de vraag van de mensheid
berekent, telt de oppervlakte op die nodig is om te produceren
wat wij verbruiken (hout, gewassen, weiland, visvangst, infrastructuur)
en om onze belangrijkste afvalstof (CO 2 ) te absorberen. Die koolstofcomponent, die voortdurend
stijgt, vertegenwoordigt 55% van de EV en rechtvaardigt het zoeken naar maatregelen om
de klimaatverandering te matigen en ook de actie op het vlak van energiebeleid. De wereldwijde EV
van de mensheid is sinds 1961 voortdurend gestegen, als gevolg van zowel de bevolkingsgroei als
de toenemende gemiddelde consumptie per inwoner. Sinds de jaren 1970 is de EV groter dan het
vermogen van de aarde om haar hernieuwbare rijkdommen te herstellen (de biocapaciteit), wat dus
betekent dat de mensheid de ecologische draagkracht overschrijdt.
De ernst van de situatie is minder te merken in de rijke landen, omdat de bevolking zich minder
rechtstreeks betrokken voelt bij de natuur en haar rijkdommen. Maar in de ontwikkelingslanden is
het verband veel duidelijker vast te stellen. Nochtans zijn wij allemaal afhankelijk van de biodiversiteit
en van ecosysteemdiensten. De aantasting van hun goede werking heeft gevolgen op het vlak
van voedselvoorziening maar leidt ook tot ”land grabbing” en conflicten over deze problemen.
WWF ziet vijf grote keuzes voor het behoud van een levende planeet:
• Het natuurlijk kapitaal behouden;
• Beter produceren;
• Beter en minder consumeren;
• De financiële stromen heroriënteren;
• Een rechtvaardig beheer van de natuurlijke hulpbronnen instellen.
WWF heeft verscheidene belangrijke prioriteiten voor Rio+20:
• Er moeten ambitieuze doelstellingen worden goedgekeurd om iedereen
tegen 2030 toegang te verzekeren tot zuiver water, gezonde voeding en
duurzame energie;
• Rio+20 moet de waarde van ecosysteemdiensten erkennen. De regeringen
moeten afspraken maken over het ontwikkelen van een milieu-indicator
als aanvulling op het BBP. De marktprijs van goederen moet de maatschappelijke
en milieukosten integreren die inherent zijn aan hun productie;
• Tegen 2020 moeten alle subsidies worden afgeschaft die schadelijk zijn
voor het leefmilieu, vooral dan subsidies in verband met fossiele brandstoffen
en niet-duurzame landbouw en visvangst. Rio+20 moet een procedure
opstellen om dat te bereiken;
• Omdat gezonde oceanen van cruciaal belang zijn voor het welzijn van de
mensen en omdat zij steeds meer bedreigd worden, moeten de regeringen
het eens worden over een betere bescherming van de mariene biodiversiteit
in gebieden buiten de nationale jurisdictie;
• WWF steunt ook het concept van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen
als middel om de onderling afhankelijke uitdagingen van duurzame
ontwikkeling het hoofd te bieden. Rio+20 moet leiden tot een procedure
om dergelijke doelstellingen te ontwikkelen, met duidelijke targets, met
deadlines en indicatoren om de vooruitgang te meten.
Pagina 4 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?

© TINEKE D’HAESE
WAT VERWACHTEN WE
VAN RIO+20?
Hans Bruyninckx
Professor KUL, Institute for International and
European Policy
Twintig jaar zijn verstreken sinds de eerste conferentie
van Rio, in 1992. Wat heeft die conferentie opgeleverd?
In de eerste plaats moeten we erop wijzen dat zij verband
houdt met de ‘top voor de Aarde’, die in 1972 plaatsvond
in Stockholm. De teksten die de grondslag vormen voor
duurzame ontwikkeling, zijn dus in feite al veertig jaar oud!
Tijdens de top van Rio kwamen verscheidene belangrijke teksten tot stand – in het bijzonder de Rio
Verklaring, die 27 principes bevat voor de uitvoering van Agenda 21. Tijdens de top zagen ook drie
verdragen het licht (over biodiversiteit, klimaatverandering en woestijnvorming) evenals een nietbindende
tekst over bossen.
Agenda 21 telt veertig hoofdstukken en heeft het onder andere over de verandering van de
consumptiepatronen en de demografische factoren. Doordat er sindsdien twee miljard mensen
(consumenten) zijn bijgekomen, is de ingeslagen richting allesbehalve duurzaam. Agenda 21 geeft
mogelijke wegen aan in verband met de ontbossing (die sinds 1992 een beetje is afgenomen, maar
nu weer toeneemt) en de strijd tegen het verlies van biodiversiteit (de Living Planet Index illustreert
duidelijk de mislukking op dit terrein).
Een positief resultaat van Rio 1992 is dat het discours over duurzame ontwikkeling op twintig jaar
tijd veel is veranderd. De instellingen en de politici zijn geëvolueerd, al is dat maar heel langzaam
gebeurd (zeker in België). De concepten van duurzame ontwikkeling zijn overgenomen door de
civiele samenleving (onder andere door de vrouwenbeweging, de vakbonden, enz.) en ook door de
bedrijven. De teksten over duurzame ontwikkeling van de EU, die trouwens kritiek heeft gekregen
om haar traagheid, zijn in feite de meest ambitieuze die er momenteel bestaan. Maar globaal genomen
zijn we de verkeerde richting uitgegaan, de wereld is vandaag minder duurzaam dan twintig
jaar geleden.
Waarom evolueren de mentaliteit en de handelingen op het vlak van duurzame ontwikkeling zo
traag? Daar zijn verschillende verklaringen voor. Sommigen menen dat er sprake is van een ‘implementatiekloof’
– dat wil zeggen dat het ingevoerde beleid heel ver af staat van de internationale
verklaringen en verdragen, maar dat die achterstand langzaam maar zeker wordt ingehaald. De
vraag is of de planeet een dergelijke traagheid in de evolutie van de wereld naar duurzame ontwikkeling
aankan. Anderen menen dat het dringend nodig is om over te stappen op een aanpak – en
dus een economie – die fundamenteel verschilt van de huidige. Maar is de groene economie voldoende
verschillend?
Wat moeten we dan verwachten van Rio+20? Zeker een verklaring, een actieplan (nieuwe doelstellingen,
aanpassing van de instellingen, financiële middelen en overdracht van technologie) en ook
iets over groene economie.
Maar wat verstaan we onder groene economie? Er bestaat helemaal geen eensgezindheid over de
definitie. Gaat het om milieugoederen en -diensten, om groene groei of om groene arbeidsplaatsen?
Of komt het erop aan een economie te organiseren binnen de grenzen van de planeet?
Een andere vraag: waarom willen we een groene economie? Om groei te verzekeren, concurrentievermogen,
marketing van innovatie? Of gaat het om uitdagingen die verband houden met armoede?
U ziet, er zijn nog heel veel open vragen als het over groene economie gaat.
De essentiële uitdagingen zijn allesbehalve duidelijk. Voor sommigen, onder wie de OESO, is de
groene economie slechts een onderdeel van de economie. Voor anderen is het een manier om incrementele
veranderingen aan te brengen (bv. groene belastingen). Volstaat het om zich toe te spitsen
op technologische veranderingen (zoals het ‘smart grid’)? Moeten we niet volledig van koers veranderen
en bepaalde grenzen opnemen in de discussie over productie en consumptie? Overstappen
van een efficiëntiedenken naar een logica van genoeg en een kringloopdenken (bijvoorbeeld gebruik
maken van de ecologische voetafdruk per koopkrachteenheid)?
Ook de woorden hebben hun belang, wat niet ‘duurzaam’ is, maakt dus deel uit van de ‘bruine
economie’ en wijst op niet-duurzame methodes, onethische investeringen, enz. Het discours over
‘duurzaamheid’ moet ook evolueren.
Het belang van transitie wordt steeds meer erkend. Maar het huidige systeem heeft veel te verliezen
en zal zich ongetwijfeld verzetten tegen verandering. Zal er voldoende politieke moed zijn om te
kiezen voor een samenleving die zuinig omspringt met de natuurlijke rijkdommen?
Rio+20 kan een vooruitgang betekenen voor de samenleving als al die vragen op tafel liggen en
open worden gesteld.
Pagina 5 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?

WATER, VOEDSEL
EN ENERGIE
groei.
Wouter Vanneuville
Europees Milieuagentschap
Water, voedingsmiddelen en energie zitten vervat in het strategisch
initiatief Europa 2020 voor ‘een efficiënt grondstoffengebruik
in Europa’ (januari 2011). Die strategie bevordert de overgang
naar een koolstofzuinige economie, die op rationele wijze
gebruik maakt van grondstoffen, om te komen tot duurzame
De zoetwatervoorraden in Europa zijn van cruciaal belang voor de gezondheid van de mens en
voor veel economische sectoren (zoals de landbouw en de energie). Hoewel er in Europa gemiddeld
maar weinig zoet water wordt onttrokken, komen er toch situaties van schaarste en uitputting
voor. Een duurzame aanpak van deze grondstof vergt dus een kwalitatief en kwantitatief beheer van
het water. Maar dat volstaat niet om te komen tot een groene economie. We moeten ook rekening
houden met de veerkracht van de ecosystemen waarop onze activiteiten steunen en werken aan een
doeltreffender grondstoffengebruik.
Een doeltreffend gebruik van een grondstof volstaat niet
noodzakelijk en kan contraproductief blijken (bijvoorbeeld
via het reboundeffect, waarbij een besparing volledig kan
worden tenietgedaan door een verhoogd verbruik). Rekening
houden met de ecologische grenzen moet deel uitmaken
van het beheer van een grondstof en het is de taak
van de samenleving om regels op te stellen zodat de economische
activiteit die grenzen niet overschrijdt.
Water wordt gebruikt door de landbouw (irrigatie) maar
ook door de energiesector (afkoeling), wat duidelijk aantoont
dat de beleidslijnen onlosmakelijk met elkaar verbonden
zijn. Er zijn nog andere voorbeelden die de nauwe
banden illustreren: de productie van waterkracht; de efficiëntie
van irrigatietechnieken; ontzilting voor de productie
van drinkwater, enz.
Die onderlinge afhankelijkheden leiden tot compromissen
en (zowel positieve als negatieve) onrechtstreekse gevolgen
voor het welzijn van de mens. De teelt van gewassen voor
de productie van biobrandstoffen staat in concurrentie met
de teelt van voedselgewassen en dat heeft gevolgen voor
de voedselzekerheid en de prijzen. Die teelten kunnen het
landschap en de biodiversiteit aantasten en kunnen zelfs
contraproductief blijken op het vlak van de uitstoot van
broeikasgassen als zij ontbossing veroorzaken.
Het afstemmen van het gebruik van de natuurlijke
rijkdommen op de menselijke noden blijkt dus een complexe ruimtelijke puzzel te zijn. En alles
wordt nog ingewikkelder als je rekening houdt met de manier waarop de noden in Europa impact
hebben op de gebieden en landen buiten Europa.
Het Europees scenario (voor een gemiddelde economische groei zonder bijkomende efficiëntie in
het gebruik van hulpbronnen) voorziet tegen 2030 een waterbehoefte die 40% hoger ligt dan de
toegankelijke en geverifieerde voorraden. De redenen voor dit grondstoffenprobleem hangen nauw
samen met de economische groei en ontwikkeling. Zelfs de bijkomende efficiëntie zal niet volstaan
om de kloof te dichten tussen het voorspelde aanbod en de voorspelde vraag.
De waterbehoeften van het milieu moeten worden beschouwd als een levensbelangrijke prioriteit
om de goede werking te garanderen van de ecosystemen die aan de basis liggen van sociaal en economisch
belangrijke diensten.
www.eea.europa.eu/themes/economy
Pagina 6 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
© TINEKE D’HAESE

© TINEKE D’HAESE © TINEKE D’HAESE
DEBAT: WIE IS BANG VAN
DE GROENE ECONOMIE?
Nicolas Van Nuffel
Centre National de Coopération au Développement
”De groene economie is slechts een middel om duurzaamheid
te bereiken, geen doel op zich.”
“Een van de kernpunten is enthousiasme! De boodschap
is dat we in een duurzame samenleving een beter
leven zullen hebben dan vandaag en dat het niet de
bedoeling is om terug de kaarsen boven te halen!”
Sabien Leemans
WWF
Isabelle Callens
Verbond van Belgische Ondernemingen
“Het centrale element van de groene economie zijn de
grenzen van de planeet. Technologische innovatie kan
helpen, maar volstaat niet als ze niet gepaard gaat met
maatschappelijke innovatie.”
“De verschillende actoren zijn het meestal eens over
de doelstellingen op lange termijn van de groene economie
en de grootste moeilijkheid bestaat erin die te
vertalen in doelstellingen op korte termijn.”
“Duurzaamheid is een proces, de ondernemingen zullen zich aanpassen,
maar het gaat om een globaal proces dat slechts effectief zal zijn
als de samenleving zich in haar geheel inschakelt in dat proces.”
“De regelgeving moet op verstandige en positieve wijze gebeuren op
internationaal of Europees niveau. Als een bedrijf daarbij betrokken
wordt, is er meer kans op slagen omdat het bedrijf dat als een positieve
uitdaging zal beschouwen.”
Bert De Wel
Algemeen Christelijke Vakbond
”De sleutel tot het succes van een groene economie is een rechtvaardige
transitie: het sociale luik, met alternatieve oplossingen voor
mensen in moeilijke sectoren.”
“Als gevolg van de economische crisis is de aandacht gericht op de
korte termijn en dat is nefast voor de milieu-investeringen van de
ondernemingen.”
Pagina 7 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
© TINEKE D’HAESE © TINEKE D’HAESE

DEBAT: NAAR EEN DUURZAME
VOEDSELVOORZIENING
© TINEKE D’HAESE © TINEKE D’HAESE
Gaëlle Bouttier-Guerive
WWF-Frankrijk
”Voeding is goed voor 40% van de ecologische voetafdruk van de
mensheid. Het voldoen aan de voedingsbehoeften stelt ons vermogen
om ons natuurlijke kapitaal te beschermen rechtstreeks op de proef.”
“Wij produceren vandaag anderhalve keer zoveel als nodig is om de
mensheid te voeden: een van de problemen is de enorme verspilling
in de hele productie- en distributieketen. Een ander probleem is onze
overmatige consumptie van dierlijke eiwitten, die leidt tot een andere
vorm van verspilling van voedselcalorieën.”
Kristof Volckaert
Boerenbond
Yvan Dejaegher
Beroepsvereniging van de producenten van mengvoeder
“De sector heeft een duurzaamheidplatform opgericht met vier doelstellingen: maatschappelijk
verantwoord dierenvoeder, alternatieve proteïnebronnen, de berekening
van de koolstofvoetafdruk en het Handvest van de Duurzame Onderneming.”
“De overheid moet haar ondersteunende rol kunnen spelen bij grote projecten en grote
investeringen. Er is nood aan meer overleg tussen de verschillende schakels. Als wij
willen concurreren met China, moeten we ons bijvoorbeeld wapenen tegen prijsstijgingen
en wispelturige grondstoffenprijzen.”
“De intensieve landbouw die we in Vlaanderen kennen, is het resultaat
van een evolutie van verscheidene eeuwen, dure landbouwgrond
en hoge lonen. Een intensief systeem in een sterk verstedelijkt gebied
is gunstiger voor de koolstofvoetafdruk, maar niet voor de biodiversiteit:
wij leveren inspanningen om dit systeem performanter te
maken.”
“Er zijn correcties nodig aan de markt, duurzaamheid ontstaat niet
vanzelf op een vrijgemaakte markt.”
Koen Bouckaert
Alpro
Thierry Kesteloot
Oxfam-Solidariteit
“Het probleem met voeding is dat ons systeem fundamenteel onrechtvaardig is. De
voorbije twintig jaar zijn we er niet in geslaagd de uitdaging van de sociale ongelijkheid
op solidaire wijze aan te pakken.”
“De voedingsprijzen zijn geen afspiegeling van de werkelijke kosten. Bovendien zou je
een beetje karikaturaal kunnen stellen dat de voeding hier (in de rijke landen) te
goedkoop is en daar (in de arme landen) te duur.”
“We moeten de Europese consument aanzetten om zijn voedingsgedrag
geleidelijk aan te veranderen en de Europese en de nationale
overheid kunnen daar een bijdrage toe leveren.”
“Een centraal element is informatie en sensibilisatie van de consument,
want alle actoren moeten bijdragen aan een duurzaam voedingssysteem.”
Pagina 8 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
© TINEKE D’HAESE
© TINEKE D’HAESE
© TINEKE D’HAESE

DE ROL VAN DE INDUSTRIE
FISCH
Yves Verschueren
Gedelegeerd bestuurder van ESSENSCIA
De Belgische Federatie van de Chemische Industrie en
van Life Sciences (Essenscia) voert in Vlaanderen allerlei
acties op het vlak van duurzame ontwikkeling, zoals het
FISCH-initiatief (Flanders strategic Initiative for Sustainable
Chemistry).
Een duurzame chemie moet zowel bestaan uit sociale componenten (behoud van werkgelegenheid
in België) als economische (concurrentieel blijven) en ecologische componenten (bescherming van
het leefmilieu en de menselijke gezondheid).
Een duurzame chemie ontwikkelt zich in een landschap met verschillende dimensies: grondstoffen
(die soms schaars worden), processen (die meestal veel energie opslorpen en gevolgen hebben voor
het leefmilieu) en producten (die doeltreffend en
veilig moeten zijn tot in het afvalstadium).
Bij die dimensies komen nog de problemen van
waterschaarste en klimaatverandering. Op alle
niveaus voorziet de overheid programma’s om de
overgang naar een duurzame chemie te bevorderen
door middel van innovatiesteun. In Vlaanderen
past het FISCH-initiatief in die context. Het heeft
de bedoeling om de innovaties die op alle niveaus
van de verwerkingsketen en op verschillende
plaatsen opduiken, te bevorderen en met elkaar te
verbinden.
We onderscheiden drie actiedomeinen: alternatieven
voor fossiele brandstoffen, de intensivering
van processen en producten en duurzame chemische
processen. Er zijn niet minder dan zeven
innovatieprogramma’s afgebakend:
1. Microalgen (als alternatief voor biomassa);
2. De opwaardering van nevenstromen (voor het sluiten van kringlopen);
3. Scheidingstechnieken;
4. Microprocestechnologie;
5. Hernieuwbare chemische producten (leasing van chemische producten);
6. De recyclage van polymeren;
7. SusChem-kennisinstrumenten (Europees platform voor duurzame chemie) om de duurzaamheid
te evalueren.
Om die doelstellingen te bereiken, maakt het FISCH-initiatief gebruik van twee instrumenten:
1. De principes van open innovatie die samenwerking bevordert;
2. Het creëren van collectief belang en waarde, zoals een doeltreffend gebruik van rijkdommen
of de bouw van regionale competentiecentra.
www.essenscia.be/ 0/NL/essenscia/essenscia-vlaanderen/FISCH/page.aspx/1698
Pagina 9 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
© TINEKE D’HAESE

EEN KANS VOOR
HET ZUIDEN?
HET ‘HEART OF BORNEO’
INITIATIEF
© TINEKE D’HAESE
Adam Tomasek
WWF
In Zuidoost-Azië is er maar één plaats meer waar nog een grote
oppervlakte tropisch bos kan worden beschermd: het hart van
Borneo. Dit woud (220 000 km 2 ) strekt zich uit op het eiland
Borneo, dat zelf onder het bestuur staat van drie landen: Brunei,
Indonesië en Maleisië. Het woud van Borneo herbergt een van de
ecosystemen met de rijkste biodiversiteit op aarde.
De bossen in het hart van Borneo zijn een natuurlijke schatkamer.
Maar die kostbare natuur wordt bedreigd door ontbossing,
landbouw, mijnontginning en jacht. WWF werkt samen met de
overheid, bedrijven en de plaatselijke bevolking om oplossingen
te zoeken die goed zijn voor de natuur en ook voor de bevolking.
Ongeveer de helft van het hart van Borneo en de omringende
gebieden worden uitgebaat in concessies voor de houtindustrie. Het woud in die concessies mag
worden geëxploiteerd. De industrie deelt kwistig banen uit aan de bevolking en inkomsten aan de
overheid. Maar die voordelen zijn slechts interessant wanneer de bossen duurzaam worden beheerd
en niet worden beschadigd door een intensieve exploitatie.
Er wordt ook bos gekapt om plaats te maken voor oliepalmplantages. Die plantages leveren tegelijk
werk en inkomsten op. De oliepalmplantages in Maleisië en Indonesië voorzien een groot deel van
de wereld van palmolie. Zij zijn dus heel belangrijk voor de economie van die landen, maar vaak
met nefaste ecologische en sociale gevolgen.
Om met succes een groene economie op het eiland op te zetten is er absoluut nood aan een nauwe
samenwerking tussen de drie regeringen. Die hebben zich achter één visie geschaard, die ze in 2007
hebben vastgelegd in een gemeenschappelijke verklaring.
Het doel bestaat erin het hart van Borneo op duurzame wijze te behouden en te beheren, als een
essentieel onderdeel van de groene economie waarin de regeringen, de bedrijven en de plaatselijke
gemeenschap de waarde van ecosystemen erkennen. De belangrijkste doelstellingen voor 2020
zijn: de creatie van een netwerk van 22 miljoen ha beschermde gebieden en duurzaam beheerde
corridors en bufferzones, geen omvorming meer van waardevolle natuurlijke bossen voor ander
landgebruik en de ontwikkeling van financieringsmechanismen die zorgen voor rechtvaardige bestaansmiddelen
voor de lokale bevolking en de overheid.
Het initiatief ‘Heart of Borneo’ voorziet onder andere de volgende
maatregelen om te komen tot een groene economie:
• De opwaardering van het natuurlijk kapitaal;
• Een dialoog met de belangrijkste economische sectoren om
duurzame methodes aan te moedigen;
• Een hervorming van de fiscaliteit;
• De verbetering van het bestuur.
In vergelijking met een scenario van ‘business as usual’ blijkt het
bij een scenario van ‘groene economie’ duidelijk mogelijk om de
toekomstige kosten voor de overheid, de bedrijven en de lokale
gemeenschap te verminderen, de kwetsbaarheid voor de klimaatverandering
te beperken en betere vooruitzichten te bieden op het
vlak van werkgelegenheid.
wwf.panda.org/what_we_do/where_we_work/borneo_forests/
Pagina 10 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?

DE ROL VAN DE
PLAATSELIJKE OVERHEID
AWL IN HET BRUSSELS
HOOFDSTEDELIJK GEWEST
Gilles Devillers
Perspective Consulting
Het concept van de Alliantie Werkgelegenheid-Leefmilieu
(AWL) gaat uit van de vaststelling dat de milieu-uitdagingen
een potentiële bron van werkgelegenheid en economische
ontwikkeling vormen voor de bedrijven die zich
het snelst weten aan te passen. De AWL stelt een nieuwe
bestuursdynamiek voor: zij streeft ernaar actoren uit de
overheid, de privésector en het verenigingsleven te mobiliseren
en te coördineren om samen acties op te zetten
en die ook gezamenlijk uit te voeren. De eerste krachtlijn
van de AWL, die in 2009 werd gelanceerd, is ‘Duurzaam
Bouwen’.
In Brussel zijn gebouwen de grootste consument van
energie en de belangrijkste verantwoordelijke voor de
uitstoot van broeikasgassen. De algemene bewustwording en een aantal stimulansen vanwege
de overheid leiden echter tot een evolutie van de vraag naar duurzame goederen en diensten. Als
gevolg daarvan zal het aandeel van de duurzame bouw en renovatie nog toenemen. De Brusselse
bedrijven uit de bouwnijverheid moeten dus meteen vandaag beginnen overstappen naar duurzaam
bouwen. De Alliantie Werkgelegenheid-Leefmilieu krachtlijn 1, ‘Duurzaam Bouwen’, stelt een aantal
gezamenlijke acties voor om hen te helpen bij die overgang.
De AWL is geïnspireerd op drie kernbegrippen:
• Geïntegreerd: zij heeft betrekking op alle noden van de actoren en levert antwoorden gecoördineerd
door de verschillende betrokken operatoren;
• Participatief: bottom-upprocessen – het zijn de operatoren zelf die de acties hebben bepaald
en ze uitvoeren in samenwerking met elkaar;
• Evoluerend: de gesprekken en ontmoetingen tussen operatoren lopen door terwijl de acties
worden uitgevoerd. Die debatten kunnen leiden tot de invoering van nieuwe acties.
Het proces heeft een unieke samenwerking
mogelijk gemaakt tussen actoren die elkaar
gewoonlijk niet ontmoeten en nog veel minder
de gewoonte hebben om samen te werken.
Met een gemengd opvolgingscomité (ministers,
sociale partners, bedrijven) heeft de
AWL 44 heel concrete acties afgebakend die
momenteel worden uitgevoerd.
‘Duurzaam Bouwen ‘heeft gediend als referentie
voor de andere krachtlijnen van de
AWL: krachtlijn 2, ‘Water’, die in 2011 is
gelanceerd en krachtlijn 3, ‘Afval’, die zal worden
gelanceerd in september 2012.
www.awl-bhg.be
Pagina 11 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
© TINEKE D’HAESE

DE ROL VAN DE
PLAATSELIJKE OVERHEID
HET GENTS
KLIMAATVERBOND
Kathleen Straetmans
Directrice Milieudienst van de stad Gent
Het Klimaatverbond van de stad Gent probeert zo veel mogelijk
bedrijven, organisaties en verenigingen van burgers te verenigen
om te werken aan een klimaatneutrale stad. Dit initiatief van de
stad Gent wil concrete maatregelen op gang brengen en nagaan
hoe alle actoren elkaar kunnen helpen.
Waarom die aandacht voor het klimaat? De uitgangspunten zijn
zowel de stijgende prijzen van fossiele brandstoffen (waar de
burgers en de bedrijven afhankelijk van zijn) als de zogenaamde
kost van “inaction”, (aangetoond in het Stern rapport van 2006).
De doelstelling die de stad Gent in 2007 heeft vooropgesteld, is
om tegen 2050 klimaatneutraal te worden.
De stad Gent is atypisch, in die zin dat er heel veel chemische en energieproducerende bedrijven
gevestigd zijn, waardoor de uitdaging nog groter wordt.
Er worden parallel twee sporen gevolgd: onderzoek en actie.
Voor het luik ‘onderzoek’ zijn allerlei instrumenten nodig om de aanpak van klimaataspecten van
de stad te verbeteren. Enkele voorbeelden: meting van de CO2-uitstoot en tweejaarlijkse update;
hernieuwbare energiescan; het in kaart brengen van de energiemogelijkheden van de stad; keuze
van prioriteiten op basis van de curves van kostenbeperking,
enz.
Het luik ‘actie’ bestaat erin de overgang aan te pakken
en te beheren, met de hulp van een groep van een twintigtal
voorlopers (‘Arena’) die de visie formuleert en
ideeën lanceert. De onderzoeksinstellingen DRIFT en
VITO ondersteunen het initiatief. Die visie, uitgewerkt
in de vorm van verscheidene boekjes, dient om nog
meer uitwisseling aan te moedigen en om de mensen te
mobiliseren. Er zijn ook werkgroepen opgericht om de
geselecteerde ideeën verder te ontwikkelen (meedenken
en meedoen).
De rol van de stad is niet om het proces te leiden, maar
om integendeel op te treden als facilitator, steunpilaar
en coördinator op de niveaus waar dat mogelijk is.
In de meer algemene context van Green Economy is het
de taak van de stad Gent om te informeren, te stimuleren
en aan te moedigen. Enkele initiatieven die in die
richting gaan: ‘Donderdag Veggiedag’, subsidies voor
isolatie, warmtefoto vanuit de lucht, groepsaankopen
van isolatiemateriaal, enz. Specifiek voor bedrijven
begeleidt de stad initiatieven voor meer energieonafhankelijkheid
(bijvoorbeeld: energiestromen (stoom) tussen
bedrijven, begeleiding van kmo’s na een energieaudit,
enz.).
www.gentsklimaatverbond.be
Pagina 12 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?
© TINEKE D’HAESE

© TINEKE D’HAESE © TINEKE D’HAESE
CONCLUSIES VAN
DE CONFERENTIE
Drie punten waarover iedereen het eens is:
Matthias Diependale (N-VA)
Vicevoorzitter van de Commissie Economie in het
Vlaams Parlement
Om de uitdaging van de Green Economy aan te pakken,
moet je economie en milieu met elkaar in dialoog laten
gaan. Op dit terrein staat nog alles open.
• Het gaat om een internationale problematiek. De Europese Commissie krijgt veel kritiek, maar
het is deze Commissie die op dit moment de groene economie ‘trekt’ in Europa. De uitdaging
bestaat erin de rest van de wereld te overtuigen om ook die richting in te slaan, want het heeft
geen zin (bijvoorbeeld op het vlak van werkgelegenheid) om hier duurzaam te zijn en elders
niet-duurzaam op te treden (buiten de Europese Unie).
• Iedereen is het eens over de doelstelling op lange termijn – een duurzame samenleving – maar
op korte termijn ligt het moeilijk omdat er tegengestelde belangen zijn.
• De overheid wordt geconfronteerd met dezelfde thema’s als de bedrijven: werkgelegenheid,
schaarser wordende middelen, mobiliteit, cultuur, enz.
Wat kan het beleid doen?
• Internationale druk blijven uitoefenen, vooral bij handelsakkoorden tussen de EU en derde
landen.
• Meer steun bieden aan innovatie, maar wel goed beseffen dat bedrijven vooral innoveren met
het oog op een concurrentievoordeel.
• Ook de publieke opinie moet gesensibiliseerd worden, met inbegrip van het onderwijs.
• Het is moeilijk omgaan met tegengestelde belangen, we moeten erin slagen om iedereen te
tonen dat een groene economie positief is voor hen (bv. het FISCH-initiatief).
Christian Noiret (ECOLO)
Vicevoorzitter van de Commissie Economie van het Waals Parlement
Wat groene economie betreft, valt alles nog te creëren. Maar sommige wetenschappelijke vaststellingen
zijn er al en de aarde heeft haar grenzen. Op basis van die vaststellingen is alles nog open, wij
moeten zorgen voor innovatie van onze gewoonten, onze technologie en onze manier van werken
als samenleving.
De voorbeelden die hier vandaag aan bod zijn gekomen, tonen aan dat het mogelijk is om de trend
te keren, ook al is dat moeilijk.
Een groene economie past in het evenwicht tussen de verschillende pijlers van duurzame
ontwikkeling. Zij moet economische welvaart mogelijk maken, op rechtvaardige manier
verdeeld en met respect voor de grenzen van de planeet. Zij veronderstelt een grote dosis
innovatie en creativiteit. Ideeën moeten worden uitgeprobeerd en met elkaar worden geconfronteerd
en als zij slecht blijken te zijn, moet het ook mogelijk zijn om ze te veranderen (bv. de problematiek
van de biobrandstoffen).
Om die evolutie te volgen, moeten we indicatoren hebben die rekening houden met de vooruitgang
die we willen meten. Die indicatoren moeten ons niet alleen informatie verstrekken over de aard
van de situatie op een bepaald moment, maar ook en vooral over de evolutie van die situatie. Want
het komt er in essentie op aan om onze economie in een nieuwe richting te sturen.
In Wallonië loopt er (onder andere) een experiment: een ‘Alliantie Werkgelegenheid-Leefmilieu’,
een proces parallel aan dat van Brussel, dat past in het ‘Marshallplan 2.groen’. Dat wil tegelijk de
economie heroriënteren en het bestuur verbeteren.
De groene economie is dus een etappe in een overgangsproces naar ‘iets anders’ dat nog moet
worden gedefinieerd terwijl de weg wordt gebouwd om het te bereiken. Daarvoor moeten we zowel
pragmatisch als idealistisch zijn…
Pagina 13 - Een groene economie, de oplossing voor een levende planeet?

EEN GROENE ECONOMIE,
DE OPLOSSING VOOR EEN LEVENDE PLANEET?
BIOCAPACITEIT
De aarde heeft anderhalf jaar de
tijd nodig om duurzaam te produceren
wat wij in 1 jaar gebruiken.
BETERE KEUZES
Om binnen de grenzen van 1 aarde
te leven zullen we keuzes moeten
maken die onze consumptie en productie
in balans brengen met wat de
aarde ons duurzaam kan leveren.
Onze missie
Het verlies van biodiversiteit op aarde tegengaan en bouwen aan een
toekomst waarin de mens leeft in harmonie met de natuur.
www.wwf.be
© 1986 Panda symbol WWF - World Wide Fund for Nature (Formerly World Wildlife Fund)
® ‘WWF’ is a WWF Registered Trademark. WWF, Avenue du Mont-Blanc, 1196, Gland, Switzerland
- Tel. +41 22 364 9111; Fax. +41 22 364 0332. For contact details and further information, visit our
international website at panda.org
BIODIVERSITEIT
Biodiversiteit, ecosystemen en
ecosysteemdiensten zijn ons
natuurlijk kapitaal. Voor onze
welvaart en welzijn is het van
belang de natuur te behouden en
te beschermen.
RECHTVAARDIGE VERDELING
Voor een rechtvaardige verdeling van de beschikbare
hulpbronnen zullen hoge inkomenslanden hun
Ecologische Voetafdruk moeten verlagen om mensen in
ontwikkelingslanden de ruimte te geven hun welzijn te
verbeteren.
• REPORT GREEN ECONOMY BE
WWW.WWF.BE