Dutch, Full version - Erasmus School of History, Culture and ...

monument van architectuur, maar naar de oude zaal op het Binnenhof om daar
vaderlandsche oudheden met belangstelling te aanschouwen.’ 93 Het museum moest
volgens Thorbecke vooral uit particuliere verzamelingen worden opgebouwd. 94
Ondanks de positieve ontvangst van Thorbecke’s initiatief, is het museum, dat
een tegenwicht had moeten bieden aan de ‘ongeordende chaos’ van het Kabinet van
Zeldzaamheden en een antwoord had kunnen zijn op Potgieters kritiek, nooit
gerealiseerd. Thorbecke heeft nooit veel moeite gedaan om de tentoonstelling te
ondersteunen. In de Tweede Kamer bleef men echter wel vasthouden aan het idee dat de
overheid door middel van het stimuleren van een gemeenschappelijk historisch besef de
burger moest vormen. De conservatief Evert du Marchie van Voorthuysen pleitte in
november 1863 bijvoorbeeld voor bevordering van het onderwijs in de vaderlandse
geschiedenis op scholen. Van Voorthuysen wenste dat er meer aandacht zou worden
besteed aan de recentere geschiedenis, waarin de voorouders streden voor
onafhankelijkheid. Hij zag geschiedenisonderwijs als een waarborg voor de toekomst,
opdat het verleden zich niet zou herhalen. Van Voorthuysen hoopte ‘dat zoo na eenigen
tijd het verslag zal worden opgemaakt over het onderwijs, gegeven onder dit Bestuur, wij
daarin de verklaring mogen vinden dat er van de vaderlandsche geschiedenis meer en
meer partij wordt getrokken tot opwekking van vaderlandsliefde en ontwikkeling van nationaal
gevoel.’ 95
Lange tijd bleef overheidssteun voor een nationaal historisch museum
achterwege. In de debatten over de staatsbegroting in de jaren na 1863 blijft het punt
over een museum in het Binnenhof staan, vooral beargumenteerd door toenemende
klachten over de chaotische opstelling in het Kabinet van Zeldzaamheden. ‘Bij eene
inrigting der zaal in het Binnenhof tot een Museum van Vaderlandsche Oudheden zal al
hetgeen zich van dien aard in het Prins-Mauritshuis bevindt derwaarts worden
overgebragt, hetgeen van zelf zal leiden tot schifting en betere regeling.’ 96 Dit staat te
lezen in de notulen van 1864. Twee jaar later is er echter nog steeds niets gerealiseerd.
2.4 Particulier initiatief
Ondertussen was er ook vanuit maatschappelijke hoek diverse malen het initiatief
genomen om een tentoonstelling ter bevordering van onder meer de kennis van het
verleden te ontwikkelen. In 1854 en 1858 hield de kunstenaarsvereniging Arti et
Amicitiae bijvoorbeeld, in haar gebouw aan het Rokin in Amsterdam, een grote
tentoonstelling met voorwerpen over het leven en de cultuur van ‘onze voorouders’. 97
Het initiatief van deze vereniging werd zo goed ontvangen dat een groep vooraanstaande
Amsterdammers in de zomer van 1858 besloot om een genootschap op te richten dat de
bevordering van ‘de kennis der Oudheden, inzonderheid als bronnen voor Geschiedenis,
Kunst en Nijverheid’ tot doel had. Dit Oudheidkundig Genootschap, dat dankzij de
steun van koning Willem III al snel de toevoeging Koninklijk kreeg, wilde om deze
doelstelling te realiseren een eigen Nederlands museum van oudheden oprichten en
begon met de verzameling van oudheidkundige voorwerpen. Veel plaatselijke
genootschappen hadden toen al een vergelijkbaar stedelijk museum opgericht, wat het
vergaren van museumstukken voor het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG)
bemoeilijkte.
93 Handelingen Tweede Kamer, 1862-1863, 260.
94 Ibidem.
95 Handelingen Tweede Kamer, 1863-1864, 229. [cursivering uit de bron]
96 Handelingen Tweede Kamer, 1864-1865, 411.
97 Van der Ham, 200 jaar Rijksmuseum, 114.
22