Musis november 2010 nr. 10 - Gemeente Schiedam

november 2010 jaargang 16 no 10 cultureel magazine
e 5,-
een jongerencentrum in Noord

Wij zijn
trots op
Schiedam
Woonplus Schiedam
Valeriusstraat 3-5
3122 AM Schiedam
T (010) 20 45 100
Openingstijden
Maandag t/m vrijdag
08.30 uur tot 17.00 uur
Internet
www.woonplus.nl
www.woonstadschiedam.nl
Wij zijn trots op het mooie, historierijke
Schiedam. U ook? Om de
charme van Schiedam te behouden,
gaan we zorgvuldig te werk bij de
renovatie van oude panden. Ons
werk houdt echter niet op bij de
voordeur. Zo besteden we bij renovatie,
nieuwbouw en ook bestaande
woningen zoveel mogelijk aandacht
aan de directe omgeving. Want
Woonplus wil dat ú prettig woont in
Schiedam.
Woonplus Schiedam is een maatschappelijk betrokken vastgoedonderneming.
Wij staan voor goed onderhouden woningen, een gevarieerd woningaanbod,
een prettige woon omgeving en een vitaal Schiedam.
...WIJ GAAN NOG EVEN DOOR...
UW OUDE BRIL
IS GELD WAARD
DEZE DEZE SUCCESVOLLE
SUCCESVOLLE
AKTIE AKTIE STOPPEN STOPPEN WIJ
NOG NOG LANG LANG NIET! NIET!
DOE DOE DUS DUS MEE..!
MEE..!
INRUIL-
PREMIE
€100,- OF
€50,-!
Ruil uw oude bril in en ontvang tot 100,- euro
inruilpremie bij aanschaf van een nieuwe
complete bril uit onze gehele collectie. Uw oude bril
geeft iemand in een 3e wereldland weer kans op een
beter (vooruit)zicht. Kom nu naar Tempel Optiek en
doe mee. Deze aanbieding komt nog bovenop de
vergoeding van uw zorgverzekeraar.
Tempel Optiek
werkt samen met alle
zorgverzekeraars.
Hoogstraat 2 • 3111 HH Schiedam • Tel (010) 473 59 19
www.tempeloptiek.nl

3 musis
MUSIS november 2010
jaargang 16
no 10
ISSN 1568.9751
Musis verschijnt 11 maal per jaar
en informeert en opinieert
onafhankelijk op het brede terrein
van cultuur en samenleving.
Musis is toegelaten als
Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI)
8049 60 057
Uitgever: Stichting Musis
Bestuur:
Jan Franken, Dick Jansen, Loe Koppejan - voorzitter,
Jos Poolman, Karin Visser, (vacature)
Redactie en administratie:
Broersvest 75-77
3111 ED Schiedam
Telefoon: 010 473 55 18
E-mail: redactie@musis.info
Hoofdredacteur: Hans van der Sloot
Redactie:
Jeroen ter Brugge, Theo van Giezen,
Sjef Henderickx, Jack Tsang, Rikkert Wijk
Tekstredactie: Harriet Kruse
Eindredactie: Laurens Priester
Abonnement: minimaal e 35,-
(jaarabonnement 2010)
(een hogere bijdrage wordt zeer op prijs gesteld)
op rekeningnummer 81.33.79.555 Fortis
Opzeggingen schriftelijk 2 maanden
voor beëindiging abonnementsperiode.
Advertentie-exploitatie:
DK media, Schieweg 93, 2627 AT Delft
Telefoon: 015 256 60 10
Mobiel: 06 285 993 70
MUSIS ONLINE OP
http://archief.schiedam.nl/
Van januari 2009 tot de maand voorafgaand aan
het laatste nummer (oktober 2010) is Musis
volledig leesbaar op de website van het
Gemeentearchief Schiedam / publicaties.
Het Musisarchief is volledig doorzoekbaar.
Alle auteursrechten en datarecht berusten bij
Stichting Musis en de auteurs. Het onderwijs en
educatieve instellingen kunnen op Musis een beroep
doen bij het geschikt maken van onderwerpen voor
lessen en projecten.
Opmaak en druk: TDS printmaildata, Schiedam
Alle auteursrechten en datarecht berusten
bij Stichting Musis en de auteurs.
Omslag: Twee leden van
de Theaterschool De Teerstoof.
Foto: Jan van Kampenhout.
Inhoudsopgave
4 Het jongerencentrum in Noord moet er komen
6 De jeugd is wel onze toekomst
8 Probleemjongeren zijn een verantwoordelijkheid van ons allemaal
12 In Level Z beslissen jongeren zelf
14 Een gebouw waarbij oudere generaties de wenkbrauwen fronsen
16 Nieuwlandfilm is verplichte kost voor raadsleden en bestuurders
20 Hoe is het met de Kroepoekfabriek?
24 Nieuwe ontwikkeling rond de MFA in Nieuwland
32 Uitweg. Anna Jansen-Gronkowska schrijfster in Schiedam
34 Internationale topmusici brengen Franse barok in 't Huis te Poort
38 Museumvondsten
40 De geschiedenis van Deventer voor Schiedam verteld
Jarige Jet
Met het verschijnen van dit novembernummer bestaat Musis precies 15 jaar.
Inderdaad…, de leeftijd van de 'volle' puberteit. En deze staat weer centraal
in dit nummer waarin veel aandacht wordt besteed aan de voorgenomen
bouw of stichting van een jongerencentrum in Schiedam-Noord. Niet alleen
verantwoordelijk wethouder Menno Siljee voert hierin het woord. Ook de
meningen van onderzoekers en specialisten en begeleiders op dit punt als
Jan Dirk de Jong, Jaap Noorda, Evelien Crone en Willem Zwikker worden
weergegeven. Plus berichten over aandachttrekkende projecten op dit gebied
zoals de Kroepoekfabriek in Vlaardingen en Level-Z in Zwolle, dat vanwege z'n
architectuur en aanpak internationaal wordt gevolgd.
De jeugd staat ook centraal in de film die antropoloog Steef Meyknecht over
Nieuwland en zijn bewoners maakte in de drie jaar dat hij een flatje in de
wijk bewoonde. Nieuwlander in hart en nieren Han van der Horst woonde de
première bij en is opgetogen over het resultaat. Theo van Giezen tenslotte
schreef het (voorlopig) slotartikel over de afgeblazen samenvoeging van
drie Nieuwlandse scholen. Ook jeugd dus, maar nog net te jong voor het
jongerencentrum in spe.
Voor de omslag poseerden Tessa Friedrichs en Björn la Tulippe, twee leden
van de Theaterschool De Teerstoof. Voor de T-shirts zorgde de drukker van het
eerste uur en mede-initiator Drukkerij Mercator. Musis Fuck it. Leuk om het
ook 'ns zo gezegd te hebben.

Menno Siljee: 'Krantenberichten hebben de suggestie gewekt,
dat de plannen voor het realiseren van een jongerencentrum,
zouden zijn afgeblazen. Niets is minder waar. We nemen
alleen de ruimte om ook andere opties naast nieuwbouw
op het Windas te bekijken. Jammer dat deze mededeling tot
verkeerde conclusies heeft geleid. Juist voor de jongeren, die
daardoor eens te meer in de mening worden gesterkt dat het
gemeentebestuur zich niets van hen aantrekt.
Natuurlijk heeft het feit dat de gemeente op alle fronten door
het rijk wordt gekort daarmee alles te maken. Het geld voor
het jongerencentrum staat op de begroting. Daaraan wordt
niet getornd. Het enige voorbehoud dat ik maak, is dat ik
niet voor een extra krediet naar de raad ga. Daartegen zou
terecht bezwaar worden gemaakt. Nogmaals…, dat centrum
komt er. Christine Daskalakis heeft als wethouder een goede
inschatting gemaakt van de problemen in het noorden van
Schiedam en het tekort aan voorzieningen. Ook heeft zij een
hechte basis gelegd voor realisering van een jongerencentrum.
Aan mij en de hierin betrokken ambtenaren de opdracht om te
zorgen dat het er ook werkelijk komt.'
Natte troep
Het korten van de gemeenten en met name in de sector
sociale zorg, jeugdzorg en cultuur, dwingt de gemeente om
ook andere scenario's in te zien dan alleen nieuwbouw.
Gekeken wordt naar acht andere locaties waar het
jongerencentrum eventueel – in bestaande panden –
ondergebracht zou kunnen worden. Dit betekent overigens
niet automatisch dat Schiedam daarmee goedkoper uit
zou zijn. De gebruiks- en veiligheidseisen vergen grote
investeringen wil het bestaande gebouw een geschikt
onderkomen zijn. Dit is ook de reden dat de gemeenteraad
van Zwolle recent afzag van de verbouwing van een bestaand
pand tot jongerencentrum en koos voor complete nieuwbouw.
Voor iets meer dan zeshonderdvijftigduizend euro was
de gemeente hier klaar. Het verbouwen van een beoogde
bestaande locatie zou het dubbele hebben gevergd. Waarbij
Schiedam overigens een krediet van zes à zeven ton ter
beschikking heeft.
Siljee: 'Dat is een leuk perspectief. Maar laten we eerst even
bekijken hoe de bodemcondities op het Windas zijn. Het is een
tekst: Hans van der Sloot
foto's: Jan van der Ploeg
Het jongerencentrum in Noord
moet er komen
Laat dit duidelijk zijn: het jongerencentrum in Schiedam-Noord gaat er komen. En als het aan
wethouder Menno Siljee ligt als nieuwbouw nabij het Windas. Ook al is het doortrekken van de
tram tot de locatie van het al eveneens afgeschoten treinstation Kethel van de baan en dwingen
de bezuinigingen tot uitstel en nader onderzoek. Het jongerencentrum staat nog steeds op
de begroting en het realiseren van het centrum heeft voor de wethouder een onverminderde
prioriteit. Er moet iets gebeuren, want aan jongeren na de basisschoolleeftijd heeft Schiedam-
Noord nagenoeg niets te bieden.
natte troep daar. Enfin…, daar hebben we langs de Poldervaart
genoeg voorbeelden van met de Vlietlandlocatie als summum.
Ik durf geen voorspelling te doen, maar het zou me niet
verbazen als nieuwbouw op de gekozen locatie weleens veel
duurder uit zou vallen dan ooit gedacht.'
Toch blijft het Windas de beoogde locatie voor vestiging. Als
tenminste tot nieuwbouw wordt besloten. Wel is het een
streep door de wethouderlijke rekening dat de RET vooralsnog
weigert om de tramlijn Woudhoek door te trekken naar de
plaats waar Schiedam graag het station Schiedam Kethel
had gezien. Op zichzelf is die beslissing wel begrijpelijk.
Met het afblazen van de stationsplannen door voormalig
verkeersminister Camiel Eurlings vervalt de noodzaak tot
het samenbrengen van openbaar vervoersvoorzieningen.
Een alternatief zou zijn om de eindhalte ter hoogte van het
raakpunt van Kethel-Oost en Sveafors, dus vlak voor de
passage over de Poldervaart te projecteren en daarmee vlak
voor de deur van het jongerencentrum. Maar dit leidt tot een
discussie van heel andere orde.
Menno Siljee: 'Het belangrijkste punt is, dat voor jongeren na
de basisschool in Schiedam-Noord niets te beleven valt. Ik
ben er zelf opgegroeid en heb de tekortkomingen van de wijk
aan den lijve ondervonden. Jongeren uit Noord zijn voor hun
vermaak gedwongen om naar het centrum van Schiedam of
anders Vlaardingen of Rotterdam te gaan. Opgeruimd staat
netjes zou je denken, maar daar ben ik het dus volstrekt niet
mee eens. Juist in de vorming van de jeugd speelt de wijk een
belangrijke rol. Met die wijk zijn ze vertrouwd. En omgekeerd
kan gedrag vanuit de wijk beter worden bijgestuurd dan door
externe instanties en personen.
Ik ben om die reden er ook een groot voorstander van
dat kinderen in hun eigen omgeving naar school gaan. In
de huidige situatie groeien veel kinderen op buiten hun
vertrouwde omgeving. Natuurlijk…., iedereen heeft z'n eigen
redenen om z'n kinderen in een andere wijk op school te
doen. Maar dat heeft dan wel als gevolg dat ze hun vriendjes
en vrienden niet meer in hun eigen buurt hebben, de kinderen
uit hun eigen omgeving niet meer kennen en met de kinderen
van elders geen band opbouwen in het spelen op straat, het
ontdekken van hun eigen buurt en het aangaan van sociale
contacten in de directe woonomgeving.'
musis 4

Menno Siljee
Clubverlaters
Dit probleem speelt heel sterk voor de jeugd in Schiedam-
Noord. Menno Siljee: 'Zolang ze de basisschool bezoeken is er
nog weinig aan de hand. De problemen komen als kinderen
naar het voortgezet onderwijs gaan. Hiervoor zijn in de wijk
weinig voorzieningen. En wanneer ze van school terug zijn,
is er in Schiedam nagenoeg niets voor ze te doen. Ze kunnen
lid zijn van een sportvereniging of een hobbyclub, maar deze
weten lang niet alle jongeren te bereiken. Per saldo gaat het
om een procent of wat. Daarbij verlaten veel kinderen juist in
5 musis
de pubertijd hun club. Gemeten over het Schiedamse totaal, is
het een vrij onopvallend cijfer. Maar kijk je naar die aantallen
op clubniveau en dan zie je dat er per stadswijk gemeten
aardig wat kinderen hun club verlaten. En dus op straat of
nergens anders terechtkomen'.
In de tegenwoordige stad en vooral in de nieuwbouwwijken
wordt weinig ruimte aan de jeugd geboden. Hierin verschilt
Schiedam in niets van vergelijkbare steden. Hooguit bestaan
er kleine verschillen in sociale structuur en gelaagdheid.
Schiedam kent geen echte achterstandswijken, mist de
daarbij behorende problemen, uitmondend in vandalisme,
overlastgevend en crimineel gedrag. Dit betekent echter niet
dat Schiedam het zich kan permitteren om dit ruimteprobleem
te negeren. Siljee: 'We hebben in alle wijken van de stad te
maken met hangjongeren en overlast. De manier waarop
die overlast wordt ervaren verschilt van wijk tot wijk. In het
centrum is wat meer ruimte, wat meer diversiteit en kunnen
jongeren nog ergens heen. In Schiedam-Noord zijn die
mogelijkheden veel beperkter. We kennen de plaatsen nabij
dan weer de ene, dan weer de andere snackbar. Repressief
kun je daar iets aan doen, maar daarmee verplaats je het
probleem. Bovendien doe je de jongeren daarmee tekort.
Feit blijft dat er in Schiedam-Noord nagenoeg niets voor ze
te doen is. Alleen al om die reden blijven we erbij dat er op
één of andere manier een centrum moet komen. Hetzij als
nieuwbouw, als dit tenminste financieel haalbaar is, hetzij op
een bestaande locatie. We blijven dan ook onverminderd in
gesprek met de klankbordgroep die nauw bij de realisering
van het jongerencentrum betrokken is, we letten op de
signalen vanuit de jongeren en vanuit de buurt en we blijven
wedden op meerdere paarden tegelijk. Want er moet iets
gebeuren voor de jeugd in Schiedam-Noord. Welke optie we
uiteindelijk ook kiezen, het gaat erom de jongeren een plek te
geven die ze veiligheid biedt, tegemoet komt aan hun eigen
wensen en ontwikkeling.'
Als er dus geconcludeerd wordt dat de realisering van het
jongerencentrum in Schiedam-Noord te lijden heeft onder
de bezuinigingen van dit moment, dan betekent dit hooguit
vertraging in het uitvoeren van de plannen. Siljee is daar
heel stellig in. 'De prioriteit blijft onverminderd hoog. We
onderzoeken op dit moment meerdere opties. Het voor dit
centrum door Christine Daskalakis toegezegde krediet is
richtinggevend. Dat we alle partijen zullen kunnen overtuigen
van de noodzaak van een jongerencentrum, lijkt me onhaalbaar
en ook niet noodzakelijk. Het moet er komen. En zal er
– vroeger of later – dan ook komen.'
Het korten van de gemeenten en met name in de sector sociale zorg,
jeugdzorg en cultuur, dwingt de gemeente om ook andere scenario's in
te zien dan alleen nieuwbouw. Gekeken wordt naar acht andere locaties
waar het jongerencentrum eventueel – in bestaande panden – ondergebracht
zou kunnen worden. Dit betekent overigens niet automatisch
dat Schiedam daarmee goedkoper uit zou zijn. De gebruiks- en veiligheidseisen
vergen grote investeringen wil het bestaande gebouw een
geschikt onderkomen zijn.

De jeugd is wel onze toekomst
Aan het voorstel in Schiedam-Noord een jongerencentrum te realiseren liggen de meningen en
onderzoeksresultaten van tal van wetenschappers ten grondslag. Goed gekeken hebben Menno
Siljee cum suis naar het werk en onderzoeksresultaten van wetenschappers als Steef Meyknecht,
Eveline Crone, Jan Dirk de Jong en Jaap Noorda die de huidige stand van zaken in het jongerenwerk,
sociale vorming, groepsgedrag en individuele vorming tot onderwerp hebben.
Steef Meyknecht doceert visuele antropologie aan de
universiteit van Leiden en woonde drie jaar in een flatje op
het Wibautplein. Hij bedrijft sociale antropologie met een
observerende camera en legde in de tijd dat hij in Nieuwland
woonde het dagelijks leven in de wijk vast. Het resultaat is de
film 'Rook, Gezag en Rummikub', die in september in besloten
kring in Nieuwland in première is gegaan en inmiddels in twee
afleveringen op TV Rijnmond is gedraaid. Steef Meyknecht
heeft een duidelijke visie op de ontwikkelingsmogelijkheden
van jeugd in deze wijk, stelt Han van der Horst in deze Musis
vast. Steef Meyknecht; 'De jeugd is wel onze toekomst. Die
kun je niet afdoen als lastig. Wie de jeugd z'n ontwikkelingsmogelijkheden
ontneemt, krijgt vroeger of later de rekening
gepresenteerd. Misschien is het een idee om de directe
omwonenden van het jongerencentrum in spe, uit te nodigen
voor een bijeenkomst waarin de film en de daarvoor verrichte
onderzoeken in Nieuwland – tenslotte óók een Schiedamse
wijk- uitgangspunt zijn voor gesprekken.'
Eveline Crone is hoogleraar cognitieve neurologie aan de
universiteit van Leiden. Zij heeft baanbrekend werk verricht
in het onderzoek naar rijping van het brein en geeft onder
andere leiding aan Brain & Development Laboratory dat ze
zelf heeft opgezet en is toegetreden tot het team van het LIBC,
het multidisciplinaire Leiden Institute for Brain and Cognition,
dat een centrale rol speelt in het neurocognitieve onderzoek.
Eveline Crone die in Schiedam-Noord is opgegroeid weet
naast haar – veelvuldig onderscheiden - wetenschappelijk
werk ook een groter publiek te bereiken met boekpublicaties
als 'Het puberende brein' en tal van artikelen waarin ze de
noodzaak van puberen als belangrijke ontwikkelingsfase
centraal stelt. Zo was zij voor de Volkskrant één van de
wetenschappers die een brief aan Charles Darwin schreven.
'Ik las dat u een tijdje hebt gewoekerd met uw beroepskeuze
en dat u een aantal keer de verkeerde studiekeuze hebt
gemaakt', schreef zij aan de grondlegger van de evolutieleer.
'Veel adolescenten hebben moeite met langetermijnplannen.
Vaak wordt hun keuzegedrag gekenmerkt door impulsiviteit
en zijn ze erg gevoelig voor de sociale omgeving. De
adolescentie is ook vaak de periode waarin jongeren
hun talenten en hun passies ontdekken.' …… ' Je zou je
vanuit evolutionair oogpunt kunnen afvragen waarom de
adolescentie zo'n lang tijdsbestek in beslag neemt – de
adolescentie vindt ongeveer plaats tussen het 10de en het
22ste levensjaar. Laatst vroeg iemand mij of ik voorzie dat
er in de toekomst een pilletje wordt uitgevonden waardoor
de adolescentie wordt overgeslagen en we van de kindertijd
meteen doorschieten naar volwassen hersenen. Het idee
hierbij zou zijn dat jongeren niet door de kommer en kwel van
de adolescentie heen hoeven, maar meteen hun hersenen een
impuls kunnen geven zodat de verschillende hersengebieden
direct met elkaar in balans zijn.
Het is jammer dat we daarbij voorbijgaan aan al het goede
van de adolescentie. Een van de mooie aspecten van de
adolescentie is dat jongeren volop de mogelijkheid hebben om
hun talenten en passies te ontdekken, waarbij er de zekerheid
is van de 'externe prefrontale cortex' in de vorm van ouders,
docenten en de maatschappij.
Gedurende ruim tien jaar van hun leven kunnen jongeren
zonder angst optreden, nieuwe muziekstijlen ontwikkelen,
bijzondere sportprestaties leveren, nieuwe ideeën inluiden
over idealen en politiek, een weg vinden in ontluikende liefdes
en vriendschapsbanden. '
De criminoloog Jan Dirk de Jong is als docent verbonden
aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Met zijn dissertatie
'Kapot moeilijk, een etnografisch onderzoek naar opvallend
delinquent groepsgedrag van Marokkaanse jongens', trok
hij veel aandacht. Voor wat betreft de noodzaak van een
jongerencentrum in Schiedam-Noord gaf hij aan dat een
centrum een sleutelrol kan spelen in de ontwikkeling
van jongeren. 'Mits', zegt hij, 'de jongeren zelf nauw zijn
betrokken in oprichting, realisering en inrichting. Mijn
voorkeur zou zijn om een bestaande locatie te kiezen die
door de jongens zelf wordt opgepimpt. Of een nieuwbouw
waarin nog zo weinig 'af' is, dat de jongens en meiden in
wezen de eindverantwoordelijke worden voor de inrichting
en programmering. Essentieel is dat de jongerenwerkers
zo dicht mogelijk bij de groep staan. Het mooiste is als de
sleutelfiguren de taal van de straat kennen en dus goed in
staat zijn om daar begeleiding te geven waar conflictsituaties
kunnen ontstaan of een ongewenste hiërarchie dreigt te
ontstaan. Jammer is dat in Nederland een grote afstand
bestaat tussen theorie en praktijk. Je ziet vaak dat de
jongerenwerkers met een boel sociologische ervaring en
scholing de groep waar het om gaat niet weten te bereiken.
Er is veel mis in dit opzicht, is mijn ervaring. Met als gevolg
dat tal van projecten worden gestart die uiteindelijk tot niets
leiden. De frustratie aan beide kanten groeit daardoor slechts.
De jongeren voelen zich niet begrepen en de overheid wordt
in haar beste bedoelingen teleurgesteld. Op die manier
verslechtert dat de situatie eerder dan dat de voorgenomen
doelen worden bereikt'.
Jan Dirk de Jong; 'We hebben het wel over jongeren die
zoekend zijn. Die zich willen manifesteren, maar dan wel op
de manier die bij hun leeftijd, ontwikkeling en groepsgedrag
past. Een overheid die hierin werkelijk resultaat wil behalen
moet in de eerste plaats uitgaan van de identiteit van de
jongeren zelf. Daarbij moet ze kunnen optreden waar correctie
echt noodzakelijk is en tegelijkertijd vertrouwen hebben in
het zelfcorrigerend vermogen van jongerengroepen. Van
heel groot belang is ook dat het centrum zich richt op de
aanstormende jeugd. De ouderen in straatgroepen zul je
al niet meer bereiken. Daaronder heeft zich een hiërarchie
musis 6

Klankbordgroep jongerencentrum
ontwikkeld die moeilijk te doorbreken valt. De jongens met de
grootste bek laten de greep die ze hebben opgebouwd moeilijk
weer los. Dat is een dilemma, maar doe je niets dan zullen
de problemen alleen maar groter worden. En daarbij heb ik
het dan nog niet alleen over de overlast die ze veroorzaken.
De jongeren die aan zichzelf worden overgelaten in de
anonimiteit van de moderne woonwijken, staan per definitie
op achterstand'.
Onderzoeker Jaap Noorda ergert zich groen en geel aan
het projectencircus in de jongerenbegeleiding. 'Overlast
voorkomen is de core business van de jongerenwerker
in Nederland' concludeerde hij in een onderzoek naar
het jongerenwerk in opdracht van de Maatschappelijk
Ondernemers Groep (MOgroep) als brancheorganisatie voor
ondernemingen en instellingen in de sector van Welzijn &
Maatschappelijke Dienstverlening. Dat moet ook zo blijven, is
zijn mening, maar nieuwe ontwikkelingen zijn noodzakelijk.
Een begin noemt hij het stellen van reële doelen, vooral als
het om aantallen gaat. De toekomst van het jongerenwerk
ziet hij in overlastbestrijding door talentontwikkeling.
Jongerenwerkers moeten niet hoger grijpen dan hun
taak: een interessante tijdsbesteding bieden en jongeren
maatschappelijk wegwijs maken.
Het jongerenwerk is de laatste jaren met bijna vijftig procent
gegroeid. Maar dit heeft niet geleid tot een verbetering
van kwaliteit en effectiviteit waar het de jongeren betreft.
Verwacht wordt nog steeds dat het jongerenwerk het
bestrijden van overlast tot hoofdtaak rekent om escalatie
te voorkomen. 'Maar', stelt hij, 'de verwachtingen van de
7 musis
tekst: Wim Henkes
gemeenten zijn overdreven groot. Als er een jongerenwerker
is, dan komt het goed. Maar slechts de helft van de doelgroep
wordt bereikt.'
Het onderzoek voor de MOgroep stelt in de samenvatting dat
deze overheidsopvatting getuigt van kortzichtigheid. 'Het is
scoren op korte termijn.' Het jongerenwerk heeft een veel
bredere taak. Door de dagelijkse aanwezigheid in de buurt legt
het jongerenwerk de basis voor succesvolle preventie door
contact te onderhouden en vertrouwen op te bouwen.'
Het is deze vaststelling die Menno Siljee sterkt in zijn
overtuiging dat een jongerencentrum in Noord een eerste
mogelijkheid is om de problemen daar efficiënt aan te
pakken. En dan niet in termen van overlastbestrijding, maar
in het vergroten van de ontwikkelingskansen van de jeugd.
Hij onderschrijft dan ook ten volle de conclusie van Jaap
Noorda dat het belangrijk is dat er een gestandaardiseerde
methodiek komt voor jongerenwerk. 'Een soort basiswerker,
net als huisartsen en leraren. Natuurlijk moet elke gemeente
het jongerenwerk aanpassen aan de aard van de doelgroep.
Maar nu zijn er fundamentele verschillen in de uitvoering
van het jongerenwerk, bijna per regio. In de ene gemeente
doet de jongerenwerker ook aan individuele begeleiding. In
de andere gemeente is ook arbeidstoeleiding een taak. Dat
is niet de bedoeling. Het basismotief voor jongerenwerk was
en is nog steeds preventie van overlast door begeleiding
bij vrijetijdsbesteding en toekomstplannen aan de jeugd
die dat nodig heeft. Het blijkt dat een op de vijf jongeren
jongerenwerk wil.' In Schiedam-Noord is dat cijfer niet anders.

Probleemjongeren
Al jaren wordt er gesproken over een jongerencentrum in Schiedam-Noord als de oplossing voor
het probleem met de hangjongeren bij winkelcentrum Spaland en elders in de wijk. Wethouder
Menno Siljee houdt vast aan zijn voornemen in de wijk een centrum voor activiteiten door
jongeren te stichten. Gesprekken worden gevoerd met onder andere wijkbewoners, jongeren,
organisaties waaronder ook de politie. Willem Zwikker, met zestig jaar zelf de jongste niet meer,
maar wel een politiefunctionaris die bijna een halve eeuw met probleemjeugd te maken heeft
gehad, heeft een genuanceerde kijk op de jeugd van Schiedam-Noord.
Willem Zwikker over zijn collega's in het veld: 'Ik heb wel
bewondering voor mijn jongere collega's. Het vak is ook
zo enorm veranderd. Toen ik in de jaren zeventig op het
bureau kwam, had de politie meer autoriteit. De jeugd in
de Vetteoordsepolder noemde me Willem de Ballenjatter.'
Vanuit zijn woning kijkt Zwikker uit over zijn vroegere wijk
en het centrum van Vlaardingen. Een schitterend uitzicht
met de toren van de Grote Kerk in de omlijsting van een
wirwar van oude pannendakjes. Problemen met hangjongeren
lijken vanaf hier ver weg. Willem Zwikker; 'Dat valt tegen.
Tegenwoordig kennen we het fenomeen 'indrinken'. Dat
gebeurt hier ook beneden, op het pleintje voor het stadhuis,
en dat geeft regelmatig overlast.' Willem begon zijn carrière
bij de politie in 1972, in de surveillance als wijkagent in de
Vetteoordse Polder (VOP), een echte volkswijk in Vlaardingen.
Zwikker: 'Het was een tijd waarin mensen elkaar nog kenden
tekst: Robert van Herk
foto's: Jan van der Ploeg
zijn een verantwoordelijkheid
van ons allemaal
en bij elkaar thuis kwamen. De meteropnemer kwam aan
huis, schoolmeesters en -juffen legden huisbezoeken af;
signalen dat het niet goed ging met kinderen werden veel
eerder gegeven. 'Tegenwoordig is de agent bijna de enige die
nog aan huis komt. Hij geeft zijn ogen goed de kost en tipt
hulpinstanties als hij denkt dat er iets niet in de haak is. De
politie is hofleverancier voor jeugdzorginstellingen.'
Begin jaren negentig kwam hij terecht bij Jeugd- en Zedenzaken.
Daar kwam zijn ervaring met de probleemjeugd uit
de VOP goed van pas. In 2003 werd hij Jeugdcoördinator in
het District Waterweg Noord van de politieregio Rijnmond.
Hoek van Holland, Maassluis, Vlaardingen en Schiedam
vormden zijn werkterrein. Hij adviseert de desbetreffende
gemeentes over jeugdbeleid en werkt samen met ambtenaren,
jeugdzorginstellingen, scholen en justitie om problemen aan
te pakken.

Windaslocatie jongerencentrum
'Erkende' hangplekken
Stellen de problemen met jongeren eigenlijk wel wat voor
in onze regio? 'Als je het vergelijkt met Rotterdam valt het
natuurlijk wel mee, maar je moet ook naar de schaal van
de steden kijken. Wat in Rotterdam nauwelijks opvalt, is
in een kleine gemeente als Maassluis een groot probleem.
Dat moet je serieus nemen.' Hij toont een overzichtje met
geregistreerde hangplekken in Schiedam. Het zijn er zestien.
Keurig staat aangetekend welk afval er wordt aangetroffen:
restanten van snacks, alcohol, softdrugs en harddrugs hebben
ieder een eigen kolom. Vlaardingen heeft ook zo'n zestien
'erkende' hangplekken, Maassluis telt er drie en Hoek van
Holland twee. Klachten van omwonenden, observaties
van jongerenwerkers en buurtagenten, en dus ook het
achtergelaten afval, geven een indicatie van de ernst van
het probleem. 'Wij onderscheiden drie soorten hanggroepen:
hinderlijk, overlastgevend en crimineel. De eerste twee zijn
het terrein van de gemeente en jongerenwerkers, de laatste
is het werkterrein van de politie.' Daarbij is het verschil in
problematiek enorm: in Schiedam speelt etniciteit een rol.
Allochtone jongeren met een taalachterstand, met schooluitval
en problemen met het opgroeien tussen twee culturen vind
je in Schiedam, maar in Hoek van Holland zijn het juist
hardwerkende Nederlandse jongeren met veel geld die zich
te buiten gaan aan alcohol en drugs. Deze jongens - want dat
zijn het meestal - vragen natuurlijk om een aparte aanpak.
Een aanpak die vaak wordt gefrustreerd door de bureaucratie,
beperkte bevoegdheden van de instanties, maar ook door
9 musis
gebrek aan menskracht. 'We moeten al die hangplekken
'prioriteren'; we kunnen ze nu eenmaal niet allemaal
aanpakken', zegt Willem. Factoren als locatie – zijn er
omwonenden die veel overlast ondervinden? – en criminaliteit
worden dan bepalend.
Opgeschoten buurjongen
'Kijk, in mijn begintijd in de VOP spraken de omwonenden
zelf ook de jeugd aan. Dat durven mensen tegenwoordig
minder. De individualisering zorgt ervoor dat wijkbewoners
zich nauwelijks nog met elkaar bemoeien en daardoor is de
opgeschoten buurjongen in een hanggroep ook geen bekende
meer. De buurtagent kan het niet alleen. Vergeet niet dat
probleemjongeren als groep een verantwoordelijkheid zijn die
ons allemaal aangaat.'
Het aanspreken heeft de burger bijna volledig uitbesteed
aan agenten, jongerenwerkers, reclasseringsambtenaren en
scholen. Dit maatschappelijk gegeven proberen de instanties
wel om te buigen, maar is moeilijk te veranderen. Daarbij
komt dat oom agent weinig middelen tot zijn beschikking
heeft. De burger verwacht wel veel van hem, maar hij 'kan'
en 'mag' vrij weinig. En bovendien: 'De politie is er voor als
het te laat is. Pas als er iets fout is gegaan, mag de politie,
juridisch gesproken, optreden. Bedoeling is dat wij in zo'n
geval rust brengen en aan waarheidsvinding doen; wat ging
er mis en door wie? Maar het is natuurlijk veel beter om
preventief bezig te zijn. Dat is het werk van bijvoorbeeld de
'Kijk, puberaal gedrag is van alle tijden, maar vroeger ging je trouwen,
het huis uit en dan was het over. Dat noemen we de drie w's die alles
oplossen: werk, woning en wijf' zegt Willem lachend: 'Nu zie je jongens,
of nee: mannen van vijfentwintig, die bij hun ouders wonen en toch nog
op hangplekken komen.'

Willem Zwikker
jongerenwerkers. De politie kan in dit licht signalen afgeven,
hulpinstanties op het spoor van probleemjongeren brengen,
en – waar gevraagd – de hulpverleners van advies dienen. Dit
klinkt allemaal redelijk, maar in de praktijk zit de bureaucratie
doeltreffende actie in de weg.
Veiligheidshuis
De gemeenten Schiedam, Vlaardingen en Maassluis
hebben het probleem met de bureaucratie onderkend en
hebben daarom het Veiligheidshuis opgericht, een gebouw
tegenover het Schiedamse stadhuis. Daar is Willem Zwikker
regelmatig te vinden, als vertegenwoordiger van politie
en justitie, naast de GOSA-regisseur (GOSA is ambtelijk
jargon voor: Gemeentelijke Overleg Sluitende Aanpak)
namens de gemeente en een medewerker van jeugdzorg.
De bedoeling is dat zij de korte lijnen in zorg en begeleiding
weer terugbrengen. Onder andere door direct met elkaar te
overleggen teneinde de bureaucratie te omzeilen. Bovendien
mogen mensen uit het veld – zoals buurtagenten en
jongerenwerkers - hier ook direct aankloppen.
Is dat dan niet het zoveelste overlegorgaan bovenop het
ambtenarenapparaat? 'Zeker niet. We draaien nu een jaar en
ik zie dat het echt minder tijd kost om passende maatregelen
te nemen.' Toch beseft Zwikker dat zijn invloed beperkt is: 'Ik
zeg altijd: je hebt zowel varkens als mussen nodig. Varkens
staan met hun poten in de klei en wroeten in de aarde, zij
doen het belangrijkste werk. En dan heb je de mussen; die
vliegen boven het werkveld, hebben goed overzicht. Overigens
is de verhouding tussen die twee groepen zoek. Daarom zet
hij zijn betoog kracht bij met een pleidooi voor zowel meer
agenten op straat, als voor meer jongerenwerkers. Logisch,
want volgens onderzoek scheelt elke euro die je in preventie
stopt uiteindelijk vier euro in de nazorg door, bijvoorbeeld,
justitie en reclassering. 'Juist die jongerenwerkers hebben
bewezen dat ze problemen vóór kunnen zijn. Ze bouwen een
vertrouwensband op en durven de jongeren aan te spreken.
Pas als zij er niet meer uitkomen, komt de buurtagent er aan
te pas.'
Ik zeg altijd: je hebt zowel varkens als mussen nodig. Varkens staan met
hun poten in de klei en wroeten in de aarde, zij doen het belangrijkste
werk. En dan heb je de mussen; die vliegen boven het werkveld, hebben
goed overzicht. Overigens is de verhouding tussen die twee groepen zoek.
Daarom zet hij zijn betoog kracht bij met een pleidooi voor zowel meer
agenten op straat, als voor meer jongerenwerkers.
musis 10

Jongerencentrum biedt warmte
Dat brengt het gesprek automatisch op het voorgenomen
jongerencentrum in Schiedam-Noord. Zwikker gelooft stellig
wel in de doeltreffendheid van een jongerencentrum daar.
Kortlopende projectjes werken niet. Het gaat om vertrouwen
opbouwen. Kennen en gekend worden, net als vroeger in
de VOP. Dat soort opbouwwerk kan uitstekend vanuit zo'n
jongerencentrum gebeuren.' Alternatieven voor een apart
jongerencentrum zijn niet eenvoudig te vinden want de
jongeren laten zich moeilijk bedienen. Een extra activiteit in
een bestaand buurthuis klinkt financieel aanlokkelijk, maar
blijkt in de praktijk niet te werken. Dat zag je onlangs nog
in Hoek van Holland, waar projecten met probleemjeugd
moeilijkheden veroorzaakten in wijkcentrum De Hoekstee.
Vrijwillige medewerkers van de buurthuizen zitten niet te
wachten op hangjongeren die zich misdragen. Vaak kunnen
zij niet met deze doelgroep overweg en de jeugd wil zich op
zijn beurt graag met een bepaalde plek kunnen identificeren.
Dat lukt natuurlijk moeilijk op een locatie waar jonge kinderen
mogen komen knutselen en bejaarden computerles krijgen.
'Sommige jongeren hebben zoveel problemen thuis', zegt
Willem: 'Ze missen een warme omgeving en zijn vaak al
blij met een opengebrande container. In feite stellen ze dus
weinig eisen, maar ze willen wel een eigen plek. Dat is heel
belangrijk.' De financiële problemen met het Jongerencentrum
Schiedam-Noord zijn een teken aan de wand. Het is de vraag
of er de komende jaren nog veel geïnvesteerd zal worden in
preventie. De nieuwe regering ziet meer in repressie en er
moet sowieso enorm bezuinigd worden.
Woning, Werk en Wijf
Zijn de problemen met jongeren in de afgelopen jaren groter
geworden, stabiliseren ze zich of nemen ze af? Willem
Zwikker neemt de tijd voor een antwoord. 'Ik zou zeggen dat
ze anders zijn geworden. Er gebeurt heel veel goeds, maar
de maatschappij is individualistischer geworden. Jongeren
zijn bovendien rijker; ze hebben geld om rotzooi als pillen en
drank te kopen.' En er zijn nu andere problemen. Bijvoorbeeld
voor jongeren uit verschillende culturen die naast het
worstelen met hun puberteit, zich ook bewust worden van
reacties op hun etnische identiteit. 'Kijk, puberaal gedrag is
van alle tijden, maar vroeger ging je trouwen, het huis uit
en dan was het over. Dat noemen we de drie w's die alles
oplossen: werk, woning en wijf' zegt Willem lachend: 'Nu
11 musis
zie je jongens, of nee: mannen van vijfentwintig, die bij hun
ouders wonen en toch nog op hangplekken komen. Het werk
is voor buurtagenten en jongerenwerkers daarmee een stuk
lastiger geworden, maar deze mensen zorgen er wel voor dat
het niet uit de hand loopt.'
Misschien is het al weer vijf jaar geleden dat Willem Zwikker
direct en op straat met jongeren te maken had. Hij noemt
zichzelf 'een mus'. 'Het 'echte' werk wordt gedaan door de
buurtagenten, zij rapporteren aan hun wijkteamchef en daar
heb ik dan weer contact mee.' De 'varkens' dus, die hij als
onderdeel van het team faciliteert, van adviezen voorziet en
steunt in hun dagelijks werk. Zonder goede regelingen met
de gemeentes hebben agenten, jongerenwerkers en andere
instanties immers geen gereedschap om mee te werken.
Zonder mussen geen blije varkens.
Bij ons kunt u terecht voor persoonlijke en professionele rechtsbijstand
op het gebied van onder meer:
echtscheiding / scheidingsmediation / personen- en familierecht / sociale
zekerheid / arbeidsrecht / immigratierecht / letselschade.
Wij hebben jarenlange ervaring op bovenstaande terreinen.
Bij ons komt u terecht op een klein kantoor waardoor er veel ruimte is
voor persoonlijke betrokkenheid.
Als u een zaak bij ons in behandeling heeft gegeven, vinden wij het van
groot belang om met u samen te werken en in nauw overleg met u te
beslissen welke stappen genomen moeten worden.
Wij behandelen zaken zowel op basis van een betaalbaar uurtarief als
op basis van door de overheid gefinancierde rechtshulp.
Oranjestraat 2, Postbus 448, 3100 AK Schiedam - tel. 010 473 89 88 - fax 010 473 32 32 - www.habetsenvanleeuwen.nl

In Level Z
beslissen jongeren zelf
Alleen gamers weten waar de term Level Z voor staat. Het is het hoogste niveau dat een
speler kan bereiken. Wie Level Z haalt, behoort tot de absolute top. Als metafoor is de naam
zeer toepasselijk voor het jongerencentrum in de Zwolse wijk Stadshagen. Dat is door
jongeren opgezet en het wordt gerund door jongeren. Level Z bewijst dat jongeren heel goed
verantwoordelijkheid kunnen dragen en prima in staat zijn rationele beslissingen te nemen.
De enige voorwaarde is dat de buitenwereld hen vertrouwt. En hen niet betuttelt en behandelt
als lastposten. Ziedaar de filosofie van de Zwolse jongerenwerker Bart Demmers, die in
Level Z louter een ondersteunende functie heeft.
Het Zwolse jongerencentrum is uniek in Nederland. Jongeren
mochten zelf beslissen over de vormgeving en de inrichting
van het gebouw en werden, toen het eenmaal was opgeleverd,
ook zelf verantwoordelijk voor het beheer. Ze houden de kas
bij, stellen de programmering samen, verzorgen de publiciteit,
leiden vergaderingen, voeren de sollicitatiegesprekken met
nieuwe beroepskrachten en schrijven zelfs de beoordeling van
de man die hen bij al deze taken begeleidt: jongerenwerker
Bart Demmers.
Demmers (35) ontwikkelde in de elf jaar dat hij als jongerenwerker
actief is een volstrekt eigen visie op het vak. Het
sleutelwoord daarin luidt participatie. "Jongeren worden vaak
in één adem genoemd met overlast. Vergeten wordt dat ze
ook heel veel kunnen. Laat jongeren zelf beslissen over de
manier waarop iets georganiseerd wordt. Dan ontdekken ze
dat ze meer kunnen dan ze zelf denken," stelt hij.
Demmers formuleerde deze beroepsvisie aan de hand
van zijn ervaringen in Lelystad. Hij werkte daar voor een
stichting waar tijdelijk iedere vorm van leiding ontbrak. "Ik
was volstrekt alleen, ik had een fiets, een mobieltje en een
leeg pand. Dat was alles." De jongeren in de wijk hadden
een crimineel imago. Hij wist hun vertrouwen te winnen
door bij het opknappen van het jongerencentrum zoveel
mogelijk beslissingen aan hen over te laten. "Toen ging het
heel snel. Als je ze de ruimte geeft, blijkt met jongeren veel
mogelijk. Wanneer zij de verantwoordelijkheid dragen voor
tekst: Peter de Lange
foto's: MTB Architecten
een jongerencentrum, zullen ze ook proberen overlast te
voorkomen, en jongeren die wel voor problemen zorgen,
daarop aanspreken."
De theorie lijkt eenvoudig genoeg. Maar die succesvol in
praktijk brengen is een heel ander verhaal. Om dat te kunnen
bereiken, betoogt Demmers, moet de jongerenwerker zichzelf
op één doel concentreren en andere bezigheden zoveel
mogelijk schrappen. "Versnippering is de grote handicap in dit
vak. Om te beginnen hebben jongerenwerkers meestal maar
een beperkt aantal uren. Daarbij moeten ze hun aandacht
verdelen over allerlei projecten en activiteiten. Ik ben zo
eigenwijs geweest een speerpunt te maken van wat ik zie
als mijn kerntaak: jongeren sociale en maatschappelijke
vaardigheden aan leren door middel van participatie. Dat
betekent dat jongeren niet alleen mee mogen denken,
ze mogen ook zelf bepalen hoe ze dingen willen doen.
Wij hoeven alleen maar te zorgen dat de voorwaarden
om hun ideeën te realiseren aanwezig zijn. Dat is precies
het omgekeerde van het geijkte patroon. Dat gaat uit van
volwassenen die alles beslissen en van jongeren die volgen."
In het model-Demmers staat de jongerenwerker ondanks
het verschil in leeftijd en levenservaring op hetzelfde niveau
als de jongere. De beroepskracht heeft geen leidinggevende,
maar een ondersteunende rol. "Je bent geen autoriteit. Jouw
mening is niet meer waard dan de hunne. De grootste valkuil
is om die autoritaire rol te pakken. Kijk uit dat je op basis van
je ervaring als oudere gaat manipuleren. Geef gewoon toe dat
je ongelijk hebt als dat het geval is. Als tieners binnen twee
weken een groot feest willen organiseren en je zegt: doe maar
niet want dat gaat nooit lukken op die korte termijn, en het
lukt ze wel, dan moet je gewoon durven zeggen: goed dat
jullie je eigen mening hebben gevolgd en mijn advies in de
wind hebben geslagen, ik had het gewoon bij het verkeerde
eind."
De belangrijkste voorwaarde waaraan een jongerenwerker
moet voldoen om dit model te kunnen volgen is 'reflectief
zijn'. Demmers: "Vraag je bij alles wat je doet af of je je
uitgangspunten trouw blijft en denk na over wat je beter
kunt doen. Je ziet heel vaak het automatisme optreden dat
het aan de jongeren ligt zodra er iets fout gaat. Ik denk dat
het meer zin heeft om je af te vragen hoe je de faciliteiten
en ondersteuning kunt verbeteren, zodat de jongeren beter
kunnen participeren."
musis 12

Jongerencentrum Level Z
In Stadshagen werkt Demmers met een zeer gemêleerde
groep, in leeftijd variërend van 9 tot 23 jaar en ook qua
afkomst zeer divers: Surinaams, Nederlands, Marokkaans,
Antilliaans, Turks, Somalisch. Maar hoe verschillend ook, ze
hebben één bindende factor en dat is het jongerencentrum
waar ze met z'n allen verantwoordelijk voor zijn. Demmers:
"Het is voor een Turkse jongen van 21 wel even wennen als hij
met een blank meisje van 13 moet samenwerken, bijvoorbeeld
omdat hij de programmering doet en zij de publiciteit, maar
uiteindelijk zullen ze elkaar als collega's beschouwen omdat
ze samen verantwoordelijk zijn voor het welslagen van het
programma."
Bart Demmers claimt dat hij zijn werkmethode helemaal zelf
heeft uitgedacht en zich die met vallen en opstaan heeft eigen
gemaakt. "In het jongerenwerk zijn hiervan geen voorbeelden
te vinden. Er is ook nauwelijks literatuur over. Om erachter te
komen hoe groepsprocessen precies werken en hoe je mensen
kunt stimuleren verantwoordelijkheid te nemen, heb ik stapels
boeken over people management verslonden. Aan die boeken
heb ik nog het meeste gehad.'
Demmers gaat maar zelden in op verzoeken om elders in het
land zijn werkwijze te komen uitleggen. "Ik werk 36 uur per
week. Die uren zijn bestemd voor de jongeren in Zwolle. Zij
hebben er recht op, ik zou het niet terecht vinden als ik mijn
tijd aan andere dingen zou besteden."
Tips voor collega's die zijn aanpak willen volgen heeft hij
wel. Zijn advies: "Begin met de knop om te zetten. Je bent als
jongerenwerker nooit af. Je moet durven blijven leren. Dat
houd ik ook mezelf nog elke dag voor. Elke avond denk ik, als
ik naar huis fiets: wat is er goed gegaan en wat kon er beter?"
13 musis
De jongerenwerker
ALLES IN DE
BOEKHANDEL
Boekhandel J.S. van Leeuwen
Broersvest 85
3111 ED Schiedam
Boekhandel Post Scriptum
Hof van Spaland 31
3121 CA Schiedam
MAAR OOK
COMPLEET OP
INTERNET
www.boekhandelvanleeuwen.nl
www.postscriptum.nl

Een gebouw
waarbij oudere generaties
de wenkbrauwen fronsen
Zo weerbarstig als het er van buiten uitziet, zo ruig is het
jongerencentrum ook van binnen. Aan de afwerking is
weinig of geen aandacht besteed. De wanden bestaan uit
strak, kaal metselwerk dat wit is gesausd op plaatsen waar
licht nodig is (in het trappenhuis) en donker waar licht
er minder op aan komt (in de toiletten). Leidingen lopen
zichtbaar langs plafonds en wanden. Decoratieve elementen
zijn opvallend afwezig. Die soberheid komt deels voort uit
financiële overwegingen. Maar het was ook een bewuste
keuze van de toekomstige gebruikers, vertelt Van Dijk. "Een
enquête op internet maakte duidelijk dat de meeste jongeren
in Stadshagen een voorkeur hadden voor een gebouw met
een industrieel uiterlijk, ze gingen massaal voor dit idee, veel
liever dan voor een pand dat er even glad en licht uitzag als
een iPod. Ze wilden niet in een etalage zitten, ze wilden een
echt honk."
Van Dijk gaf die wensen vorm in een compact, tamelijk
gesloten gebouw met slechts twee bouwlagen. De kleine
ramen dienen vooral om licht te werpen in het kantoor en
verder voorkomen ze dat lawaai tot buiten doordringt. In
Level Z wordt soms harde muziek gemaakt. De nabije school
noch de buurt mag overlast ondervinden. De enige echt lichte
en open plek is het balkon aan de achterzijde. "Op speciaal
verzoek van de rokers," aldus Van Dijk.
Voordat architect en gebruikers het eens werden over dit
ontwerp, maakten ze om ideeën op te doen een rondreis langs
een aantal jongerencentra in Nederland. Ook jongerenwerker
Bart Demmers was van de partij. Wat de deelnemers opviel
tekst: Peter de Lange
foto's: MTB Architecten
Voor een budget van 660.000 euro bouwde
John van Dijk van MTB Architecten in 2008
jongerencentrum Level Z aan de rand van
de Zwolse Vinexwijk Stadshagen. Level Z
is opgetrokken uit roestbruine damwanden
en heeft slechts een paar kleine ramen in
de ongenaakbare gevel, die enigszins doet
denken aan een Middeleeuwse burcht. Een
stoer en eigenwijs gebouw, dat sterk detoneert
bij de omgeving, die bestaat uit keurige
eengezinswoningen met doorzonvensters en
pannetjes op het dak.
tijdens deze excursie was dat jongeren zich meestal moeten
voegen naar een omgeving die anderen voor hen hebben
bedacht. Van Dijk herinnert zich saaie onderkomens waar
jongeren heel braaf zaten te wezen. "De sfeer was soms
ronduit betuttelend. Alsof we bij de buitenschoolse opvang
waren binnengestapt. Er was niet één centrum waarvan we
dachten: zo moet het, dit is een lichtend voorbeeld."
Toch was het geen vergeefse reis. De delegatie kreeg soms
ook handige tips mee. Dat een schrobputje bij de toiletten
onmisbaar is. Dat goed moet worden nagedacht over het
sleutelsysteem: wie beheert welke voorzieningen, wie heeft
toegang tot de bar, wie tot het kantoor. De rondreis gaf
de architect ook een beter inzicht in het gebruik van een
jongerencentrum. "Een jongerencentrum is ook gewoon een
plek voor de middelbare schooljeugd om een beetje rond te
hangen. Dat ze een eigen plek hebben is het voornaamste. Het
gaat er niet altijd ruig en wild aan toe. Er gebeuren soms heel
brave dingen. Je kunt er ook twee jongens zien die aan een
tafeltje zitten te dammen."
Volwassenen kijken vaak met vooringenomen blik naar een
dergelijke voorziening. Zo merkte de Zwolse wethouder voor
jeugdzaken bij de oplevering enigszins misprijzend op dat
''het er allemaal nogal onafgewerkt uitzag". "Dat is precies
de bedoeling," dacht Van Dijk toen in stilte. Want de kale,
onafgewerkte ruimtes boden de gebruikers alle mogelijkheden
het centrum naar hun eigen inzichten in te delen. De architect:
"We wilden beslist geen situatie waarin de jongeren niets meer
aan hun eigen omgeving konden toevoegen. Integendeel.
musis 14

Ze moesten volop de ruimte krijgen de boel naar hun eigen
smaak in te delen. Je hebt jongerencentra waar de jeugd nog
niet eens een punaise in de muur mag drukken. Hier bestaat
de mogelijkheid dat iedere nieuwe generatie het centrum
weer op zijn eigen manier vorm geeft. Dat is belangrijk. Je
bewijst de jongeren zo een grote dienst. Dat merk je aan hun
enthousiasme. Een dag na de opening kwam een van hen
naar me toe en zei: 'Wat een fijne omgeving, ik voel me hier
helemaal thuis!' "
Het interieur was dan ook niet voorgeprogrammeerd door
volwassenen. Het budget dat de jongeren in 2008 voor de
inrichting kregen toegewezen, ging op aan slechts drie dingen:
de bar, de geluidsinstallatie en de verlichting. Toen bleek dat
er voor meubels geen geld meer was, werd een beroep gedaan
op de vrijgevigheid van particulieren en bedrijven. Veel van
het huisraad in Level Z komt uit kantoren, waar het als gevolg
van een verhuizing of een renovatie werd afgedankt. "Het is
heel degelijk meubilair, afgetrapt, maar het misstaat absoluut
niet; het voegt zich juist heel goed naar de onafgewerkte
omgeving," aldus Van Dijk.
15 musis
De architect
De 51-jarige architect heeft bij het ontwerpen van het
centrum bewust gestreefd naar een gebouw dat oudere
generaties de wenkbrauwen doet optrekken. "Ik had nooit
eerder een jongerencentrum gebouwd. Daarom was dit een
heel leuke opgave. Ik heb veel met jongeren gepraat en me
grondig verdiept in hun leefwereld. Uit die gesprekken hield
ik de overtuiging over dat jongeren er recht op hebben zich
op hun eigen manier te ontwikkelen. Die overtuiging heb
ik geprobeerd uit dit gebouw te laten spreken. Het is hun
gebouw. Ik hoop dat ouders die in Level Z op bezoek gaan,
zeggen: nee, dit is niet helemaal mijn ding."
De scepsis die de gemeente Zwolle aanvankelijk toonde bij de
oplevering van het jongerencentrum heeft plaatsgemaakt voor
trots. Want het jongerenwerk zoals dat in Level Z in praktijk
wordt gebracht en de manier waarop het centrum tot stand is
gekomen, roepen in vakkringen alom bewondering op. Level Z
trekt veel bekijks en Van Dijk wordt regelmatig gevraagd een
rondleiding te houden. Dat doet hij graag. "Die belangstelling
zie ik toch mede als een erkenning van onze aanpak."
Voordat architect en gebruikers het eens werden over dit ontwerp, maakten
ze om ideeën op te doen een rondreis langs een aantal jongerencentra in
Nederland. Ook jongerenwerker Bart Demmers was van de partij. Wat de
deelnemers opviel tijdens deze excursie was dat jongeren zich meestal
moeten voegen naar een omgeving die anderen voor hen hebben bedacht.
Van Dijk herinnert zich saaie onderkomens waar jongeren heel braaf
zaten te wezen. "De sfeer was soms ronduit betuttelend. Alsof we bij de
buitenschoolse opvang waren binnengestapt. Er was niet één centrum
waarvan we dachten: zo moet het, dit is een lichtend voorbeeld."

Een paar jaar geleden gaf Woonplus Meyknecht de sleutel
van een afbraakflat boven de voormalige winkelgalerij op
het dr. Wibautplein. Hij nam er zijn intrek om te proberen
door te dringen tot de kern van het leven in Nieuwland. Wat
hij blootlegde, wordt zichtbaar gemaakt in de documentaire
'Rook, Gezag en Rummikub'. Die titel verwijst naar drie
hoofdthema's: de worsteling van de Antiliaan Uli Schenkers
om met zijn tabakszaakje op de P.J. Troelstralaan het hoofd
boven water te houden, de dagelijkse praktijk van wijkagent
Ferry Lockhorst, die verantwoordelijk is voor de orde in zijn
stuk van Nieuwland en de bejaarde dames, die wekelijks
in het Puttertje op de Mgr. Nolenslaan bijeen komen om
rummikub te spelen en herinneringen op te halen aan hoe het
vroeger was, toen zij als jonge vrouwen in de kracht van hun
leven met hun man een felbegeerde, meestal net gebouwde
flat in Nieuwland kregen toegewezen. Daarnaast is er een
belangrijke rol voor juffrouw Kevser Öger met haar groep 8 op
de islamitische Ababilschool aan de Piersonstraat. Ook maken
wij een Antilliaans huwelijk mee.
Bouwwoede
Uit alles blijkt, dat de rummikubbende dames gedurende
hun lange leven hun woonomgeving sterk hebben zien
veranderen. De bouw van deze wijk begon aan het begin van
de jaren vijftig. Zo rond 1965 was Nieuwland voltooid, terwijl
aan de andere kant van de spoorlijn – de Rotterdamse ring
lag er nog niet – de eerste hand werd gelegd aan Schiedam-
Noord. Al die bouwwoede maakte deel uit van het plaatselijk
offensief tegen wat politici uit die tijd tot vervelens toe
aanduidden als Volksvijand nummer één, de woningnood. Wie
de toon en de sfeer van die tijd terug wil halen, bekijke nog
eens 'Schiedam kiest voor het water', de film die de cineast
Jan Schaper over het Schiedam van die jaren maakte.
Ordening en gemeenschapszin
De naam 'Nieuwland' dateert van voor Schiedams ontstaan,
maar kreeg in de jaren vijftig een heel eigentijdse klank: hier
werden huizen gebouwd voor nieuwe mensen en een nieuwe
tijd. Ordening en gemeenschapszin waren sleutelwoorden
voor politici van alle gezindten in die wederopbouwtijd. Het
Nieuwland van de jaren vijftig kende dan ook geen particuliere
tuinen, behalve in één straatje villa's voor de wijknotabelen,
zoals de dokter. Dat was de Ruijs de Beerenbroucklaan.
De flatgebouwen stonden te midden van grote collectieve
speelweiden. De gezinnen met kinderen aan wie de
appartementen werden toegewezen, hadden hun voordeur
aan een gezamenlijk trappenhuis of galerij, die ze ook met
zijn allen schoon moesten houden. Nieuwland was bedoeld
voor mensen die er een vrij eenvormige 'moderne' levensstijl
op na hielden. Vader werkte, moeder deed het huishouden.
De kinderen bezochten de school. Functionaliteit en strakke
lijnen voerden de boventoon. Overal waren kleine winkeltjes
gebouwd voor de dagelijkse boodschappen, maar een kroeg
was er niet, want in een kroeg springen mensen uit de band.
Dat paste niet bij het degelijke moderne bestaan van leven en
streven en vooruit komen. De kroeg zou de ordening kunnen
doorbreken.
Moskee
tekst: Han van der Horst
foto's: Jan van der Ploeg
Rook, Gezag en Rummikub
Nieuwlandfilm is verplichte kost
voor raadsleden en bestuurders
Eigenlijk hebben wij Schiedammers maar een heel oppervlakkig beeld van wat zich werkelijk in
onze stad afspeelt. Ook als we hier geboren en getogen zijn. Dat is de eerste indruk die 'Rook,
Gezag en Rummikub' oproept, de filmdocumentaire van de antropoloog Steef Meyknecht over
het leven in Nieuwland.
Dat Nieuwland, het Nieuwland van 'Schiedam kiest voor het
Water' bestaat niet meer. Het heeft plaats gemaakt voor de
musis 16

Scholieren van het Lentiz LIFE College
wijk die in 'Rook, Gezag en Rummikub' wordt geschilderd.
De Nieuwlandse bevolking heeft haar eenvormigheid
verloren. Tegenwoordig wonen er tientallen nationaliteiten,
terwijl mensen met een Turkse achtergrond nogal zichtbaar
zijn in grote delen van de wijk. Op de fundamenten van de
al lang gesloopte Onze Lieve Vrouwe Visitatiekerk staat
nu een moskee van de vereniging Milli Görus. Vanaf de
Vlaardingerdijk kun je de minaretten boven de oer-Hollandse
polderbomen uit zien steken.
Versnippering
De gemeente, die Nieuwland ooit creëerde en exploiteerde
heeft het totale appartementenbezit overgedaan aan de
woningbouwvereniging Woonplus. Die stuurt tegenwoordig
schoonmakers naar de galerijen en de trappenhuizen, want
buren zijn niet meer bereid om met elkaar afspraken te maken
over het schoonmaken. Mensen leven veel meer langs elkaar
heen dan een generatie geleden. Aan de andere kant zijn er
in Nieuwland netwerken gekomen van geheel andere aard:
mensen van dezelfde etnische achtergrond onderhouden
nauwe contacten. Hangjongeren vinden elkaar op grond
van overeenkomsten in levensstijl en muziekvoorkeur. Ook
religieuze banden hebben vaak een grote betekenis, waarbij
je dan niet alleen aan de islam moet denken maar ook aan
bijvoorbeeld de pinksterbeweging. De oude gezamenlijkheid
heeft plaats gemaakt voor versnippering, maar toch bestaan
er meer samenhangen dan je zou vermoeden, als je loopt te
winkelen op de Mgr. Nolenslaan. Ook als je zelf Nieuwlander
bent. Dat komt door het langs elkaar heen leven. Nieuwland
kent talrijke netwerken, maar die zijn onderling niet
verbonden en blijven onzichtbaar voor buitenstaanders.
Daar is de laatste tien jaar nog een scheidslijn bijgekomen:
Woonplus heeft op allerlei plekken in de wijk oude flats
afgebroken en vervangen door een mengsel van huur- en
koopwoningen. De bewoners van de nieuwe middenklassenenclaves
hebben hun eigen sfeer en levensstijl geschapen,
ook al gaat het vaak om Nieuwlanders die vanwege maatschappelijk
succes een betere woning en een welvarender
17 musis
leefomgeving kunnen betalen. Op en rond de Joop den Uyllaan
is dat allemaal heel goed waarneembaar.
Documentairemaker Steef Meyknecht brengt dit soort
verschijnselen glashelder in beeld. Hij legt ze niet uit, want
een commentaarstem is in 'Rook, Gezag en Rummikub' geen
moment te horen. Wat dat betreft is de film verwant aan de
docusoap. Het zijn de belevenissen van de hoofdpersonen zelf
die het verhaal dragen. Dat is duidelijk genoeg.
Tragedie
De tragedie van Uli Schenkers maakt de meeste indruk.
Hij probeert wanhopig met een sigarettenwinkeltje op de
Troelstralaan het hoofd boven water te houden. De klandizie
bestaat voornamelijk uit het soort jongeren, waar de leden van
de rummikubclub en de nette omwonenden een beetje bang
voor zijn: rappers, rondhangers, ontijdige schoolverlaters.
Het winkeltje ontwikkelt zich tot hun vaste ontmoetingsplek.
Daardoor krijgt Uli's bescheiden bedoening voor de omgeving
– het wijkcentrum is al lang gesloten – een belangrijke sociale
functie. Eigenlijk heeft de gemeente er zomaar helemaal
gratis en voor niks een ontmoetingscentrum bij gekregen,
waar hang- of – zoals ze in de ogen van de nette mensen
zo vaak heten – 'probleem'-jongeren in de gaten worden
gehouden. Uli's klanten hebben echter niks te makken. Als
Uli handelsvoorraad gaat halen bij de Makro, komt hij met
twee sloffen sigaretten thuis. Een jaar lang probeert hij bij de
gemeente een kredietje van 3000 euro los te krijgen, maar die
stuurt alleen maar steeds ingewikkelder formulieren op. Aan
het eind van de film moet Uli het hoofd in de schoot leggen.
Zijn huisbaas, de Delftse vastgoedondernemer Van de Marel
laat hem op een schuld van nog geen 1500 euro failliet gaan.
Zelfs een prachtige brief die wijkagent Ferry Lockhorst voor
hem schrijft, maakt op het Stadskantoor te weinig indruk.
Lockhorst betreurt de sluiting van het winkeltje, omdat hij
daardoor een bruikbaar contact met de jongeren van de buurt
kwijt raakt. Deze wijkagent is een Schiedammer van de oude
stempel die hard werkt en zijn best doet zonder de illusie te
koesteren dat je daar veel mee bereikt.

Schiedam
Lange Haven 54-56
Tel. 010-4732751
Rotterdam-Centrum
Delftsevaart 26
Tel. 010-2132993
Rotterdam-H'berg
Bergse Dorpsstraat 25
Tel. 010-2180067
www.debontekoe.nl
musis 18

Het verhaal van juffrouw Öger en haar islamitische schoolklas
staat daar los van. Wij zien hoe ze zonder ooit te vergeten
Allah's steun in te roepen haar kinderen drilt en traint om zo
goed mogelijk door de CITO-toets te komen, maar daar blijft
het niet bij. De klas leert ook dammen, wat goed is voor het
strategisch denken. En op een dag verschijnt niemand minder
dan Arjan Erkel om vragen te beantwoorden over hoe het
voelt om gegijzeld te zijn. Zijn relaas van zijn belevenissen in
de handen van Tsjetsjeense moslimrebellen is namelijk het
voorleesboek in de klas van juffrouw Öger.
De verhalen van de rummikubbende dames maken helder, hoe
heftig het contrast is tussen het Nieuwland zoals Nieuwland in
de jaren 1950 bedoeld was en de wijk van vandaag.
Wat levert die combinatie op? Tijdens de première van
verleden maand in de aula van de Scholengemeenschap
Schravenlant herkenden de uitgenodigde hoofdrolspelers
hun eigen werkelijkheid. Alle anderen zagen aspecten van
het leven in Nieuwland die voor hen volstrekt vreemd waren.
Welke buitenstaander kan zich voorstellen dat er winkeltjes
zijn met een omzet, zo klein, dat je met twee sloffen sigaretten
je handelsvoorraad voldoende aanvult? Dat gesappel associeer
je eerder met straathandel in een ontwikkelingsland. Wie
heeft een realistisch beeld van wat zich in een klas afspeelt
op een islamitische school? Wie kent de echte problemen van
oude mensen in Nieuwland? Wie weet wat er werkelijk op de
agenda van de wijkagent staat?
19 musis
Rook, Gezag en Rummikub biedt een prachtig tijdsbeeld, dat
over een aantal jaren net zo belangrijk zal zijn als die oude
film van Jan Schaper 'Schiedam kiest voor het water'. Maar
dat niet alleen: de film laat ook zien hoe het werkelijke leven
in een buurt als Nieuwland weinig te maken heeft met het
beeld dat daarvan bestaat bij de chattering classes, de nette
burgers die inspraakavonden bezoeken, lid zijn van een
politieke partij of werkzaam zijn bij de overheid, de mensen
die de juiste bijeenkomsten en recepties bezoeken, het
schouderkloppend blazervolk en zijn aanhang. Zij oefenen
de macht uit op grond van sjablonen, clichés en ingebakken
overtuigingen over hoe je mensen stimuleert tot het goede en
afschrikt van het kwade. Het zou goed zijn als zulke mensen
eens probeerden in buurten als Nieuwland in te burgeren.
Dan wordt duidelijk op welke wijze hun goede bedoelingen
neerslaan op de straat.
Rook, Gezag en Rummikub is een voortreffelijke eerste
kennismaking. De serie wordt in drie delen op TV Rijnmond
vertoond, maar eigenlijk dient Steef Meyknechts knappe
documentaire verplichte kost te zijn voor alle aankomende
gemeenteraadsleden, wethouders en studenten bestuurskunde.
Niet alleen in Schiedam of de Rijnmond, maar in
heel Nederland. Wat kun je van die film veel leren! Wat
biedt die veel eyeopeners! Wat is die relevant, als je door de
bezuinigingen scherp moet calculeren en daarom elke cent
effectief wilt uitgeven!
Rook, Gezag en Rummikub is een voortreffelijke eerste kennismaking.
De serie wordt in drie delen op TV Rijnmond vertoond, maar eigenlijk
dient Steef Meyknechts knappe documentaire verplichte kost te zijn
voor alle aankomende gemeenteraadsleden, wethouders en studenten
bestuurskunde.

Hoe is het met de Kroepoekfabriek?
Cultuurpodium voor jongeren met aandacht
voor talent achter en voor de schermen
De plek van het podium
Hoe zat het ook al weer? Vier jaar geleden maakte een groep
jongeren de Vlaardingse politiek duidelijk dat ze behoefte
hadden aan een eigen podium. Ook andere culturele en
welzijnsinstellingen in de stad gaven aan dat het belangrijk
was dat een dergelijk centrum er kwam. Het signaal werd
opgepikt en er werd een haalbaarheidsonderzoek gedaan.
Het onderzoek was positief en de gemeente Vlaardingen
stelde een budget voor de investeringen en een bedrag voor
de exploitatie beschikbaar. Als locatie werd een oud pakhuis
aan de Vlaardingse Koningin Wilhelminahaven ZZ 2a uit
1903 aangewezen. Op dit moment wordt er volop gebouwd
en verbouwd. Het komende jaar wordt de oude fabriek
omgetoverd tot een multidisciplinaire ontmoetingsplaats voor
talent en publiek, een gebouw met een regionale uitstraling.
Rondom het weekend worden concerten en evenementen
georganiseerd en doordeweeks diverse projecten in de
creatieve studio's. De eerste twee verdiepingen hebben
de functie van podiumzaal met balkon. De bovenste twee
verdiepingen staan in het teken van ontwikkeling. Een
muziekruimte, een dansstudio, een theaterstudio, een ruimte
met designmogelijkheden en een plek waar onder meer
dj-lessen gegeven kunnen worden en waar bandcoaching
plaats kan vinden.
Een terugblik
De bandwedstrijd Patent op Talent, een cd-opname, het
Rapkampioenschap, een eigen Rock 'n Ramps Festival, een
DJ Marathon, Kroepoekpodia op het Loggerfestival en het
UitFestival en theatrale acts op het Zomerterras. Dit is zomaar
een greep uit de evenementen die de Kroepoekfabriek de
De Kroepoekfabriek is aan het aftellen! Na
de oplevering in april 2011 is de regio een
cultuurpodium voor jongeren rijker. Concerten,
dans, DJ's, theater, poëzie, cabaret… Het team,
de kroe, van de Kroepoekfabriek is hard aan de
slag een prettige, creatieve plek op te bouwen,
met een goed, eigen en breed programma, vol
aandacht voor talentontwikkeling vóór en achter
de schermen. Na de opening is er weer ruimte
voor jongeren uit de regio waar ze zich als
bezoeker, beginnend artiest of jonge organisator
kunnen ontplooien. Eerder ging Musis uitgebreid
in op de plannen en achtergrond van de
Kroepoekfabriek. Dit maal een update. Hoe gaat
het met de Kroepoekfabriek? Wat staat er op de
agenda? Hoe, met wie, waarom en waarmee?
afgelopen maanden heeft georganiseerd. Door de kroe wordt
dag en nacht gewerkt aan het opbouwen van de organisatie,
de naamsbekendheid, het werven van vrijwilligers en het
beantwoorden aan de snakkende behoefte aan culturele
evenementen in de stad.
Wat staat er op de agenda?
"De verbouwing is een nieuwe fase ingegaan, er wordt druk
gesolliciteerd voor het KF team en iedereen zet alles op alles om
in 2011 een stevige organisatie te openen. En dat is precies de
reden dat de komende maanden weer leuke evenementen op
het programma staan. Uiteraard voorlopig nog op een mooie
alternatieve locatie in de regio en in samenwerking met de
andere (culturele) partners."
De JamFabriek in november
Muzikanten opgelet! Zondag 28 november staat de JamFabriek
op het programma. Een lekkere jamsessie in samenwerking
met de Muziekfabriek, voor iedereen die zin in een gezellige
muziekmiddag heeft. De JamFabriek is van 15.00 tot 18.00 uur
in de Muziekfabriek op de Fultonstraat 120. Toegang gratis.
Masterclasses in december
Dit jaar is er ook een leuke middag voor theater-, zang- en
dansliefhebbers. De Stadsgehoorzaal, Vrije Academie en
de Kroepoekfabriek bundelen de krachten en organiseren
zaterdag 11 december "Masterclasses" in de Vrije Academie.
De Masterclasses worden gegeven door een acteur, zanger
en/of danser die later ook met zijn of haar voorstelling in de
Stadsgehoorzaal te bewonderen is. Dit is een unieke kans om
musis 20

van professionals het vak te leren. De Masterclasses vinden
plaats in de Vrije Academie en zijn voor de leeftijd 16 t/m 30
jaar. Kosten € 10,-. Inschrijven op de site kan tot 8 december
voor de masterclass theater, zang en/of dans!
De Rijsttafel van januari t/m juni
Muzikanten die er nog niet aan toegekomen om zich aan te
sluiten bij een band, kunnen terecht bij de Rijsttafel. Dit project
brengt muzikanten samen en formeert nieuwe bands. Iedereen
tussen de 12 en 25 jaar met enige speelervaring kan zich
21 musis
tekst: Renske Verbeek
foto's: De Kroepoekfabriek
opgeven. Uit de aanmeldingen worden vervolgens bandjes
samengesteld. Deelname is € 50,- per persoon. Hiervoor terug
krijgen de muzikanten heel veel bandervaring, minstens twaalf
keer oefenen met de nieuwe band in een oefenruimte van de
Muziekfabriek, coaching door een talentvolle muzikant,
media-aandacht van de Media-Kroe en een show in de
nieuwe Kroepoekfabriek, in het voorprogramma van een
professionele band! Inschrijven kan tot 14 december 2010
via www.kroepoekfabriek.nl.
X-Posure, de zoektocht naar jong podiumtalent
in maart, april en mei
De Stadsgehoorzaal en de Kroepoekfabriek zoeken samen
jong talent uit Vlaardingen en omstreken. "Ben jij een podiumbeest?
Droom je van een carrière op de planken? En kun je
rappen, beatboxen, dansen, toneelspelen of iets heel anders
op het podium? Dit is je kans.", schrijven de partijen op hun
site. Deze samenwerking heeft al heel wat bijzonder talent
opgeleverd. www.x-posure.nl
Een regionale Muzikantendag in mei
Veel jongeren maken muziek, maar veel muzikanten komen
de oefenruimte of slaapkamer niet uit. Laat staan dat ze
met optredens en geluidsdragers een deel van hun inkomen
kunnen verdienen of zelfs maar hun onkosten kunnen
compenseren. En als het dan lukt om een zaaleigenaar,
promotor, A&R-manager of boeker te spreken, wat dan?
Reden om ook dit aspect van cultuur eens onder de loep
te nemen. Zeker in deze economisch en politiek voor de
podiumkunsten lastige tijd.
In samenwerking met muzikant, producer en cultuurinitiatior
Remus Aussen en negen muzikanten is er op een rij gezet wat
jonge muzikanten denken nodig te hebben om meer te scoren
als 'muziekondernemer'. Wat spreek je af voor je (eerste)
betaalde optreden? Hoe ga je meer optredens binnenbrengen?
En als er geld in het vooruitzicht is… Wat dan?
"The Bijna Beroemd Business Bootcamp" noemt Aussen het.
De komende maanden vinden de voorbereidingen plaats
voor de master Muzikaal Ondernemen in één dag. Naar alle
waarschijnlijkheid vindt deze dag plaats in de Kroepoekfabriek
als een van de eerste evenementen.
Het komende jaar wordt de oude fabriek omgetoverd tot een
multidisciplinaire ontmoetingsplaats voor talent en publiek, een
gebouw met een regionale uitstraling. Rondom het weekend worden
concerten en evenementen georganiseerd en doordeweeks diverse
projecten in de creatieve studio's. De eerste twee verdiepingen
hebben de functie van podiumzaal met balkon. De bovenste twee
verdiepingen staan in het teken van ontwikkeling. Een muziekruimte,
een dansstudio, een theaterstudio, een ruimte met designmogelijkheden
en een plek waar onder meer dj-lessen gegeven kunnen
worden en waar bandcoaching kan plaatsvinden.

Hoogstraat 180, Hof van Spaland 59, Schiedam
De Tuinen 20, Naaldwijk
zorg voor de stad
NV IRADO
NV IRADO
Fokkerstraat 550
3125
Van Heekstraat
BE Schiedam
15
Telefoon: 3125 BN Schiedam 010-262 1000
E-mail: telefoon info@irado.nl
010-262 1000
www.irado.nl
e-mail info@irado.nl
www.irado.nl
Compleet naar wens
musis 22

De Kroe!
Het sleutelwoord voor de Kroepoekfabriek is talentontwikkeling.
Er is een enorme behoefte aan een plek waar jongeren
zich kunnen ontwikkelen. Dat geldt voor op het podium
maar ook voor achter de schermen. In de programmering
zal de koppeling worden gemaakt tussen professionals en de
ontwikkeling van lokaal podiumtalent.
De evenementen worden mede georganiseerd door de
vrijwilligers van de Kroepoekfabriek, de kroe. De vrijwilligers
dragen nu T-shirts met 'kroe' in plaats van het Engelse crew.
Straks zijn vijf professionals in vaste dienst, die worden
ondersteund door een team van ruim zestig vrijwilligers.
Programmering, productie, bardiensten, publiciteit, techniek,
stagemanager, zo maar wat vacatures die door vrijwilligers
vervuld worden. De vrijwilligers worden getraind door
professionals in de voorbereiding en uitvoering. Dit levert een
enthousiaste en krachtige kroe.
In februari 2011 organiseert de Kroepoekfabriek een mediadag
voor vrijwilligers. Op die dag kunnen ze kennismaken met
verschillende aspecten van de media: schrijven, fotografie,
film, internet, sociale media. Ze kunnen meedoen aan
verschillende workshops en vrijwilligers die deze workshops
hebben gevolgd, kunnen we dan desgewenst inzetten voor de
publiciteit van de Kroepoekfabriek.
23 musis
Wie wil de Kroepoekfabriek bereiken?
De komende jaren vinden jaarlijks 30.000 jongeren in de
leeftijd van 12 tot 25 jaar uit de regio hun weg naar de
Kroepoekfabriek. Ongeveer 18% van de regio bestaat uit
jongeren tussen de 12 en 25 jaar.
"We gaan alles op alles zetten om deze groep enthousiast te
maken voor de Kroepoekfabriek. Of dat nu als jonge, trotse
organisator, ontwikkelde bezoeker of talentvol artiest is.
De vrijwillige kroe speelt daarin een belangrijke rol, zij zijn
goede ambassadeurs. Maar ook de sociale media worden niet
overgeslagen. Hyves, Facebook, Twitter, we zijn overal te volgen."
Samenwerken!
Naast de jongeren zelf, richt de Kroepoekfabriek zich ook sterk
op samenwerking. Partnerschap in het bedrijfsleven, met de
culturele instellingen, de gemeenten en de opleidingen in de
regio. De Kroepoekfabriek is een spin in het web van jongeren
en cultuur en zoekt zo veel mogelijk de samenwerking op met
bestaande partijen. De middelbare scholen en vakopleidingen
kunnen cultuur aanbieden door workshops, de Vrije Academie
en de Muziekschool kunnen hun aanbod aan hun oudere
jeugd uitbreiden en aanbieden in de Kroepoekfabriek, het
jongerenwerk van Het Bureau Welzijnprojecten kan de ruimte
nemen om projecten te organiseren in of in samenwerking
met de Kroepoekfabriek, de lokale horeca kan jong talent
scouten voor hun podium, beginnend theatertalent kan
vanuit de Kroepoekfabriek doorstromen naar een plek in de
Stadsgehoorzaal en jonge talentvolle individuen of groepen
kunnen aansluiten bij projecten die de Kroepoekfabriek
initieert, gericht op de diverse podiumkunsten.
Maar andersom werkt het ook. Alle organisaties in de
omgeving kunnen bij de Kroepoekfabriek terecht als er een
vraag is over het bereiken van jongeren of het inzetten van
jong talent.
"We willen een brug zijn voor de jongeren naar de culturele en
maatschappelijke mogelijkheden in de regio en voor de stad een
brug naar de jongeren!"
meer informatie? Kijk op www.kroepoekfabriek.nl
en natuurlijk is de Kroepoekfabriek ook te volgen op
Hyves, Facebook en twitter.
Handling | Drukwerk | Mailing | Postbezorging | Houtindustrie
Groen- en Milieuservices | Uitzendkrachten | Detachering | Enquêtes
Bedrijfsinformatie | Arbeidsintegratie
Tel. (010) 204 10 00

Nieuwe ontwikkeling rond de Multifunctionele
Accommodatie basisonderwijs (MFA) in Nieuwland.
"twee + één" … een voldoende
Veel commotie over de
oorspronkelijke motie
De mogelijke vorming van een MFA voor
de drie scholen in Nieuwland, te weten
de Taaltuin, De Wieken en Ababil, heeft
in de periode voor de zomervakantie
2010 in diverse gelederen de gemoederen
aardig bezig gehouden. In een rijstebrij
van opvattingen, meningen, (voor-)
verleidelijke variant?
Op 9 november 2006 nam de raad van de gemeente Schiedam een motie aan waarin het college
van burgemester en wethouders werd uitgenodigd "de ontwikkeling van één gebouw voor de
te vernieuwen 3 schoolgebouwen in de wijk Nieuwland verder uit te werken". Door een nieuwe
ontwikkeling, waarover verder in dit artikel meer, wordt deze motie overruled.
oordelen, stellingnames, gevoelens
en zorgen is over het voornemen tot
realisatie van een MFA in Nieuwland
vanuit en binnen de diverse gremia
(meer dan) het nodige gezegd. Ook
Musis heeft zich niet onbetuigd gelaten.
Inderdaad een 'rijstebrij', omdat de
diverse betrokkenen de thematiek vanuit
een andere rol en verantwoordelijkheid
en dus ook vanuit een andere invalshoek
en met een andere 'lading' benaderden.
Het lijkt dan ook goed om, na het
noemen van de nieuwe ontwikkeling
en voorafgaand aan de vraag of met
het realiseren van gebouwen - in
welke variant dan ook - de kous af is,
enige ordening in de 'partijen' en hun
betrokkenheid en verantwoordelijkheid
aan te brengen.
De nieuwe ontwikkeling
Door een besluit van het ministerie
van Onderwijs, is de voorgenomen
vorming van drie basisscholen onder
één dak (de motie van november 2006)
in een ander licht komen te staan. In
het aanvankelijke plan zouden zowel
de islamitische school Ababil, als de
openbare school de Taaltuin, als de
protestants-christelijke school De Wieken
op één locatie (hoek Nieuwe Damlaan
Burgemeester Honnerlage Gretelaan)
worden gehuisvest. Het ministerie staat
echter niet toe dat De Wieken uit haar
voedingsgebied (ten oosten van de
Nieuwe Damlaan) vertrekt.
Een persbericht van de gemeente op
16 september 2010 zegt hierover:
"In juni heeft de minister van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap afwijzend
gereageerd op de verhuizing c.q.
verplaatsing van basisschool De Wieken
naar de te realiseren MFA Nieuwland
aan de Nieuwe Damlaan. Hierop is
wethouder Siljee opnieuw met de diverse
schoolbesturen en de klankbordgroep
vanuit de gemeenteraad om tafel gegaan
om de ontstane situatie te bespreken.
De standpunten hierover van de drie
betrokken schoolbesturen leiden tot een
variant, waarin voor de basisscholen
Ababil en de Taaltuin op de locatie Nieuwe
Damlaan (vervangende) nieuwbouw
wordt gerealiseerd met voorzieningen
voor peuterspeelzaalwerk, buitenschoolse
opvang en brede schoolactiviteiten. Daar-
naast zal op deze locatie een gymnastiekaccommodatie
worden gerealiseerd en
ontstaat ruimte voor kinderopvang. Voor
basisschool de Wieken zal op de huidige
locatie van de school, of in de nabijheid
daarvan (vervangende) nieuwbouw
worden gerealiseerd met voorzieningen
voor peuterspeelzaalwerk, buitenschoolse
opvang en brede schoolactiviteiten.
Daarnaast is het mogelijk ook hier
kinderopvang te realiseren."
Een nieuwe situatie dus: "de 2 + 1 variant".
Ababil en de Taaltuin onder één dak
in Nieuwland-West (ten westen van de
Nieuwe Damlaan) en De Wieken met
afzonderlijke nieuwbouw op of nabij de
eigen locatie ten oosten van de Nieuwe
Damlaan. Een voorstel dat afwijkt van
de motie van 9 november 2006 en daarom
door het college op 4 november
2010 opnieuw aan de gemeenteraad zal
moeten worden voorgelegd.
Tot zover de historie en de actuele
ontwikkeling. Nu dan de betrokkenen.
musis 24

De betrokkenen, hun rol en
verantwoordelijkheden
In de discussie over de MFA voelen
velen zich betrokken, maar de direct
betrokkenen zijn uiteindelijk:
- de gemeente (raad en college),
- de schoolbesturen/de scholen,
- de ouders en kinderen.
• Taken en rollen van de gemeente
In het kader van het lokale onderwijsbeleid
is de gemeente allereerst verantwoordelijk
voor de wettelijke taken
die zij van het rijk opgedragen heeft
gekregen. Dit betreft leerlingenvervoer,
leerplicht/RMC, volwasseneneducatie,
het toezicht op het openbaar onderwijs
en niet op de laatste plaats … de onderwijshuisvesting.
Een gemeente gaat dus over de infrastructuur
(onderwijshuisvesting,
leerlingenvervoer en v.s.v.). Zij zorgt
ervoor dat alle leerlingen (zo mogelijk
'goed') onderwijs kunnen volgen.
Schoolbesturen en scholen zijn
verantwoordelijk voor de invulling
van dat (goede) onderwijs. Naast deze
wettelijke taken die de gemeente moet
uitvoeren, kan zij sturen op samenhang
en samenwerking binnen aanvullend
lokaal beleid.
25 musis
In de onderbouwing van de motie van
november 2006 wordt, naast het voorstel
tot samenvoegen van budgetten en
daardoor de mogelijkheid te scheppen
extra materiële voorzieningen voor
deze scholen te realiseren, ook op de
mogelijke invulling van dit 'eigen beleid'
('Brede school' en 'Integratie versus
segregatie') ingegaan.
• Taak en rol schoolbestuur/scholen
In de afgelopen jaren zijn de bestuurlijke
verhoudingen tussen gemeenten
en schoolbesturen veranderd. Schoolbesturen
zijn steeds meer autonoom
geworden. Autonome professionele
organisaties die, zoals hiervoor
genoemd, tot taak hebben in de door
de gemeente gerealiseerde huisvesting
te zorgen voor goed onderwijs.
Onderwijs dat de kwaliteitstoets van
de onderwijsinspectie kan doorstaan
en onderwijs dat invulling geeft aan
de openbare of levensbeschouwelijke
invalshoek.
Schoolbesturen/scholen zijn gelet
op 'denominatie' en 'marktaandeel'
per definitie elkaars concurrent, maar
gezamenlijk een interessante partner
voor de gemeente. Evenals andere lokale
partners kan ook 'het onderwijs' mede
tekst en foto's: Theo van Giezen
invulling geven aan specifieke lokale
doelstellingen. Hierbij valt te denken aan
'jongeren brengen tot sport en bewegen'
gezond gedrag, maar ook 'segregatie
versus integratie'.
Schoolbesturen en gemeente zijn bij het
realiseren van lokaal educatief (dan wel
jeugd-) beleid gelijkwaardige maar geen
gelijke partners. Schoolbesturen hebben
en staan allereerst voor een eigen belang.
Een gemeente daarentegen is hoeder van
het algemeen belang. Deze rollen gaan
niet altijd hand in hand. Als de partijen
elkaar echter op de inhoud weten te
vinden, staan zij niet alleen sterker, maar
kunnen zij een prominente rol vervullen.
• En de ouders?
Ouders zijn als consument op de eerste
plaats op zoek naar een 'goede' school
voor hun kind. Wat die 'goede school'
dan ook mag zijn. De invulling van
'goede school' is immers voor niet alle
ouders dezelfde. Ook het tijdsbeeld
heeft vaak invloed op het begrip 'goede
school'.
Met de definitie van Han van der Horst
(Musis maart 2010) "Een goede school
is een school, waar talent ontdekt wordt
en ontwikkeld", zouden de Nieuwlandse
scholen weleens in één klap onder de

categorie "goede scholen" kunnen vallen.
Maar dat terzijde!
Naast de rol als 'consument' kunnen
ouders – al dan niet in samenwerking
met school, schoolbestuur en/of
gemeente – diverse andere rollen
vervullen. Variërend van deelname aan
het bestuur, tot het stichten van een
school, de daadwerkelijke invulling van
vrijheid van onderwijs! Verderop in dit
artikel zal ik Han van der Horst hierover
citeren.
Tevens kunnen ouders een actie- of
initiatiefgroep vormen. Een dergelijke
groep kan bewerkstelligen dat een groep
(vlucht)ouders gezamenlijk hun kinderen
op een (dan nog) zwarte school doet.
Ook hier geldt dat samenwerking met
school(besturen) en/of gemeente de
positie van ouders sterker maakt. Tot
zover de betrokkenen. Nu weer de wijk in!
Is met de nieuwe accommodatie
de kous af in Nieuwland?
Wanneer de raad instemt met de "2 + 1
variant", waar ook de schoolbesturen
zich in kunnen vinden, heeft de gemeente
– voorafgaand aan de daadwerkelijke
uitvoering van de plannen – een belangrijke
stap gezet op het terrein van haar
wettelijke en dus verplichte taak, de
onderwijshuisvesting.
De oorspronkelijke gedachte van een
MFA (3 onder één dak) werd - zoals
door de medeondertekenaar van de
'motie Mostert', de PvdA, bij monde
van Rob Gilsing (in Musis februari
2010) wordt onderschreven - ingegeven
vanuit efficiencyoverwegingen: "Ja, het
kostenaspect speelt een rol: niet om kosten
te drukken, maar om meer voorzieningen
mogelijk te maken".
Met efficientie is niets mis.
Integendeel, hoe weloverwogener met
gemeenschapsgeld wordt omgesprongen
des te beter. Of de beoogde efficiencyslag
met de "2 + 1 variant" in voldoende mate
wordt gehaald, is de vraag. Er moeten
nu immers op twee locaties extra
voorzieningen worden gerealiseerd.
Twee maal voorzieningen voor peuterspeelzaalwerk,
buitenschoolse opvang
en brede schoolactiviteiten en, als
daar bij De Wieken ruimte voor is,
kinderopvang.
Geruststellend is in dit verband dat
Gilsing in hetzelfde artikel er aan
toevoegt: "Wat de PvdA betreft mag het
wat kosten!". Een saillante opmerking,
omdat de gemeente Schiedam, volgens
de Algemene Onderwijsbond, op
het terrein van onderwijshuisvesting
niet behoort tot de categorie 'gulle
gemeenten'. In de jaren 2006 tot en
met 2009 werd gemiddeld 85% van
het gelabelde gemeentefondsgeld aan
onderwijshuisvesting besteed.
Hoe en met welk kostenplaatje dan
ook, aan de verplichte (wettelijke)
huisvestingstaak 'het moeten' wordt
(ook) met de "2 + 1 – variant" voldaan.
Maar hiermee is de kous niet af. 'Het
willen' (realiseren van eigen beleid) dient
ook beantwoord te worden. Wat vindt de
gemeente - aanvullend op het verplichte
rijksbeleid - van belang?
Deze vraag wordt des te interessanter
na een kijkje in de "Demografische
trends van het basisonderwijs 2010". Een
dergelijk inkijkje leert dat op 1 oktober
2009 in de wijk Nieuwland 1/3 van alle
basisschoolleerlingen een school buiten
de wijk bezoekt. In absolute aantallen
168 van de 263 autochtone en 283
van de 1117 allochtone leerlingen. De
wegtrek van autochtone leerlingen is
dus relatief het grootst. Slechts 36 % van
de autochtone leerlingen bezoekt een
basisschool in de wijk. Van de allochtone
leerlingen is dit 75 %. Een situatie die
sterk afwijkt van de 'modale' situatie.
Naar school in de eigen wijk?
Los van het feit dat er altijd leerlingen,
soms noodzakelijkerwijs vanwege
leer- of gedragsproblemen of een
fysieke handicap, maar ook op basis
van een principiële of andere keuze
van de ouders, buiten de wijk of stad
op school zullen gaan, is het toch de
meest natuurlijke en vanuit verschillende
disciplines bepleite situatie dat kinderen
in de eigen wijk naar school gaan. In de
diverse Musisbijdragen blijken overigens
de meningen hieromtrent te verschillen!
In tegenstelling tot Han van der Horst
(Musis maart 2010 ) "Een misvatting is
de gedachte, als zouden kinderen voor
hun bestwil in de eigen wijk naar school
moeten gaan", hecht ook Rob Gilsing
(Musis februari 2010) eraan dat kinderen
in de eigen wijk naar school gaan.
"Op de eerste plaats speelt integratie een
rol". "In de tweede plaats zijn kinderen met
een taalachterstand erbij gebaat dat zij in
klassen zitten met kinderen met een betere
taalbeheersing".
Gilsing pleit in hetzelfde artikel naast
"de stenen" op voorhand voor een
pakket aan aanvullende maatregelen.
En niet ten onrechte, want het is de
vraag of de nieuwe materiële situatie
(realisatie van de 2 + 1 – variant)
voldoende is om huidige en nieuwe
bewoners, autochtonen en hoger
opgeleide allochtonen te verleiden
hun kind in de wijk op school te
doen. Blijft er wellicht toch nog een
bovengemiddelde en vanuit het oogpunt
van integratie ongewenste uitstroom
naar andere wijken? Of, ernstiger nog,
leidt in het bijzonder het "2" - deel
van de variant tot verdere eenzijdige
samenstelling van de scholen en
bestendigt of versterkt het de segregatie?
Voor een aanvullend pakket aan
maatregelen lijkt alleszins reden te zijn.
Welke aanvullende maatregelen zijn er
– met behoud van de keuzevrijheid van
ouders - mogelijk ? En wie moeten die
maatregelen treffen?
Eerder in dit artikel werden als direct
betrokken bij de MFA genoemd: de
gemeente, de schoolbesturen, hun
scholen en de ouders. Het zijn ook
deze partijen die, afhankelijk van hun
ambitie, daarin een belangrijke rol
kunnen vervullen. Een prominente rol
is daarbij weggelegd voor de gemeente.
Zij heeft met haar aanvullende eigen
beleid en als 'hoeder van het algemeen
lokaal belang' daarbij het primaat. Maar
ook schoolbesturen, scholen en ouders
kunnen in dit proces een rol spelen.
Dat juist bij het bewerkstelligen van
integratie en het voorkomen van verdere
In het aanvankelijke plan zouden zowel de islamitische school Ababil,
als de openbare school de Taaltuin, als de protestants-christelijke
school De Wieken op één locatie (hoek Nieuwe Damlaan Burgemeester
Honnerlage Gretelaan ) worden gehuisvest. Het ministerie staat echter
niet toe dat De Wieken uit haar voedingsgebied (ten oosten van de
Nieuwe Damlaan) vertrekt.
musis 26

VVV Schiedam
Buitenhavenweg 9
3113 BC Schiedam
010 473 30 00
info@vvvschiedam.nl
Openingstijden
maandag t/m vrijdag: 9.00 - 17.30 uur
zaterdag: 10.00 - 17.00 uur
www.vvvschiedam.nl
www.ontdekschiedam.nu
ontwerp: 300procent fotografie: Jan van der Ploeg
27 musis
Cadeautip: de Schiedambon
de Schiedambon
Op zoek naar een origineel cadeau? Geef
dan een unieke Schiedamse belevenis met
de Schiedambon! Deze cadeaubon is vanaf
11 november in verschillende prijsklassen
te koop bij VVV Schiedam. Hiermee kan de
ontvanger een belevenis uitzoeken bij meer
dan twintig Schiedamse ondernemers.
geniet van een belevenis in de stad van molens en jenever
Kies uw eigen belevenis op www.ontdekschiedam.nu
de Schiedambon
de Schiedambon
geniet van een belevenis in de stad van molens en jenever
Kies uw eigen belevenis op www.ontdekschiedam.nu
geniet van een belevenis in de stad van molens en jenever
Kies uw eigen belevenis op www.ontdekschiedam.nu
Le Pêcheur staat voor service, kwaliteit en gastvrijheid
• Verse producten
• Klassieke en verrassende gerechten
• 5 gangen maandmenu e 35,-
• Pure verwennerij
• Ook voor grotere gezelschappen
Reserveer tijdig!
Keuken open: ma t/m vrij lunch 12.00 - 14.00 uur
ma t/m zon diner 17.30 - 22.00 uur
De Kleine Visser het kleine broertje ernaast
• Uitgebreide wisselende kaart
• Speciale kinderkaart
• Verrassende dagschotels à e 14,50
• Heerlijk 3 gangen weekmenu à e 21,50
• Gezellige tuin
• Ook voor feesten, partijen en grotere gezelschappen
Reserveren aanbevolen
Keuken open: donderdag t/m zondag 17.00 - 22.00 uur
de Schiedambon
geniet van een belevenis in de stad van molens en jenever
de Schiedambon
Kies uw eigen belevenis op www.ontdekschiedam.nu
De keuze is groot. Met de Schiedambon geeft
of krijgt u bijvoorbeeld een lekker gevulde
lunchbox of advies van een personal shopper.
Of wat dacht u van een viergangendiner of
een proeverij!
U vindt de belevenissen op
www.ontdekschiedam.nu/schiedambon.
de Schiedambon
Nieuwe Haven 95-97, 3116 AB
Schiedam - 010 473 00 21
e-mail: email@le-pecheur.nl
www.le-pecheur.nl
de Schiedambon
de Schiedambon

Dat is pas comfortabel
wakker worden!
www.auping.nl
Auping Dublin Maximus
De Dublin Maximus is het meest chique lid van de Dublin boxspringfamilie. Dit
model biedt naast alle voordelen van de basisuitvoering ook nog eens
gestoffeerde matrassen met daarop extra comfort van een topper. En de
Dublin Maximus is nu ook voorzien met de goed ventilerende spiraalbodem,
..en dat voor een extra scherpe prijs!
* Deze prijzen gelden voor de maten: 160/180 x 200/210 cm. Inclusief hoofdbord, toppers,
10 argumenten Oranjestraat om 64, 3111 Coppens AP Schiedam, Tel. Slaapcomfort (010) 426 87 17 te gaan:
Parkeren voor de deur!
• Kwaliteitsproducten voor een redelijke prijs • Complete assortimenten van bekende merken
• Betrouwbaar, persoonlijke aandacht Geopend: dinsdag • Professioneel t/m vrijdag 9.00 - 17.30 uur, slaapadvies zaterdag 9.00 - 17.00 op uur, maat • Een gedegen goede service
koopavond op afspraak. Iedere 1e zondag van de maand KOOPZONDAG!
• Uitstekende garantie voorwaarden • Gratis bezorging en vakkundige montage • Goed bereikbaar
• In een fantastisch monumentaal pand • Met parkeerruimte voor de deur
Oranjestraat 64, 3111 AP Schiedam, Tel. (010) 426 87 17
Oranjestraat 64, 3111 AP Schiedam, Oranjestraat Tel. (010) 426 87 64, 173111
AP Schiedam, Tel. (010) 426 87 17
Parkeren voor de deur!
Parkeren voor de deur! Parkeren voor de deur!
Geopend: dinsdag t/m vrijdag 9.00 Geopend: - 17.30 uur, dinsdag zaterdag 9.00 t/m - vrijdag 17.00 uur, 9.00 - 17.30 uur, zaterdag 9.00 - 17.00 uur,
koopavond op afspraak. Iedere 1e koopavond
Geopend: zondag van de dinsdag
op maand afspraak. KOOPZONDAG!
t/m vrijdag
Iedere
9.00
1e zondag
- 17.30
van
uur,
de
zaterdag
maand
9.00
KOOPZONDAG!
- 17.00 uur,
koopavond op afspraak. Iedere 1e zondag van de maand KOOPZONDAG!
Le Pêcheur en De Kleine Visser
4=3
Geniet voor vier
en betaal voor drie!
Op vertoon van dit voucher bieden
Le Pêcheur en De Kleine Visser u tot 1 januari 2011
bij reserveren voor vier personen één diner gratis* aan.
*exclusief dranken
VOUCHER
musis 28

segregatie het deze partijen zijn - die bij
voorkeur in samenwerking met elkaar
- een rol kunnen spelen, wordt ook
bepleit in de startnotitie integratie (2008):
"Afspraken waarbij alle actoren worden
betrokken, hebben verreweg de meeste
kans van slagen".
Welke ambitie hebben deze
partijen, afzonderlijk en
gezamenlijk?
De ambitie van de gemeente Schiedam
is onder meer beschreven in 'Stadsvisie
Schiedam 2030'. Hierin worden in
algemene termen negen kernpunten van
het onderwijsbeleid opgesomd. Van deze
beleidsdoelstellingen zijn de eerste twee
punten interessant in het kader van MFA
Nieuwland:
- onderwijs maximaal inzetten (o.a.
het aanbieden van goed basis- en
voortgezet onderwijs).
- goede voorzieningen basisonderwijs in
elke wijk.
Onderwijs maximaal inzetten geeft
echter geen handvatten voor de MFA.
Ook 'Goede voorzieningen basisonderwijs
in elke wijk' laat in het midden of
wordt bedoeld: een kwalitatief goede
school (taak schoolbestuur!) of een
onderwijsvoorziening die bijdraagt
aan het realiseren van gemeentelijke
algemene doelstellingen.
In de stadsvisie wordt dus niet expliciet
29 musis
ingegaan op de rol van het onderwijs
bij het realiseren van additioneel
lokaal beleid. Dit gebeurt wel in de
kaderstellende beleidsnota's. Met
name in de startnotitie "Bevorderen
van integratie en het tegengaan
van segregatie" (juni 2008) en het
daaraan gekoppelde uitvoerings- en
activiteitenplan. In de startnotitie worden
algemene ambities voor het tegengaan
van segregatie en het bevorderen van
integratie geformuleerd.
M.b.t. segregatie: "In 2010 is de instroom
van leerlingen in het basisonderwijs in
geheel Schiedam een betere afspiegeling
van de populatie van het verzorgingsgebied
dan in 2007" en m.b.t. integratie: "In 2010
ondernemen alle scholen voor primair
onderwijs activiteiten die de integratie
bevorderen".
Vervolgens wordt - o.a. de onderwijsraad
citerend - een veelheid aan
mogelijkheden genoemd om tot
vermindering van segregatie en verdere
integratie te komen.
Ter bevordering van integratie zijn dat:
- stimuleren van modern burgerschap,
- vriendschapsscholen.
En om segregatie tegen te gaan:
- aanpak in herstructureringsgebieden,
- initiatieven van ouders ondersteunen,
- inschrijven van kinderen in het
basisonderwijs.
Een verdere uitwerking van deze
activiteiten vindt plaats in het
Uitvoeringsplan 2009-2012 en
activiteitenplan januari-juli 2009
"Bevorderen van integratie en tegengaan
van segregatie in het basisonderwijs". Bij
'actief burgerschap' en 'vriendschapsscholen'
gaat het er om dat allochtone
en autochtone leerlingen elkaar zoveel
mogelijk (in bestaande activiteiten)
ontmoeten. Te denken valt aan de
sportdagen, het Schoolbuitenhuis en
naschoolse activiteiten. In de nota
worden ook activiteiten voor de
aanpak in herstructureringsgebieden
verder uitgewerkt. Hierbij gaat
het vooral om het opstellen en
verspreiden van folders, het houden
van gezamenlijke presentaties en
het stimuleren van ouderinitiatieven.
Vervolgens wordt aandacht besteed
aan het inschrijfmoment. Het integraal
huisvestingsprogramma voorziet
voor alle (dus ook voor de MFA-)
scholen in: een extra lokaal voor
peuterspeelzaalwerk, een extra lokaal
voor BSO en een extra lokaal voor brede
schoolontwikkeling. Ten slotte wordt
vanuit 'flankerend beleid' gewerkt aan:
integraal peuterspeelzaalwerk en de
brede buurtschoolontwikkeling.
Onmiskenbaar een veelheid aan
voornemens en maatregelen. Waarbij
opvalt dat het vooral zachte maatregelen
zijn die worden genomen. Maatregelen

die ook in een wijk of gemeente zonder
zwarte scholen wenselijk en/of nuttig
zouden kunnen zijn. Vooralsnog geen
(op diverse onderdelen) proactief beleid
en of meer drastische maatregelen.
En de ouders zelf?
In Musis (maart 2010) voorspelt Han van
der Horst (overigens nog op basis van de
"3 in 1"- variant) dat "Meer dan ooit de
ouders van de duurdere woningen die op
steeds meer plekken in de wijk verrijzen,
juist voor hun kinderen buiten de wijk
betrouwbaar onderwijs zullen zoeken.
Wellicht als alternatief voor de exclusieve
Rotterdamsche Schoolvereeniging een
exclusieve Schiedamse schoolvereniging."
Zo'n vaart zal het in en vanuit Nieuwland
niet lopen, maar ouders zijn wel degelijk
een actor van belang. Een actor die
proactief benaderd kan worden. Over
de ouders staat in de paragraaf over
Nieuwland van de hiervoor genoemde
integratienota:
"De voornaamste oorzaak van de
segregatie in Nieuwland is de huisvesting.
Indien door de herstructurering in
Nieuwland de populatie verandert, biedt
dit kansen om ook de populatie van de
Ababil
scholen te veranderen. Zoals gezegd zal dit
niet vanzelf gaan en extra inspanningen
vragen". De vraag rijst aan welke
"extra inspanningen" daarbij wordt
gedacht naast het reactief belonen van
ouderinitiatieven?
Is de "2 + 1 variant", aangevuld
met het voorgenomen pluspakket,
voldoende verleidelijk?
In het eerder aangehaalde artikel van
Rob Gilsing, stelt hij dat een pakket
aan maatregelen noodzakelijk is
en dat verleiden werkt. Er is, zoals
hiervoor beschreven, een diversiteit aan
activiteiten gepland om integratie en
segregatie te voorkomen. Ook wordt
er - vooruitlopend op nieuwbouw -
stevig ingezet op de ontwikkeling van
de brede buurtschool. Daarnaast is er
recent (voor de Taaltuin, Het Startblok
en 't Meesterwerk met Lentiz) een
pilot 'verlengde schooltijd' van start
gegaan. De samenwerking gemeente -
schoolbesturen tenslotte krijgt gestalte
in een werkgroep "Integratie versus
segregatie". Alles overziend is er dus –
aanvullend op de nieuwbouw - een flink
pakket aan maatregelen.
Toch valt te constateren dat de
gemeentelijke activiteiten op het terrein
van integratie en het voorkomen van
segregatie te bestempelen zijn als zachte
en in een aantal gevallen reactieve
maatregelen. Zo wordt er vooral
ingezet op sociale en pedagogische
maatregelen (vriendschapsscholen etc.)
het verstrekken van informatie en het
belonen van initiatieven.
De schoolbesturen en scholen zetten in
op hun primaire taak: het voorzien in
goed onderwijs en ook op het ouderfront
worden vooralsnog geen initiatieven
ondernomen. Dat wat betreft het
karakter van de maatregelen.
Hoe zit het met het 'verleiden'? Goed
verleiden betreft communicatie en
interactie. Het daadwerkelijk bereiken
dat de andere partij interesse in jou
krijgt. Worden in deze situatie door de
betrokken partijen alle plussen – die
er onmiskenbaar zijn – in voldoende
mate en in voldoende tempo aan de te
onderscheiden doelgroepen uitgevent?
Bij het stellen van de vraag of de "2 +
1 – variant" + aanvullende maatregelen
voldoende zijn en op voldoende wijze
worden uitgedragen om de witte
musis 30

vlucht te stoppen, dient zich ook de
vraag aan of het voorkomen van de
witte vlucht doel op zich is. Of dat er
tevens een groter belang op het spel
staat? De gemengde school is uiteraard
geen doel op zich, maar een dergelijk
samengestelde school vormt wel een
belangrijk bindmiddel in en bijdrage
aan de sociale cohesie en daarmee de
kwaliteit van de wijk.
Hier wordt ook nog eens op gewezen
in "Bewonerspeilingen aandachtswijken
2010" "Een belangrijk instrument om het
onderwijsniveau en de sociale cohesie
in de wijk(en) een impuls te geven is de
brede school". Overigens wordt in deze
rapportage eufemistisch geconstateerd
dat Nieuwland zich ten opzichte van
2007 neutraal heeft ontwikkeld.
Dit alles overziend lijkt (om de landelijke
politiek te citeren) "Alle registers open
en voluit op het orgel" dan ook het
devies. Bij het beantwoorden van de
vraag welke registers dan (nog verder)
open kunnen, valt te denken aan: nog
nadrukkelijker proactief optrekken en
optreden van de betrokken partijen. In
gezamenlijkheid kunnen zij onder meer
afspraken maken over het instellen
van schoolgrenzen, het opstellen van
een aannamebeleid en het proactief
entameren van ouderinitiatieven. Ook
kan worden gedacht aan het actief
verleiden en het (nog) nadrukkelijker
uitventen van het huidige pakket aan
extra's en al datgene dat de scholen te
bieden hebben.
Of het overnemen van voorbeelden van
de elf pilots om segregatie in het onderwijs
te bestrijden, zoals die genoemd
worden in een tussenrapportage van het
onderzoeksbureau Regioplan. Het betreft
hier onder meer proeven in Nijmegen en
Deventer met een zogenaamde centrale
aanmelding. Alle registers open dus! De
kinderen en hun ouders, de scholen en
de wijk zij verdienen het!
Een somber, zo u wilt zwart scenario
zou tenslotte zijn: leerlingen uit Nieuw-
land-Oost blijven naar de (dichtstbij-
31 musis
Een dergelijk inkijkje leert dat op 1 oktober 2009 in de wijk Nieuwland
1/3 van alle basisschoolleerlingen een school buiten de wijk bezoekt.
In absolute aantallen 168 van de 263 autochtone en 283 van de 1117
allochtone leerlingen. De wegtrek van autochtone leerlingen is dus
relatief het grootst. Slechts 36 % van de autochtone leerlingen
bezoekt een basisschool in de wijk. Van de allochtone leerlingen is dit
75 %. Een situatie die sterk afwijkt van de 'modale' situatie.
zijnde) gemengde school buiten de wijk
gaan. Leerlingen uit Nieuwland-midden
gaan - naast de mogelijkheid van
Het Startblok en 't Meesterwerk - naar
een steeds gemengdere protestantschristelijke
school De Wieken. Maar
juist in Nieuwland-West, de meest
oorspronkelijke locatie van de MFA, blijft
er met twee zwarte scholen sprake van
segregatie.
Ontwikkelingen met betrekking tot
'kwaliteit en kleur' van de scholen en de
wijk, 'koers en keuzes' van de gemeente
(en haar partners) en de bijdrage van het
instrument onderwijs aan het voorkomen
van segregatie in de wijk Nieuwland, we
blijven deze volgen in Musis.
eerdere artikelen over de mFa nieuwland in musis:
- januari 2009:
Hans van der Sloot: Een nieuwe wijk een nieuwe school
- maart 2009:
Peter de lange: Strijd om basisschoolleerlingen in Nieuwland nog niet uitgewoed
- december 2009:
Hans van der Sloot: Wat kan ons die kinderen nou schelen?
leo Prick en Sharon Dijksma: De school van straks: breed of beter?
- februari 2010:
rob gilsing: Om het belang van de kinderen in Nieuwland
- maart 2010:
Han van der Horst: Beter ten halve gekeerd … Red De Wieken, red de Taaltuin,
red de Ababil

Dat is niet verwonderlijk. De allergrootste liefde van Daan van
de Beek is een spannend boek, met de kenmerken van een
psychologische thriller. De veertienjarige Daan wordt betoverd
door zijn liefde voor Eline, een ouder meisje dat op het eerste
gezicht een geraffineerd spel met hem speelt. Gaandeweg het
verhaal komt de lezer er achter dat haar gedrag het gevolg
is van ervaringen uit haar verleden. Eline is in feite een
'lovergirl'. Schiedam komt niet herkenbaar voor in het boek,
wel het Rotterdamse café Floor en het strandje bij Heijplaat,
dat is te zien vanaf de Schiedamse Maasboulevard. "In mijn
volgende boek vertel ik het verhaal vanuit het gezichtspunt
van Eline".
Anna Gronkowska werd in 1960 geboren in Plonsk, een stad
vlakbij Warschau. "Vanaf mijn derde heb ik in de hoofdstad
gewoond." Haar vader werkte als ingenieur bij het ministerie
van Binnenlandse Zaken en haar moeder was lerares biologie
op een middelbare school. Zij vertelt over haar jeugd in het
Polen van de jaren zestig en zeventig. Het onderwijs had
een heel hoog niveau. Op zowel de basis- als de middelbare
school werd veel tijd besteed aan cultuur. Elke school had
een grote bibliotheek, waardoor zij vrij toegang had tot
de klassiekers uit de wereldliteratuur. Daarnaast had elke
school een schoolarts en een tandarts, die een dag per week
tekst: Jan van Bergen en Henegouwen
foto's: Jan van der Ploeg
Uitweg.
Anna Jansen-Gronkowska
schrijfster in Schiedam
De grootste kunstenaar kan niets verzinnen
dat niet vooraf al in de steen bestaat,
maar als zijn hand niet met zijn geest meegaat
zal hij het nooit van 't ruwe marmer winnen.
Michelangelo
Op vrijdagavond 17 september werd in
bibliotheek Stadserf de tweede jeugdroman
– De allergrootste liefde van Daan van de Beek –
van Anna Jansen-Gronkowska feestelijk
gepresenteerd. Anna debuteerde in 2006 met
het jeugdboek Muffin. Zo'n honderd dierbaren
van de schrijfster hadden gehoor gegeven aan
haar uitnodiging. Anna kijkt met vreugde terug
op de gebeurtenis. "Het was een prachtige
avond. De volgende ochtend vroeg kreeg ik de
eerste reactie. Een sms'je van een collega bij
adviesorganisatie B.M.C.: "Wat een prachtig
boek heb je geschreven." Kennelijk had hij het
boek in één ruk uitgelezen."
aanwezig waren. Anna begrijpt heel goed dat het door haar
geschetste beeld van het schoolleven in Polen niet voldoet
aan het beeld dat Nederlanders hebben van een Oostblokland.
"Het was gewoon een wijkschool, hoor. Niets bijzonders en
echt niet uitzonderlijk. Een andere school in de wijk had
niet alleen een grote sportzaal, die hadden we ook in mijn
school, maar ook een zwembad, waarop alle kinderen van
mijn school jaloers waren." Anna ontkent niet dat er sprake
was van censuur, maar vrijwel iedereen wist die in de regel
slim te ontlopen. "Het werk van Orwell, Solzenicyn en zelfs
Miłosz, nog voor hij de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, las ik
tijdens mijn studententijd (Anna studeerde rechten) in illegale
uitgaven. Die waren gestencild en gingen in het geheim
van hand tot hand." Op mijn vraag of dat gevaarlijk was,
antwoordt Anna laconiek: "Dat hing sterk af van de tijd, direct
na een volksopstand was het gevaarlijker, moest je beter
uitkijken, maar ik heb goede herinneringen aan de discussies
die ik met mijn vrienden voerde over die boeken". "Was je
schrijver in die tijd? "Schrijver ben ik Nederland geworden.
Ik ben geen Poolse schrijver die na zijn emigratie in het land
waarin hij zich heeft gevestigd als vanzelfsprekend zijn pen
weer op heeft gepakt. Ik schreef wel en publiceerde in kleine
kring. Ik had wel de ambitie schrijver te worden, maar ik
geloofde niet dat dat mogelijk was. In Polen worden schrijvers
musis 32

als bijzonder slimme mensen gezien (Anna lacht) en dat
maakte dat ik mijn debuut onwaarschijnlijk achtte. Wat dat
betreft heb ik in Nederland de kansen gezien en gepakt".
We spreken over haar vaderland Polen. "De Polen zijn een
trots volk met een enorme vrijheidsdrang. De Poolse ziel vecht
en treurt tegen beter weten in. Ooit waren wij een groot land
in het midden van Europa, waar veel wegen elkaar kruisten. In
de zeventiende eeuw strekte het land zich uit van de Oostzee
tot aan de Zwarte Zee. Bijna alle grote Europese oorlogen
werden uitgevochten op Pools grondgebied. Die geschiedenis
heeft het volk gevormd, heeft haar sporen nagelaten in de
ziel van de Polen. In mijn studententijd, voor de val van de
muur, maakte ik met het kamerkoor waarin ik zong een reis
naar Parijs. Bij terugkeer zag ik wat mij voordien nooit was
opgevallen. In Frankrijk was iedereen vrolijk. De gezichten van
mensen in Polen waren grijs en bedrukt en de mensen lachten
nauwelijks."
Eind jaren tachtig ontmoet Anna bij wederzijdse kennissen
in Warschau de Schiedammer Jan Jansen ("kan het
Nederlandser"). Zij is inmiddels als juriste werkzaam, maar
na ampele overweging besluit zij haar hart te volgen en gaat
zij bij Jan in Schiedam wonen. De eerste jaren waren zwaar.
"Wie zijn land verlaat, betaalt een hoge prijs." Zij sprak geen
Nederlands. Thuis met haar dochters sprak zij Pools, met
haar man sprak zij Engels en haar man sprak Nederlands
met hun dochters. "Opeens werkte ik niet, maar was ik
huisvrouw, leefde vrij geïsoleerd, had geen vrienden en werd
geplaagd door heimwee". Het verschil tussen de Poolse en
de Nederlandse cultuur is groot. "Je taal verraadt wie je echt
bent" zegt zij: "Ik miste het referentiekader waarmee de
mensen hier met elkaar communiceren en ik kon de mensen
niet op hun waarde schatten. Om je een voorbeeld te geven.
Wanneer je op straat een bekende ontmoet vraag je: Hoe gaat
het met je? Een Nederlander antwoordt eigenlijk altijd: goed,
en daarmee is de kous af. In Polen was ik gewend op die
vraag een eerlijk antwoord te geven en dat deed ik hier ook.
Dat bracht mij soms in hachelijke situaties en ik moet eerlijk
toegeven dat ik daardoor een paar foute keuzes heb gemaakt".
Beetje bij beetje ging zij zich meer thuisvoelen, ontmoette de
juiste mensen en kreeg meer grip op de Nederlandse taal en
samenleving. "Ik werd meer wie ik was." Het echte keerpunt
was een gebeurtenis op haar veertigste verjaardag. "Tijdens
de feestelijkheden kreeg ik telefoon uit Polen. Mijn zwager,
de man van mijn zus, was plotseling overleden. Ik weet het
nog heel goed. Hij was pas 47, hij wilde nog zo veel doen en
meemaken, en opeens kon het niet meer. Zijn leven was over.
Op dat moment besloot ik: ik ga schrijven en publiceren. Dat
is de wijze waarop ik contact wil maken met de inwoners
van het land waarin ik leef. Ik wil gelezen worden. Alles is
al geschreven, maar niet door mij, dat besef sloeg in als een
bliksem".
33 musis
Zij schreef zich in bij Script+ (de huidige Schrijversvakschool
Amsterdam) voor de vierjarige cursus jeugdliteratuur. "Om
te worden toegelaten moest ik werk overleggen en ik moest
ook de kerntitels van Nederlandse kinder- en jeugdliteratuur
gelezen hebben, maar die kende ik nauwelijks. Desondanks
werd ik aangenomen. Ik moest flink aanpoten, was de
underdog van de klas, maar uit mijn klas van 12 studenten
was ik de eerste en tot op de dag van vandaag de enige die
een boek uitbracht bij een erkende uitgeverij". Ik vraag haar
waarom zij voor kinderen schrijft? "Strikt genomen ben ik
geen kinderboekenschrijfster. Ik schrijf en wat ik schrijf blijkt
het meest geschikt voor kinderen of jongeren. Het verhaal
is groter dan ikzelf. Het bestaat al, ergens in de wereld van
ideeën, en het vraagt om verteld te worden. Ik heb geleerd
dat de door mij opgeschreven tekst nooit zo mooi is zoals zij
verschijnt in mijn geest en ik moet hard werken om er iets
van te maken. Dat is niet eenvoudig en dat lukt natuurlijk
nooit helemaal, maar het resultaat stemt mij tevreden, ook
al denk ik vaak achteraf dat het wel beter kon. Schrijven is
heel belangrijk voor mij. Het maakt me tot wie ik ben en het
stelt mij in de gelegenheid mijn beeld van de wereld met
anderen te delen. Wij zoeken allemaal naar ons doel in het
leven en naar onze plek op de aarde. We zoeken naar onze
oorspronkelijke kracht en aangeboren talent. We zoeken naar
een weg uit drama en pijn. Mijn schrijverschap biedt mij die
uitweg". Het is niet verwonderlijk dat dat het thema is van
haar boeken.
Tot slot vraag ik haar of haar boeken ook in het Pools zijn
vertaald? "De uitgever heeft wel contacten gelegd, maar het
is er nog niet van gekomen. Het zou mooi zijn, maar eerlijk
gezegd kan het me ook niet zoveel schelen. Als ik had gewild
dat mijn boeken in Polen zouden verschijnen, had ik ze wel in
het Pools geschreven".
anna jansen-gronkowska, De allergrootste liefde van Daan
van de beek, van goor, pp., 221 p., iSbn 9789047514640, € 13,99
Wanneer je op straat een bekende ontmoet vraag je: Hoe gaat het met je?
Een Nederlander antwoordt eigenlijk altijd: goed, en daarmee is de kous af.
In Polen was ik gewend op die vraag een eerlijk antwoord te geven en dat
deed ik hier ook. Dat bracht mij soms in hachelijke situaties en ik moet eerlijk
toegeven dat ik daardoor een paar foute keuzes heb gemaakt.

Internationale topmusici
Het 19 e -eeuwse kerkgebouw 't Huis te
Poort is de thuishaven van de Schiedamse
oudkatholieke parochie. Een evenzeer
hoognodige als ingrijpende restauratie heeft
het gebouw twee jaar geleden weer in oude
luister hersteld. Schiedam is daarmee een
fraai monument rijker. Gelukkig wordt het
gebouw nog steeds gebruikt waar het voor
bedoeld is: als kerk. De beste bestemming
voor een gebouw is tenslotte die waarvoor
het ooit ontworpen is. In de praktijk betekent
dit echter dat het gebouw meestentijds ongebruikt
staat en dat slechts een beperkte groep
mensen ervan kan genieten. Een goede reden
om op zoek te gaan naar mogelijkheden voor
'partiële herbestemming'. Voor wat 't Huis te
Poort betreft is deze gevonden in culturele
activiteiten op verschillend niveau.
Om aan deze partiële herbestemming inhoud te geven is
de Stichting 't Huis te Poort in het leven geroepen. Deze
beijvert zich om binnen het kerkgebouw culturele activiteiten
te organiseren variërend van activiteiten die gericht zijn op
de buurt tot evenementen die bezocht worden door publiek
van ver buiten de regio. In het bestuur van de stichting
zijn verschillende professionals uit de culturele wereld
vertegenwoordigd. Deze hechten eraan om streng toe te
zien op de kwaliteit van het gebodene ongeacht of dit een
filmavond, een concert, een literaire avond, of een debatavond
betreft. Of – wat steeds vaker voorkomt – een avond waarop
deze disciplines gecombineerd worden als bijvoorbeeld een
literair optreden met jazz of oude muziek. Altijd vinden
de bijeenkomsten plaats in een informele sfeer. Ook is er
volop gelegenheid voor direct contact tussen het publiek en
uitvoerenden. De avond is niet compleet zonder iets te eten
en drinken. Schrijvers en musici blijven vaak nog lang plakken
om bij te praten en indien gewenst boeken en cd's te signeren.
Het is met name deze informele sfeer die door alle partijen
hoog gewaardeerd wordt. Zo schreef auteur Jan Brokken na
een optreden met pianist Marcel Worms: '...als alle literaire
avonden waren zoals in Schiedam, dan is het lezingen geven
louter een genot'. De Italiaanse klavecinist Marco Vitale schreef
na een concert met zijn ensemble Contrasto Armonico 'We felt
really well and all of you gave us the greatest and most inspiring
environment to make good music; this is very important for a
concert, and you do it very well!'.
brengen twee avonden
Franse barok in 't Huis te Poort
François Fernandez, Masato Suzuki en Mieneke van de Velden
Franse barok
De komende twee concerten in 't Huis te Poort op respectievelijk
19 november en 17 december staan in het teken
van de Franse barok. Beide concerten trekken tevens
aandacht doordat ze worden uitgevoerd door musici die in
de wereld van de oude muziek tot de wereldtop behoren.
Lange tijd leken, naar het gevoel van veel mensen, de
grote barokcomponisten toch uit Duitsland, Italië of zelfs
uit Engeland te komen, dat trots mag zijn op Purcell en
uiteindelijk Händel. Deze laatste immers componeerde
– inmiddels geheel verengelst – in Londen zijn Messiah, als
één van de belangrijkste werken van de barok. Frankrijk bleef
in de belangstelling wat op de achtergrond. Echter, dankzij het
pionierswerk van de inmiddels tot Fransman genaturaliseerde
Amerikaan William Christe is de Franse barok definitief
doorgebroken. De componisten Lully, Couperin en Rameau
worden inmiddels ook tot de allergrootsten uit de barok
gerekend.
musis 34

De avond van Mme De Sevigny
Het eerste concert: 'De avond van Mme De Sevigny' wordt op
vrijdag 19 november uitgevoerd door het Ricercar Consort,
onder leiding van de Belg Philippe Pierlot. Pierlot bespeelt
de viola da gamba, een schitterend strijkinstrument waarvan
de warme klank aan de cello doet denken. De andere musici
zijn de fluitisten Marc Hantaï en Georges Barthel, beide uit
Frankrijk, en tot slot de Argentijn Eduardo Eguëz die de
theorbe (een soort grote luit) bespeelt. Zoals altijd bij de oudemuziekconcerten
in 't Huis te Poort wordt er op historische
instrumenten gespeeld.
35 musis
Philippe Pierlot
Ricercar Consort
tekst: Ad van der Kouwe
Madame De Sevigny
De avond is een reconstructie van een muziekavondje in Parijs
zoals dat aan het einde van de 17 e eeuw werd beleefd in de
salon van de mondaine Madame de Sevigny (1626-1696).
Reeds op vijfentwintigjarige leeftijd werd ze weduwe nadat
haar echtgenoot om het leven kwam in een duel om een
minnares. Zij koos ervoor niet te hertrouwen en zich – tegen
de tijdgeest in – geheel aan de zorg voor haar kinderen te
wijden. Toen haar kinderen eenmaal het huis uitgingen stortte
zij zich op het schrijven van vele honderden brieven, meestal
aan haar dochter, waarin ze minutieus beschreef hoe het er in
de Franse betere kringen aan toeging. De brieven vormen een
schatkamer voor historici. Zonder een blad voor de mond te
nemen schrijft ze over zo ongeveer iedereen die aan het hof
van Lodewijk XIV wat voorstelde.
Gelukkig wordt het gebouw nog steeds gebruikt waar het voor bedoeld is:
als kerk. De beste bestemming voor een gebouw is tenslotte die waarvoor
het ooit ontworpen is. In de praktijk betekent dit echter dat het gebouw
meestentijds ongebruikt staat en dat slechts een beperkte groep mensen
ervan kan genieten. Een goede reden om op zoek te gaan naar mogelijk-
heden voor 'partiële herbestemming'. Voor wat 't Huis te Poort betreft is
deze gevonden in culturele activiteiten op verschillend niveau.

Jean Philip Rameau
In februari 1696 – kort voor haar dood – bezocht ze een
concert dat haar uitstekend beviel. Opgetogen beschrijft ze in
een brief aan haar dochter de verrichtingen van de musici die
muziek ten gehore brachten van een aantal componisten uit
die tijd: Michel de La Barre (1675-1745, componist en fluitist),
Robert de Visée (1655-1732/33, componist, gitarist, luitist en
violist), Marin Marais (1656-1758, componist en waarschijnlijk
de grootste gambist van zijn tijd), Jacques Hotteterre (1674-
1763, componist en fluitist) en Antoine Forqueray (1671-1745,
componist en gambist).
In die concerten zal Mme. De Sevigny met verbazing hebben
geluisterd naar de toen net in zwang geraakte 'traverso', de
houten voorloper van de moderne dwarsfluit. Met de traverso
kon de fluit de 'competitie' met de andere instrumenten
gemakkelijk aan, waar de blokfluit in grotere ensembles weg
kon vallen tussen de andere instrumenten. In Huis te Poort
is de ambiance aanzienlijk eenvoudiger zijn dan die in het
mondaine 17 e -eeuwse Parijs. Echter, de musici behoren tot de
besten in hun genre, en zijn juist met dit repertoire bijzonder
vertrouwd. Een concert om naar uit te zien.
Jean Philippe Rameau
Met de integrale uitvoering van De Pièces de Clavecin en
Concert uit 1741 van J.Ph. Rameau wordt op 17 december
in Huis te Poort een uniek concert gegeven. Jean-Philippe
Rameau (1683-1764) werd als tijdgenoot van Johann Sebastian
Bach beschouwd als diens Franse evenknie.
School was aan de jonge Jean-Philippe Rameau niet besteed.
In zijn hoofd was hij altijd alleen maar bij de muziek. De
tijd die hij werd geacht te besteden aan de lessen gebruikte
hij liever om melodietjes te verzinnen en notenbalken te
krabbelen in de kantlijn van zijn boeken. Een hevig huilende
medeleerling gaf hij te verstaan dat het gekrijs wel iets
melodieuzer zou kunnen. Moedeloos werden zijn leraren van
de jongen die overduidelijk behoorlijk intelligent was, maar
geen enkele interesse toonde in de stof. Vriendelijk doch
dringend werd hem dan ook verzocht de school te verlaten.
Een hele opluchting, voor beide partijen! Eindelijk kon de
jongen helemaal toegeven aan zijn muzikale passie.
Hevige verliefdheid op een veel oudere weduwe bracht hem
tot het besef dat het bijspijkeren van zijn kennis toch wel
gewenst was. Zijn smachtende liefdesbrieven waren zo knullig
verwoord dat de weduwe zich genoodzaakt voelde haar
jeugdige aanbidder streng op zijn gebrek aan ontwikkeling
te wijzen. Jean-Philippe droop af en wist zich door zelfstudie
alsnog tot een zeker niveau op te werken.
Evenals zijn tijdgenoot Bach bemachtigde hij op zijn
achttiende zijn eerste baantje als organist, en evenals
diezelfde Bach had hij er al snel genoeg van en kreeg forse
ruzie met zijn superieuren. Bij een mis die door niemand
minder dan de bisschop zelf werd opgedragen, ging hij zo
tekeer op het orgel dat de misgangers meenden dat de jonge
organist door de duivel was bezeten. Een stevig gesprek met
de bisschop maakte hem duidelijk dat hij zijn heil beter elders
kon zoeken.
Het reisdoel van de boomlange en broodmagere musicus
was vanzelfsprekend Parijs, waar hij het in eerste instantie
weer moest doen met een paar magere organistenbaantjes,
maar waar hij ook in de gelegenheid was kennis te maken
met invloedrijke heren uit de culturele coterie. Het gaf
Schrijvers en musici blijven vaak nog lang plakken om bij te praten en indien
gewenst boeken en cd's te signeren. Het is met name deze informele sfeer die
door alle partijen hoog gewaardeerd wordt. Zo schreef auteur Jan Brokken na
een optreden met pianist Marcel Worms: '...als alle literaire avonden waren
zoals in Schiedam, dan is het lezingen geven louter een genot'. De Italiaanse
klavecinist Marco Vitale schreef na een concert met zijn ensemble Contrasto
Armonico 'We felt really well and all of you gave us the greatest and most
inspiring environment to make good music; this is very important for a concert,
and you do it very well!'.
musis 36

hem bovendien de kans zijn eerste muziektheoretische
verhandelingen te publiceren. Er zouden er nog heel wat
volgen, genoeg om hem de grootste muziektheoreticus
van zijn tijd te maken. Niet alleen van zijn eigen tijd trouwens;
de door hem geformuleerde muzikale natuurwetten bleven
nog lange tijd toonaangevend. Ze waren plausibel genoeg
om hem aan te duiden als de 'Newton van de muziek'.
En het bleef niet bij theorie. Rameau was een vruchtbaar
componist die in alle denkbare genres welluidende muziek
componeerde die alom als vernieuwend werd beschouwd,
maar hem daardoor evenveel enthousiaste bewonderaars als
uitgesproken vijanden bezorgde.
De Pièces de Clavecin en Concert die in 't Huis te Poort zullen
worden gespeeld zijn het werk van een componist waar de
ervaring van zijn gevorderde leeftijd in is terug te horen.
Ze behoren tot de hoogtepunten uit Rameau's oeuvre.
Klavecimbel, viool en viola da gamba spelen in de concerten
een grotendeels gelijkwaardige rol.
De volwaardige rol die in de Pièces de Clavecin en Concert
aan alle drie de uitvoerende musici wordt toegekend, vertaalt
zich in de samenstelling van het trio dat het werk op
17 december integraal uitvoert. De Franse violist François
Fernandez behoort al jaren tot de sterviolisten van de oude
muziek. Zijn opnamen van de Sonates en Partitas voor
soloviool van Bach zouden eigenlijk in geen enkele collectie
mogen ontbreken. Gambiste Mieneke van der Velden bewijst
in talloze cd-opnamen haar klasse op de viola da gamba. Dat
zij daarbij buitengewoon goed overweg kan met het repertoire
Masato Suzuki
37 musis
uit de Franse barok bewees zij al eerder in 't Huis te Poort.
Aanstormend talent Masato Suzuki tenslotte, die de klavecimbelpartij
voor zijn rekening neemt, laat o.a. bij het Bach
Collegium Japan – onder leiding van zijn wereldberoemde
vader Masaaki Suzuki – regelmatig van zich horen.
En nu maar afwachten of er iemand in het publiek is die bij
Le Livri, het tweede deel uit het Premier Concert zijn of haar
ogen droog kan houden …
Mieneke van der Velden
Vrijdag 19 november 2010, 20.15 uur
De avond van Mme. De Sevigny
ricercar consort o.l.v. Philippe Pierlot
Philippe Pierlot (belgië), viola da gamba
georges barthel (Frankrijk), traverso
marc Hantaï (Frankrijk), traverso
eduardo eguëz (argentinië), theorbe
Vrijdag 17 december 2010, 20.15 uur
Pièces de Clavecin en Concert
masato Suzuki (japan), klavecimbel
mieneke van der velden (nederland), viola da gamba
François Fernandez (Frankrijk), barokviool
voor beide concerten geldt:
toegang e 17,50 (voorverkoop) / e 20,00 (zaal)
e 2,50 korting met ontdekSchiedam.nu-pas, cjP, 65+
't Huis te Poort
Dam 28-30
Schiedam
www.huistepoort.nl
voorverkoopadressen:
boekhandel j.S. van leeuwen, broersvest 85, Schiedam
boekhandel Post Scriptum, Hof van Spaland 31, Schiedam
vvv Schiedam, buitenhavenweg 9, Schiedam

'De Keetel, zoo als het zich vertoont aan de Zuidzijde van het Kerkhof', zo staat te lezen op de banderol
bovenaan een tekening van het dorp Kethel. De lezer van Musis zal deze titel niet nodig hebben, want de
blikvangende Jacobuskerk zullen zij meteen herkennen. Het bijschrift was dan ook niet voor ingewijden
bedoeld, maar vermoedelijk voor een veel bredere schare belangstellenden. Daar is het niet van gekomen,
want van de gewassen pentekening is geen gravure in een hoge oplage afgenomen.
Alles wijst er op dat dit wel de bedoeling is geweest. De
kunstenaar Gerrit van Giessen (1692/3-1750) maakte in 1729
een rondreis door Delfland, met het doel van alle steden en
dorpen een 'Gezicht' (een topografisch portret) te maken. In
ongeveer diezelfde periode deed hij dit ook voor 'Beschrijving
van 's Gravenhage', de in twee delen verschenen (1730/1739)
geschiedenis van de Hofstad van Jacob de Riemer (1676-1762).
Van zijn Haagse stadsgezichten werden ter illustratie gravures
opgenomen, die sindsdien grote bekendheid hebben gekregen.
Of De Riemer, advocaat bij het Hof van Holland, ook een
geschiedenis van Delfland wilde schrijven, is onbekend. In
totaal tekende hij bijna twintig stads- en dorpsgezichten, naast
die van Kethel en Vlaardingen onder andere van Maasland,
Maassluis, Schipluiden en 't Woud. Ook tekende hij ook
enkele kastelen en buitenplaatsen, zoals de Keenenburg en
het Huis De Binckhorst. De tekeningen zijn onbenut blijven
liggen en kwamen in een particuliere collectie terecht. Van
der Aa meldt over Van Giessen en de bewuste tekeningen in
zijn biografisch woordenboek: 'De heer mr. Bodel Nijenhuis
te Leiden bezit van hem een folio band met 18 teekeningen
van dorpen en adellijke huizen in Delfland, nimmer in plaat
gebracht.' Op enig moment moeten de ingebonden gezichten
door Bodel Nijenhuis aan het Gemeentearchief Den Haag zijn
overgedragen, tot welke collectie deze nu behoren.
De gewassen pentekening van het dorp Kethel (32 cm hoog
x 40 cm breed), heeft, los van het feit dat het een leuk romantisch
kijkplaatje is, topografische waarde. Het laat allerhande
interessante details zien, zowel voor de bouwgeschiedenis
van de kerk als het dorpsleven. Zoals zoveel oude kerken
Museumvondsten
tekst: Jeroen ter Brugge
Kethel in 1729 …
© Gemeentearchief Den Haag
valt de bouwgeschiedenis af te lezen aan de sporen in de
bouwmassa zelf en de bewaard gebleven afbeeldingen. De
tekening van Van Giessen draagt daar het nodige aan bij.
Breukpunt in de geschiedenis van de kerk waren de Spaanse
Troubelen, die in deze regio rond 1574 een hoogtepunt
bereikten. De Jacobuskerk brandde uit en stortte gedeeltelijk
in. De tekening toont de laatgotische kerktoren, die in 1600-
1602 werd hersteld en van een nieuwe spits werd voorzien.
Aan de rechter (oost)zijde is een lage muur met steunberen
te zien, het restant van het vernielde koor. In 1630 zou het
koor met metselwerk dichtgezet worden, waar het voorheen
provisorisch was dichtgezet in afwachting van een definitief
besluit op herstel van de gehele kerk of consolidatie van de
ontstane situatie. Traditioneel werd er zowel in als rondom
de kerk begraven. De in het koor gelegen graven waren dus
buiten komen te liggen, het stuk waar zich tot op de dag van
vandaag de begraafplaats bevindt. Op de tekening is duidelijk
te zien dat er ook aan de zuidzijde bijzettingen plaatsvonden.
Schuin voor het sierlijke (thans niet meer bestaande) portaal
ligt een vers gedolven graf, terwijl de grafdelver links de kerk
toont aan een passant. Tegen de toren bevindt zich een aanbouwtje
(vermoedelijk lijkenhuisje), dat later in de 18 e eeuw
door een ander werd vervangen, dat als consistorie werd
gebruikt en in 1929 ook werd gesloopt.
Rechtsboven tenslotte is, zoals bij alle gezichten van Giessen,
het wapen van Kethel afgebeeld. Het toont een hengselketel,
de foutieve interpretatie van de naamsherkomst van het dorp,
die overigens het 'officiële' dorpswapen was.
musis 38

39 musis
Iedere Musis worden twee museale objecten uit niet-Schiedamse en niet-Vlaardingse collecties
gepresenteerd, soms onbekende stukken, soms in de vergetelheid geraakte.
… en Vlaardingen door Gerrit van Giessen
Jarenlang sierde een aantrekkelijk stadsgezicht het omslag van het Historisch Jaarboek Vlaardingen.
Het betreft een gezicht op Vlaardingen uit de reeks Delflandse stads- en dorpsgezichten van Gerrit van
Giessen (1692/3-1750). Net als Abraham de Haen (zie Musis september 2010) legde hij het westelijke
profiel van de stad vast.
Beide tekeningen lijken sterk op elkaar. Niet alleen is het
standpunt van de kunstenaar vrijwel hetzelfde, ook bezochten
zij kort na elkaar de stad, Van Giessen in 1729 en De Haen
een paar jaar later in 1731 (in 1734 gekopieerd door Hendrik
Spilman). Perspectivisch steekt het gezicht van De Haen,
hoewel wat schetsmatiger, beter in elkaar, met name waar
het de loop van de Maassluissedijk betreft. Tegelijk laat Van
Giessen details zien, die De Haen achterwege heeft gelaten:
een hooiberg bij een boerderij aan de rand van de stad,
de (overdreven groot weergegeven) windvaan in de vorm
van een buisschip op het stadhuis en enkele details op de
kerktoren. De stad lijkt verder nauwkeurig weergegeven
te zijn, ook al zal het moeilijk zijn alle panden exact te
kunnen lokaliseren. Dat het een betrouwbare weergave
betreft, blijkt uit een klein trapvenster dat hij in de kerktoren
weergeeft. Dat blijkt daar inderdaad gezeten te hebben, zoals
op de aquarellen van Cornelis Pronk (1743) te zien is. Van
Giessen was dan ook ervaren in het exact weergeven van de
bestaande situatie, getuige zijn Haagse stadsgezichten. Ook
de windwijzer in de vorm van een (haring)buis past in dat
beeld. In de stadsrekeningen van 1581/2 wordt een 'cooperen
scheepken op het steedehuys toornken mettet ijserwerck
daer 't op staet' genoemd, waarvoor 'Jacop de slootmaecker'
vijf Hollandse ponden kreeg. Deze torenbekroning zal dan in
1650 in het hernieuwd stadhuis herplaatst zijn en komt ook
op andere afbeeldingen voor. Ergens in de 19 e eeuw is dit
© Gemeentearchief Den Haag
karakteristieke element van het koepeltorentje verdwenen.
Mogelijk gebeurde dit tijdens de verbouwing in 1825,
waarbij ook de voorgevel gepleisterd werd. In 1746 kwam
overigens de torenspits van de Grote Kerk gereed, die een
hoekerschip als windvaan kreeg. Karakteristiek ook zijn de
beide schoorstenen van het stadhuis met ijzeren sierkorven.
Geheel links is op de tekening de stadskorenmolen, aan de
noordzijde van de stad op de Kortedijk, weergegeven. Het
betreft de in 1688 gebouwde stenen korenmolen, die de oude
houten standaardmolen verving en op zijn beurt in 1790 door
de nog bestaande stellingmolen vervangen werd. Opvallend is
een voorgevel met timpaan van een nog niet geïdentificeerde
pand aan (vermoedelijk) de Hoogstraat. In het driehoekig
timpaan heeft Van Giessen schetsmatig de schilden van
familiewapens getekend, een praktijk die van nog bestaande
18e eeuwse panden uit andere steden bekend is. Het drukte de
welstand van de eigenaar uit en moet ook de kunstenaar zijn
opgevallen. Het aardige is dat Gerrit van Giessen zichzelf op de
voorgrond verbeeld lijkt te hebben: vooraan op de dijk zit een
man met tekenvel en ganzenveer in de hand. Thuisgekomen
moet hij de schets hebben uitgewerkt tot de gewassen
pentekening (32 cm hoog, 53,5 cm breed) die zich nu in het
Haags Gemeentearchief bevindt. De getekende schetslijnen
worden daarbij met penseel en met water aangelengde inkt
aangezet en ingevuld.

De geschiedenis van Deventer
voor Schiedam verteld
Het was een klein gezelschap Schiedammers dat zich op 21 oktober in de Deventer Grote- of
Lebuïnuskerk verzamelde. Zij woonden, te midden van een groot aantal Deventenaren, de
presentatie bij van de Geschiedenis van Deventer, een even volumineus als doorwrocht boek
waaraan de in Schiedam wonende en werkende historicus Henk Slechte vijf jaar heeft gewerkt.
Oorspronkelijk was de bedoeling om een deel van de gelden
die Deventer had ontvangen uit verkoop van de 'kabel':
de Centrale Antenne Inrichting (CAI) te besteden aan een
boek dat de geschiedenis van Deventer op aangenaam
verstrooiende wijze aan een breed publiek zou vertellen.
Het product waarvoor Slechte samenwerkte met een brede
redactie onder voorzitterschap van de Deventer oud-archivaris
en oud-directeur van het Koninklijk Huisarchief Bernhard
Woelderink, werd echter een boek van 752 pagina's in twee
banden. Een standaardwerk, zoals twee inleiders prof dr. Paul
van de Laar en prof. dr. Willem Frijhoff stelden.
Frijhoff stond lang stil bij de waarde van een samenvattende
stadsgeschiedenis die is opgezet naar typologisch model,
zoals Slechte's Geschiedenis van Deventer. In deze opzet is
de geschiedenis van deze Overijsselse Hanzestad verdeeld
in perioden die niet in alle gevallen parallel lopen aan de
vaderlandse geschiedenis, maar nadrukkelijk passen bij
de geschiedenis van de stad. Slechte benadrukt dit in een
duidelijke titelkeuze zoals 'Hanzestad', 'Jaarmarktstad', 'stad
van Geert Grote en de Moderne Devotie', 'patriottenstad' en
'industriestad'. In deze opzet heeft iedere periode binnen
de stadsgeschiedenis een thema waarvan is vastgesteld
dat dit typerend is voor stad en tijd. Een dergelijke aanpak
brengt de lokaalhistorische kennis op een hoger, algemener
plan en betekent in dit opzicht een meer complete bijdrage
aan de vaderlandse geschiedenis. Dan moet een dergelijke
geschiedschrijving – Frijhoff stond bij dit punt niet lang stil,
want beschouwde dit als evident voor de werkwijze van de
historisch auteur Henk Slechte – wel voldoen aan een aantal
standaarden en is een intensieve begeleiding door een brede
redactie vereist, ook, omdat het bedoeling was dat één auteur
deze geschiedenis schreef en zo'n generalistische historicus
een beroep moet kunnen doen op de kennis van specialisten.
Het schrijven van een samenvattende stadsgeschiedenis, met
alle onderzoek en analyses van dien is ook een tijdrovende
zaak. Deventer had er twee jaar voor uitgetrokken. Het
werden er vijf, maar dat was gelukkig nog net op tijd om te
de presentatie te doen passen in de herdenking van de 450 ste
verjaardag van Archief en Athenaeumbibliotheek, de oudste
stadsbibliotheek van Nederland.
Flaneren langs de Brandgrens
Ook Paul van de Laar stelde de waarde van de vanuit verschillende
oogpunten beschreven stadsgeschiedenis centraal.
Van de Laar refereerde hierbij aan de uitgave Brandgrens
1930-2010, waarin de Brandgrens, die in Rotterdam de
omtrek markeert van het in mei 1940 weggebombardeerde
centrum van Rotterdam, wordt opgevat als ook een grens
tussen het Rotterdam van de jaren 1930 en het heden. Van
Over de identiteit van Schiedam bestaat weinig twijfel.
musis 40

Henk Slechte
de Laar legde uit hoe de lezer wordt teruggevoerd in de tijd
en een flaneur wordt in het Rotterdam van toen. Weliswaar
is het niet anders mogelijk dan dat de beeldselectie is gezien
met ogen van nu, maar binnen het project ligt het accent
op de ervaring van de wandelaar en de spanning in de stad
van toen die op de drempel stond van een nieuwe tijd, het
volkse karakter verenigde met mondiale en moderne handels-
en scheepvaartbetrekkingen en tegelijkertijd de gevolgen
onderging van een hevige crisis. Ook sloot hij zich aan bij de
stelling van Willem Frijhoff dat afgeronde en samenvattende
uitgaven zoals Deventer nu in navolging van steden als Delft
en Amsterdam (gedeeltelijk) bezit, de stadsgeschiedenis
voor een breed (en niet noodzakelijk alleen lokaal) publiek
toegankelijk en interessant maken. Dit laatste dankzij de
aandacht die het boek besteedt aan het functioneren van
Deventer in een zo wijd mogelijke omgeving.
In Schiedam zou het voorwerk voor een dergelijke uitgave
reeds gedeeltelijk zijn gedaan. In de jaren 1960 publiceerde
Heinrich Schmitz zijn voortreffelijke dissertatie Schiedam
in de tweede helft van de negentiende eeuw. Nog steeds een
onontbeerlijke bron van kennis over dit tijdvak en de eerste
decennia van de twintigste eeuw. Henk Slechte sloot hierop
recent aan met Staken en Stempelen dat het Schiedam van de
laatste jaren van de negentiende eeuw en het tijdperk tot aan
de Tweede Wereldoorlog uitputtend behandelt.
Daarnaast publiceerde de vroegere gemeentearchivaris Guus
van der Feijst in 1975 zijn Geschiedenis van Schiedam. En
juist de methodiek die Van der Feijst indertijd volgde werd
druk besproken onder de historici die deze donderdag in de
41 musis
tekst: Hans van der Sloot
foto's: Het Geheugen van Nederland,
Jan van der Ploeg en Laurens Priester
Lebuïnuskerk bijeen waren. Als gemeentearchivaris koos Van
der Feijst voor het encyclopedisch model. Hij volgde hierin het
ook elders gehanteerde schema met vaste thema's als bestuur,
armenzorg, kerkgeschiedenis, stadsontwikkeling, handel en
nijverheid, kunst en cultuur. Hiermee geeft de Geschiedenis van
Schiedam veel informatie en is hiermee een naslagwerk van
betekenis.
Synoniem voor jenever
Vanzelfsprekend besteedde Van der Feijst veel aandacht aan
de stichting van branderijen en distilleerderijen en vooral
de molens, maar hij legt toch niet precies bloot wat de stad
heeft gemaakt tot wat zij geworden is. Hij sneed zich daarbij
zelf ook de pas af door zijn boek te laten eindigen met het
Deventerkoek van Bussink, onderdeel van de identiteit van Deventer.
In een typologische opzet stelt de auteur zijn vragen aan de geschiedenis,
analyseert de antwoorden en vindt zo de rode draad of de rode draden die
van de stad de stad hebben gemaakt die zij nu is. Een dergelijke aanpak
kan ook antwoord geven op de vraag waarom sommige steden een sterke
identiteit behouden.

egin van de Bataafs-Franse tijd in 1795. Het moment dat de
'oude' branders- en distillateurnijverheid die nog geheel in
handen was van voorname van oudsher Schiedamse families
geheel verviel. Zo is de periode 1813-1850 nog onbeschreven.
In deze periode zouden nieuwe (vaak Westfaalse) namen
en opvattingen een nieuw jeneverimperium stichten dat
in de dissertatie van Schmitz dan al geheel tot wasdom is
gekomen. In een encyclopedische stadsgeschiedenis als de
Geschiedenis van Schiedam zou dit een moeilijk te definiëren
thema zijn. In een typologische opzet zoals de Geschiedenis
van Deventer vormen die verschillende perioden een uitdaging
met een eerste apotheose in de Patriottentijd en stichting van
molens met namen als de Eendracht, Palmboom, Batavier en
Washington en een tweede in de absolute wereldbekendheid
van de naam 'Schiedam' als synoniem voor 'jenever'.
In een typologische opzet stelt de auteur zijn vragen aan
de geschiedenis, analyseert de antwoorden en vindt zo
de rode draad of de rode draden die van de stad de stad
hebben gemaakt die zij nu is. Een dergelijke aanpak kan
ook antwoord geven op de vraag waarom sommige steden
een sterke identiteit behouden. Zelfs als het economische tij
is verlopen. Zoals in Schiedam is gebeurd na de opvolging
omstreeks 1900 van de gedistilleerdindustrie als hoofdindustrie
door de scheepsbouw. Nog steeds staat Schiedam te boek als
jeneverstad. Ook al zijn na de Tweede Wereldoorlog tientallen
distilleerderijen verdwenen of opgegaan in grotere en
anoniemere organisaties en ondanks de verwoede pogingen
van enkele generaties stadsbestuurders om de herinnering
aan de jenever uit te wissen.
Henk Slechte tot slot gaf een overzicht van de werkwijze
die in Deventer was gevolgd en benadrukte hoe vanuit een
typologische benadering een beeld kan worden geschetst
van het verleden van een stad. Met soms – zoals in het
geval van Deventer – een bijstelling van bestaande beelden.
Stadspenning van Deventer voor Henk Slechte
Deventer was bijvoorbeeld niet die actieve Hanzestad die de
geschiedenis zo graag wil. Integendeel. De stad stelde zich
terughoudend op en bleef in enthousiasme ver achter bij het
gros van de partnersteden. Daar was wel een goede reden
voor. Deventer was al heel lang niet meer in de eerste plaats
een zeevarende stad, maar een vooral een jaarmarktstad.
Dat betekende dat Deventer vooral een passieve rol in de
handel speelde. Daarentegen was de betekenis van de stad
als beginpunt van de moderne devotie van veel meer dan
nationale betekenis.
Voor de kennis van het vroegere Schiedam – en met name wat
Schiedam heeft gemaakt tot de stad die wij kennen - zou een
samenvattende stadsgeschiedenis van grote betekenis kunnen
zijn. De auteur hebben we reeds, al hield Slechte zijn gehoor
meerdere malen voor dat een plaatselijk historicus de laatste
moet zijn om een dergelijke opdracht aan toe te vertrouwen.
Deventer eerde de auteur overigens op bijzondere wijze.
De presentatie van de Geschiedenis van Deventer was voor
burgemeester A.P. Heidema aanleiding om te memoreren
hoe Slechte als oud-directeur van de Deventer Musea
voor historisch Deventer bijzonder veel betekend heeft. Hij
stimuleerde vele verenigingen en instellingen die zich met
erfgoed bezighielden, te gaan publiceren. Een aantal van die
publicaties is traditie geworden: vanaf 1987 het Deventer
Jaarboek, vanaf 1983 Kiek Deventer in samenwerking met
de plaatselijke krant en vanaf 1989 tot 1991 Ach Lieve Tijd
Deventer. Daarnaast gaf Henk Slechte ter aanvulling van de
topografisch-historische atlas met afbeeldingen van Deventer
en omstreken van het museum, jaarlijks enige opdrachten
aan een kunstenaar om bijzondere, meestal nieuwe situaties
en gebouwen in Deventer in beeld te brengen. Om die reden
noemde hij het een eer aan een zichtbaar ontroerde Henk
Slechte de erepenning in zilver van de Gemeente Deventer uit
te reiken.
Deventer was bijvoorbeeld niet die actieve Hanzestad die de geschiedenis
zo graag wil. Integendeel. De stad stelde zich terughoudend op en bleef in
enthousiasme ver achter bij het gros van de partnersteden. Daar was wel
een goede reden voor. Deventer was al heel lang niet meer in de eerste plaats
een zeevarende stad, maar een vooral een jaarmarktstad.
musis 42

DE UITGAVE VAN MUSIS WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR:
BASTIAANS & VAN RIET AccOUNTANTS, ScHIEDAM
BOKX VASTGOED ONTWIKKELING B.V., ROTTERDAM
FAcILIcOM BEDRIJFSDIENSTEN, ScHIEDAM
FONTIJNE BEHEER B.V., VLAARDINGEN
HATENBOER WATER - DRINKWATERBEHANDELING, ScHIEDAM
LINDE GAS BENELUX, ScHIEDAM
IRADO, AFVAL, REINIGING EN DIENSTVERLENING, ScHIEDAM
NIcOVERKEN HOLLAND B.V., ScHIEDAM
WOONPLUS, ScHIEDAM