Ergocoachnetwerk uitgegroeid tot levendige community - YLM
Ergocoachnetwerk uitgegroeid tot levendige community - YLM
Ergocoachnetwerk uitgegroeid tot levendige community - YLM
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ergo<br />
Coach<br />
Blad van en voor ergocoaches in de zorg en welzijn<br />
Jaargang 5<br />
nummer 18<br />
december 2008<br />
<strong>Ergocoachnetwerk</strong> <strong>uitgegroeid</strong><br />
<strong>tot</strong> <strong>levendige</strong> <strong>community</strong><br />
Eind oktober was het alweer de vijfde keer dat de landelijke ErgocoachDagen<br />
werden gehouden. De belangstelling was opnieuw groot. Niet zo gek, want<br />
het Ergocoach netwerk groeide in korte tijd uit van bijna 2.000 naar meer dan<br />
9.000 landelijk geregistreerde ergocoaches en betrokkenen. Bij de ministeries<br />
van Volksgezondheid Welzijn en Sport en Sociale Zaken en Werkgelegenheid<br />
zien ze de <strong>levendige</strong> <strong>community</strong> als stralend voorbeeld van hoe mensen op<br />
de werkvloer waardevolle verbeteringen <strong>tot</strong> stand kunnen brengen.<br />
ISSN: 1875-7510<br />
Vijf jaar Project Ergocoaches<br />
Lees verder op pagina 4 >
2<br />
Inhoud<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
Met veel nieuws van de ErgoCoachDagen 2008<br />
Bewaarnummer<br />
5 jaar Project Ergocoaches<br />
Stand in het land • Innoveren met ergocoaches • Top tips • Coachen hoe doe je dat nu?<br />
Coververhaal<br />
<strong>Ergocoachnetwerk</strong> <strong>uitgegroeid</strong> <strong>tot</strong> <strong>levendige</strong> <strong>community</strong> 1<br />
Fysieke belasting in de zorg: de stand van zaken 7<br />
De laatste Micki 3<br />
Ergocoaches in 2028? 40<br />
Wie won de Ergocoach Award 2009 20<br />
Innoveren hoe doe je dat nu? Gluren bij de buren 12<br />
Markante marges, ook een boek voor jou 10<br />
De PreGo! Top 10 29<br />
De ErgocoachDagen 2008 38<br />
En verder<br />
Kort nieuws 03/38<br />
Vraag en antwoord 37<br />
De ontmoeting 22<br />
Colofon 39<br />
www.ergocoaches.nl<br />
8-<br />
Rapportcijfer<br />
ErgocoachDagen 2008:<br />
Kort nieuws<br />
Regionale scholingen<br />
voor ergocoaches<br />
Met de introductie van het Paspoort voor Ergocoaches<br />
afgelopen zomer is een eerste stap gezet in het omschrijven<br />
van de vereiste kennis en vaardigheden van de ergocoach.<br />
Met het Paspoort kun je bepalen wat je nog moet<br />
leren of oefenen voor een optimale taakvervulling. Dit kan<br />
in iedere branche weer anders zijn. Vijf regio’s van het<br />
Project Ergocoaches hebben nu de handen ineen geslagen<br />
en bieden elk een Basisopleiding Ergocoach die aansluit<br />
op het Ergocoach Paspoort. De regionale arbeidsmarktorganisaties<br />
STAG-Rijnstreek, Transvorm/TSO-Agora,<br />
Sigra, Venturafriesland en Zorgsupport bieden hun leden<br />
en andere zorginstellingen in hun regio de Basisopleiding<br />
Ergocoach aan.<br />
Er wordt gewerkt vanuit één visie, volgens vaste methodieken<br />
en veelal met dezelfde middelen. Ook de leeromgeving<br />
voldoet aan dergelijke standaard criteria.<br />
Natuurlijk wordt de inhoud op maat gemaakt na een individuele<br />
intake. De scholing vindt plaats bij de verschillende<br />
regiokantoren.<br />
Ga voor meer informatie over de Basisopleiding Ergocoach<br />
naar de agenda op www.ergocoaches.nl<br />
Alles op een rijtje…<br />
Niet in de gelegenheid geweest om aan de Ergocoach-<br />
Dagen deel te nemen maar wel belangstelling voor de<br />
verzamelmap voor alle folderseries van Project Ergocoaches?<br />
Vraag ’m dan aan via het contactformulier op de site. Er is<br />
nog een beperkte voorraad aanwezig en op = op!<br />
De ergocoaches van het Academisch Medisch Centrum Utrecht tonen hun<br />
nieuwe foldermapje.<br />
Micki<br />
Tot ziens<br />
Na vijf jaar Project Ergocoaches is dit mijn laatste column in<br />
ErgoCoach Magazine. En bij afscheid nemen hoort even stil<br />
staan bij alles wat we bereikt hebben en een korte blik op de<br />
toekomst. Want wat nu? Het is denk ik heel belangrijk om<br />
vooruit te blijven kijken in de wetenschap dat we met zijn<br />
allen een enorme vooruitgang hebben geboekt bij het<br />
verminderen van fysieke belasting in de zorg. En als ik zeg met<br />
z’n allen dan bedoel ik die duizenden ergocoaches die er<br />
inmiddels zijn. Tijdens de ErgocoachDagen in 2007 mochten<br />
we al de 8000e deelnemer aan Project Ergocoaches<br />
begroeten. Een jaar later zijn dat er alweer duizend meer.<br />
En dat zonder reclamespotjes, advertentiecampagnes, etc., een<br />
resultaat waar veel reclamemakers en marketingafdelingen<br />
jaloers op kunnen zijn. Dit aantal zegt toch wel iets over de<br />
mate van belangrijkheid van ons ergocoaches.<br />
Wat mij vroeger telkens weer verbaasde was de tomeloze inzet<br />
van al die mensen in het werkveld. Gedreven en met zo veel<br />
passie voor hun beroep dat ze daardoor soms hun eigen lijf<br />
vergaten. Nu zie je collega’s nog steeds met veel inzet en<br />
gedrevenheid hun beroep uitoefenen, maar wel met respect voor<br />
hun eigen ik. Want ze hebben leren zorgdragen voor hun eigen<br />
lichaam en geest. Ze gaan daardoor bewuster met zaken om, ze<br />
durven elkaar aan te spreken op een positieve manier en durven<br />
elkaar te ondersteunen. Echt een ergocoach succes vind ik.<br />
Lettend op alle ontwikkelingen van de afgelopen jaren, dan<br />
vind ik het Ergocoach Paspoort een voorbeeld van een echt<br />
goed instrument ter ondersteuning van de ergocoach.<br />
Hier kunnen we wat mee. Het is een instrument waar voor<br />
elke coach in elke branche wat in zit en wat we zelf kunnen<br />
inpassen in onze organisatie. Dus heb je er nog geen één, vraag<br />
’m dan aan. Dit alles neemt echter niet weg dat we er nog lang<br />
niet zijn. Er is een prima start gemaakt en heel veel mensen zijn<br />
zich de afgelopen jaren bewust geworden van het feit dat<br />
fysieke belasting belangrijk is. Gelukkig zijn er mensen geweest<br />
die dit onderwerp belangrijk genoeg vonden om zich ervoor in<br />
te zetten. Alles bij elkaar opgeteld genoeg om er zeker van te<br />
zijn dat al die ergocoaches en niet te vergeten onze nieuwe<br />
agressiecoaches zich blijven inzetten en ontwikkelen. Er is geen<br />
weg meer terug, maar ik denk ook dat geen enkele ergocoach<br />
nog terug wil naar de situatie van vijf jaar geleden.<br />
Dit was de laatste column van Micki Koot, dialyseverpleegkundige<br />
en ergocoach in het Atrium Medisch Centrum in Heerlen. Zij heeft<br />
sinds het eerste nummer van ErgoCoach Magazine in 2004 vanaf<br />
deze plek verslag gedaan van haar werk als ergocoach en haar visie<br />
gegeven op ergocoachen in de zorg.<br />
3
4<br />
Vervolg van pagina 1<br />
<strong>Ergocoachnetwerk</strong> <strong>uitgegroeid</strong> <strong>tot</strong> <strong>levendige</strong> <strong>community</strong><br />
‘De enorme groei van het aantal geregistreerde<br />
ergocoaches is een heel direct<br />
en zichtbaar resultaat van het Project<br />
Ergocoaches, maar het werk dat de<br />
ergocoaches doen is natuurlijk het<br />
belangrijkst, stelt José Hilgersom, directeur<br />
generaal van het ministerie van<br />
Sociale Zaken en Werkgelegenheid.<br />
Ze is samen met Han Middelplaats,<br />
hoofd afdeling Arbeidsvoorwaarden- en<br />
Arbeidsmarktbeleid van het ministerie<br />
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport<br />
aangeschoven om na afloop van de<br />
overhandiging van het boek ‘Markante<br />
Marges’ (zie pag. 10, red.) enkele vragen<br />
over het Project Ergocoaches te beantwoorden.<br />
‘Ik vind dat de zorgsectoren<br />
hun verantwoordelijkheid voor arbo- en<br />
verzuimbeleid en meer specifiek voor de<br />
preventie van fysieke belasting en agressie<br />
heel goed oppakken. De ergocoaches<br />
en agressiecoaches hebben een belangrijke<br />
ondersteunende rol naar hun collega’s<br />
en ze overtuigen hun leidinggevenden<br />
van het nut van preventie. Hoe<br />
belangrijk dat laatste is, wordt nog wel<br />
eens vergeten.’ Ook Han Middelplaats is<br />
zeer te spreken over het project<br />
Ergocoaches. ‘De registratie van 9.000<br />
ergocoaches, agressiecoaches en<br />
betrokkenen vind ik een forse prestatie.<br />
VWS wil verzuim en uitval in de zorg<br />
zoveel mogelijk voorkomen, want we<br />
hebben elke zorgverlener hard nodig.<br />
Ergocoaches spelen in die preventie een<br />
cruciale rol.’<br />
Implementatie<br />
Het Project Ergocoaches voldoet zeker<br />
aan de verwachtingen die de ministeries<br />
ervan hadden. José Hilgersom: ‘De brochures,<br />
de website en de bijeenkomsten<br />
maken goede informatie-uitwisseling<br />
mogelijk. En de regionale benadering<br />
heeft ervoor gezorgd dat er maatwerk<br />
ontwikkeld kon worden: dicht bij de<br />
zorginstellingen en vraaggestuurd.<br />
Een andere pijler van het project, het<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
verder stimuleren van innovaties, heeft<br />
vorm gekregen in de ontwikkeling en<br />
publicatie van de businesscases. Er is<br />
nog niet zoveel bekend over de mate<br />
waarin de businesscases de werkvloer<br />
hebben bereikt. Wel zijn er workshops<br />
georganiseerd om de technische en<br />
uitvoeringsaspecten onder de aandacht<br />
te brengen. De implementatie stimuleren<br />
zou onder meer kunnen via verdere<br />
verspreiding onder ergocoaches die vervolgens<br />
voor acceptatie bij het management<br />
kunnen zorgen.’<br />
Han Middelplaats is ervan overtuigd dat<br />
zorginstellingen en zorgverleners bij het<br />
lezen over de businesscases enthousiast<br />
raken om met deze innovaties aan de<br />
slag te gaan. Verzorgend wassen, de<br />
omgang met incontinentie en hulpmid-<br />
delen als plafondtilliften en aanpasbare<br />
badkamersystemen: het is allemaal<br />
voorgedaan en het effect ervan is uitgerekend,<br />
nu komt het aan op goede<br />
implementatie.’<br />
Gevoelde noodzaak<br />
Door de nieuwe Arbowet ligt de verantwoordelijkheid<br />
voor arbeidsomstandigheden<br />
meer bij werkgevers en werknemers.<br />
De overheid stelt de doelen<br />
vast, werkgevers en werknemers beslissen<br />
hoe ze die doelen op de werkvloer<br />
kunnen bereiken. Ergocoaches zijn in die<br />
zin een instrument dat zorgsectoren<br />
kunnen inzetten om het arbo- en verzuimbeleid<br />
vorm te geven. José: ‘Het<br />
mooie is dat het Project Ergocoaches<br />
echt bottom-up is ontstaan: vanuit een<br />
José Hilgersom Han Middelplaats<br />
gevoelde noodzaak op de werkvloer en<br />
door mensen van diezelfde werkvloer die<br />
enthousiast werden voor het idee en dat<br />
verder ontwikkelden. Het project sluit<br />
zodoende naadloos aan op de behoeften.<br />
Duidelijk is dat in de zorg echt vooruitgang<br />
is geboekt als het gaat om het<br />
doen van investeringen om de blootstelling<br />
aan fysieke belasting te verminderen.<br />
Lange tijd stonden de hulpmiddelen<br />
in een hoek, omdat verzorgenden het<br />
gebruik ervan lastig vonden. Maar ik heb<br />
de indruk dat de apparatuur nu wél beter<br />
wordt gebruikt.’<br />
Agressie<br />
‘Het ziekteverzuim in de zorg is historisch<br />
laag’ weet Han Middelplaats, ‘ het<br />
Ergocoach Project heeft hier zeker een<br />
belangrijke bijdrage aan geleverd. De<br />
omgang met agressie is nog wel een<br />
groot probleem, alhoewel ik het idee<br />
heb dat in instellingen met agressiecoaches<br />
minder incidenten zijn. Wat we in<br />
de kranten lezen over agressie in de zorg,<br />
betreft vaak incidenten, zoals bijvoorbeeld<br />
de bedreiging van ambulancepersoneel.’<br />
José: ‘Mijn indruk is dat er al veel<br />
aandacht voor het thema agressie is<br />
gekomen. Dat is winst. Nu het thema<br />
leeft, kan er ook wat aan worden gedaan<br />
en kunnen er maatregelen worden genomen<br />
om agressie te bestrijden. Een mooi<br />
voorbeeld is het project Veiligezorg® dat<br />
gestart is in het Westfries Gasthuis in<br />
Hoorn en nu wordt toegepast in veel ziekenhuizen<br />
en ook uitstraling heeft naar<br />
zorginstellingen. De kern van het project<br />
is dat het ziekenhuis, de gemeenten,<br />
de politie en justitie de koppen bij elkaar<br />
steken om agressie terug te dringen.<br />
Dit gebeurt via duidelijke gedragsregels,<br />
concrete maatregelen en heldere afspraken<br />
met alle partijen.’<br />
Hoe denken beiden over de toekomst<br />
van de zorg? Han Middelplaats: ‘Bij<br />
ongewijzigd beleid hebben we in het<br />
jaar 2020 zo’n 480.000 mensen extra<br />
nodig in de zorg om hetzelfde zorgniveau<br />
als nu te kunnen realiseren.<br />
Bekend is dat er 200.000 mensen bijkomen<br />
op de arbeidsmarkt, maar niet<br />
iedereen gaat natuurlijk in de zorg werken.<br />
We staan dus voor een groot probleem.<br />
Innoveren moet soelaas bieden:<br />
we moeten de zorg slimmer organiseren,<br />
zodat men effectiever kan werken<br />
en nieuwe concepten kan toepassen.<br />
Het nieuwe Zorginnovatieplatform,<br />
onder voorzitterschap van minister<br />
Klink, blijft nieuwe mogelijkheden<br />
onderzoeken. Het model van de businesscase<br />
van het Platform<br />
Zorginnovatie past daar goed bij, daar<br />
gaan we zeker mee door.’ Het nieuwe<br />
platform wil ook goed bekijken of de<br />
huidige financiering en regelgeving<br />
geen belemmeringen bevatten die<br />
innovatie in de weg staan. Han benadrukt<br />
dat de productiviteit niet ten<br />
koste mag gaan van de mensen. ‘Het<br />
doel van innoveren is: met dezelfde<br />
mensen meer bereiken. Het is absoluut<br />
geen bezuiniging, we hebben iedereen<br />
juist heel hard nodig!’ José: ‘Het Project<br />
Ergocoaches is in de zorgsector heel<br />
goed geland, het zou me verbazen als<br />
de zorg daar niet mee doorgaat.<br />
Eigenlijk zien we alleen maar voordelen<br />
van het Project Ergocoaches. Het is een<br />
stralend voorbeeld van hoe mensen op<br />
de werkvloer waardevolle verbeteringen<br />
<strong>tot</strong> stand kunnen brengen en ik heb<br />
grote bewondering voor de ergocoaches<br />
die het werk doen.’<br />
5
6<br />
Vervolg van pagina 5<br />
Mooie hoogtepunten<br />
Annemarie Klaassen is sinds februari<br />
2006 landelijk projectleider van<br />
het Project Ergocoaches. Stichting<br />
RegioPlus ondersteunt de regio’s<br />
met allerlei informatie en praktische<br />
workshops en organiseert<br />
onder meer de ErgocoachDagen.<br />
‘Voor mij zijn de ErgocoachDagen<br />
het hoogtepunt van het project.<br />
Dit jaar hebben we ze al weer voor<br />
de vijfde keer georganiseerd. Zeker<br />
nu de zorg zo in de problemen zit,<br />
vind ik het heel opmerkelijk dat er<br />
zo’n enorme groep mensen is<br />
gekomen. Dit geeft wel aan dat er<br />
veel behoefte is aan specifieke<br />
kennis, informatie-uitwisseling en<br />
ontmoeting met elkaar. Om mij<br />
heen hoor ik dat mensen in uitvoerende<br />
beroepen maar moeilijk<br />
naar congressen kunnen gaan,<br />
maar de ErgocoachDagen vormen<br />
daarop een gunstige uitzondering.<br />
Waarschijnlijk omdat we een<br />
behoorlijk inhoudelijk programma<br />
hebben en veel aan deskundigheidsbevordering<br />
doen: onze deelnemers<br />
komen met belangrijke<br />
informatie naar huis.’<br />
‘Ook een hoogtepunt in vijf jaar<br />
Project Ergocoaches is de uitgave<br />
van het boek ‘Markante Marges’ van<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
het Platform Zorginnovatie. Ik vind<br />
het erg belangrijk dat we met dit<br />
boek de praktische innovatie op de<br />
werkvloer onder de aandacht kunnen<br />
brengen. Ik ben dan ook blij dat<br />
Zorg voor Beter de businesscases<br />
gebruikt voor hun traject<br />
Incontinentie en Verzorgend<br />
Wassen. Verder ben ik heel tevreden<br />
over onze folderseries en de<br />
uitgebreide website die steeds<br />
meer worden gebruikt en aan een<br />
enorme behoefte blijken te voldoen.<br />
En natuurlijk het ErgoCoach<br />
Magazine. Het is een hele klus om<br />
te maken, maar we merken dat veel<br />
zorgverleners die zich bij ons registreren<br />
echt op het blad zitten te<br />
wachten. Vandaar dat we nu, speciaal<br />
voor het eerste lustrum van de<br />
ErgocoachDagen, een dubbeldikke<br />
editie uitbrengen. Ook belangrijk<br />
om te noemen is de enorme inzet<br />
van de ergocoaches. Ze zijn fanatiek<br />
en erg betrokken bij het onderwerp<br />
fysieke belasting, maar ook<br />
bij het vinden van slimme oplossingen<br />
voor problemen. Ik heb dikwijls<br />
meegemaakt dat verzorgenden als<br />
ergocoach werden aangewezen en<br />
al na een eerste gerichte scholing<br />
heel bevlogen terugkwamen: ze<br />
wórden dan ook echt ergocoach.<br />
Daarom ben ik dan ook blij dat we<br />
dit jaar voor het eerst de Ergocoach<br />
Award hebben uitgereikt!’<br />
Fysieke belasting in de zorg:<br />
de stand van zaken<br />
De ergocoaches van Ter Schorre in Terneuzen wonnen in 2004 de Best Practise wedstrijd van Project Ergocoaches<br />
7
Fysieke belasting, stand van zaken<br />
Ergocoaches zijn niet meer weg te denken uit de zorg. Project Ergocoaches viert haar<br />
eerste lustrum. De afgelopen jaren is er veel verbeterd om fysieke belasting te<br />
voorkomen. Vier deskundigen in het veld blikken terug – en vooruit.<br />
‘Het begint bij jezelf’ ‘Zorg voor jezelf’<br />
Rien Scholten, arbocoördinator<br />
bij Sutfene (ouderenzorg) in<br />
Zutphen en nauw betrokken bij<br />
de Businesscase Plafondtilliften<br />
van Platform Zorginnovatie: ‘Voor<br />
2000 hadden wij nauwelijks hulpmiddelen;<br />
hooguit een stalen<br />
verpleegster zoals we dat noemden.<br />
Iedereen handelde naar eigen<br />
inzicht. Er waren veel rug- en<br />
schouderklachten: 33% (!) van al<br />
onze uitval was gerelateerd aan<br />
fysieke klachten. Rond 2000 kwam<br />
er landelijk aandacht voor fysieke<br />
overbelasting. Toen hebben wij<br />
een intern protocol opgesteld voor<br />
8 ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
scholing en training van medewerkers,<br />
transferprotocollen in<br />
zorgdossiers, én het instellen<br />
(en structureel ondersteunen)<br />
van ergocoaches.<br />
Dankzij onze maatregelen houdt<br />
nu slechts 10% van ons verzuim<br />
verband met fysieke klachten.<br />
Onze medewerkers gaan bewuster<br />
om met fysieke belasting omdat<br />
zij de risico’s nu kennen.<br />
Onze ergocoaches zijn structureel<br />
betrokken bij hulpmiddelen en<br />
maatregelen. Hierover ben ik<br />
tevreden; toch kan het altijd beter.<br />
Het beleid fysieke belasting lijkt<br />
nu minder hoog op de agenda te<br />
staan, maar je moet het echt<br />
voortdurend blijven onderhouden!<br />
In onze sector werken mensen nu<br />
eenmaal vanuit hun hart, en dat<br />
‘botst’ wel eens met transferafspraken<br />
(bijvoorbeeld omdat<br />
cliënten iets niet willen) ...<br />
Ik hoop dat ergocoaches uiteindelijk<br />
‘arbo-aandachtvelders’<br />
worden, dat we innovaties breed<br />
toepassen en elkaar continu<br />
scherp blijven houden. Vergeet<br />
niet: fysieke overbelasting voorkomen<br />
begint bij jezelf!’<br />
‘Als ergocoaches iets echt willen, lukt het!’<br />
Henk Kempkes, bedrijfsfysiotherapeut<br />
en opleider in<br />
AntoniusMesosGroep en<br />
AxionContinu, Utrecht: ‘Vóór<br />
2000 hadden wij op de werkvloer<br />
al best veel geregeld. We hadden<br />
transferspecialisten, gaven tillessen,<br />
schonken aandacht aan transferhulpmiddelen,<br />
en hadden een<br />
speciale commissie. Door Project<br />
Ergocoaches kwam er structurele<br />
aandacht voor lichamelijke overbelasting<br />
- en mooie producten.<br />
Toen zijn wij preventie van fysieke<br />
belasting breder gaan inzetten, in<br />
de zorg en in ondersteunende<br />
diensten. De ergocoaches nemen<br />
steeds meer van mij over, bijvoorbeeld<br />
instructie aan (nieuwe) collega’s<br />
en eenvoudige werkplekadviezen.<br />
Rond 2006 kregen wij door<br />
fusies veel nieuwe mensen en hebben<br />
we kennis en kunde ‘gemixt’.<br />
Nu is er een nieuwe ergocoachopleiding,<br />
een compleet hulpmiddelenassortiment<br />
en wordt de<br />
TilThermometer goed gebruikt.<br />
Dankzij onze ergocoaches kwamen<br />
veel zaken in een stroomversnelling.<br />
Vroeger werden problemen<br />
wel gesignaleerd, maar niet snel<br />
opgelost. Nu hebben fanatieke<br />
ergocoaches hier, dankzij hun<br />
enthousiasme en soms onorthodoxe<br />
methoden, bijvoorbeeld voor<br />
nieuwe bedden en een nieuwe lift<br />
gezorgd. Ook het ziekteverzuim is<br />
gunstig beïnvloed. Verder is recent<br />
valpreventie ingevoerd en geïntegreerd<br />
in de transferkaart. Ik wens<br />
dat deze kwaliteitsslag blijft<br />
doorgaan; denk aan innovaties<br />
als incontinentiepreventie en<br />
plafondtilliften. Ik heb goede hoop:<br />
onze ergocoaches hebben het hart<br />
op de tong!’<br />
Christian van Ool, regiocoördinator<br />
van TSO Agora voor Project<br />
Ergocoaches in Zuidoost-Brabant:<br />
‘Toen ik rond 2004 coördinator<br />
werd, heb ik eerst de behoeften in<br />
deze regio geïnventariseerd.<br />
Verschillende instellingen werkten<br />
al met ergocoaches (of vergelijkbare<br />
functionarissen). Andere nog<br />
niet, maar hadden er wél behoefte<br />
aan. Alle Brabantse regio’s samen<br />
hebben toen het Brabants<br />
ErgocoachNetwerk (BEN) opgericht<br />
voor het uitwisselen van<br />
kennis/ervaring en het signaleren<br />
van behoeften. BEN biedt instel-<br />
Paul van Aken, Team<br />
Werkgeversbeleid bij Actiz:<br />
‘Twintig jaar geleden ontstond een<br />
omslag in denken over het preventiebeleid<br />
fysieke belasting. ‘Pak<br />
fysieke belasting bij de bron aan’,<br />
werd het principe. (Til)hulpmiddelen<br />
werden steeds meer ingezet;<br />
begin jaren ’90 begonnen enkele<br />
V&V-zorgorganisaties al hiermee.<br />
Om de omslag in denken en<br />
gedrag te bevorderen, kozen deze<br />
‘koploperorganisaties’ voor de<br />
aanpak met ‘aandachtsvelders<br />
fysieke belasting’. Begin 2000<br />
gingen de sociale partners dit<br />
lingen en medewerkers regelmatig<br />
netwerk- en themabijeenkomsten<br />
en trainingen. We hebben zelfs een<br />
regionale ergocoachdag georganiseerd.<br />
De effecten van BEN? Grotere<br />
instellingen (met ergocoaches)<br />
borgen en verankeren de preventie<br />
van fysieke belasting nog steviger.<br />
Kleinere instellingen verbinden<br />
zich steeds meer aan BEN omdat<br />
ook zij ergocoaches willen gaan<br />
opleiden. Tegelijkertijd blijft het<br />
voor coördinatoren een continu<br />
gevecht om draagvlak en financiën<br />
rond te krijgen. Het blijkt soms<br />
‘Maak ergocoaches overbodig’<br />
structureel ondersteunen..<br />
De ‘ergocoach’ werd als naam<br />
geïntroduceerd en er kwam voorlichting,<br />
inclusief ErgocoachDagen.<br />
Nu zijn ergocoaches structureel<br />
ingebed in de zorg. Zij hebben hun<br />
waarde ruimschoots bewezen.<br />
Hun kracht is de directe aanpak:<br />
ze gaan als collega’s onderling in<br />
gesprek én bieden ondersteuning.<br />
Beleid, instrumenten en praktijkrichtlijnen<br />
zijn nodig, maar het<br />
moet toch op de werkvloer gebeuren.<br />
Overigens moeten ergocoaches<br />
geen doel op zich worden.<br />
Het gaat erom dat organisaties<br />
lastig om het management te<br />
overtuigen van de noodzaak en<br />
baten van ergocoachwerk. Toch<br />
hoop ik dat het in de toekomst<br />
doodnormaal wordt om fysieke<br />
overbelasting op alle mogelijke<br />
manieren te voorkomen.<br />
Zorgverleners wil ik graag meegeven:<br />
zorg voor jezelf! Neem de verantwoordelijkheid<br />
voor je gezondheid<br />
en denk na bij elke handeling<br />
die je verricht. Dan kun je nog heel<br />
lang in de zorg blijven werken!’<br />
preventie van fysieke belasting<br />
goed verankeren in hun HRM-/<br />
arbobeleid en ‘levend’ houden.<br />
De misvatting kan ontstaan dat<br />
‘als we ergocoaches hebben, alles<br />
goed geregeld is’. Ergocoaches<br />
hebben behoefte aan erkenning en<br />
ondersteuning. Daarom introduceert<br />
de V&V-branche E-coaching:<br />
een nieuw internetplatform waar<br />
ergocoaches ervaringen, vragen,<br />
kennis en kunde kunnen delen.<br />
De uitdaging? Ergocoaches overbodig<br />
maken! Zorg dat iedereen<br />
zelf voldoende geïnstrueerd is:<br />
ergo-zelfcoaching!”<br />
9
10<br />
Markante Marges: innoveren blijkt de moeite waard<br />
Frans van Vught<br />
Praktische zorginnovatie is uitermate effectief: dat maakt<br />
het boek Markante Marges heel duidelijk. Onder veel<br />
belangstelling overhandigde Frans van Vught, voorzitter van<br />
het Platform Zorginnovatie, tijdens de ErgocoachDagen de<br />
eerste exemplaren. Met de uitgifte van het boek is de taak<br />
van het platform <strong>tot</strong> een einde gekomen. De zorg is nu weer<br />
aan zet: het is nog niet te laat.<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
Frans van Vught is geen onbekende met<br />
het thema innovatie. Na rector en<br />
voorzitter van de Universiteit Twente te<br />
zijn geweest is hij nu topadviseur van<br />
voorzitter Barroso van de Europese<br />
Commissie. Daarnaast bekleedt hij<br />
internationale bestuursfuncties in<br />
diverse landen. In Nederland is hij<br />
ondermeer Kroonlid van de Sociaal<br />
Economische Raad (SER) en voormalig<br />
lid van het nationale Innovatieplatform<br />
van premier Balkenende.<br />
De eerste exemplaren van het boek<br />
waren voor José Hilgersom en Han<br />
Middelplaats. Beiden spraken hun waardering<br />
uit en de hoop dat het boek en de<br />
daarin omschreven businesscases een<br />
aanzet geven om bestaande innovaties<br />
in de zorg breder toe te passen.<br />
Noodzaak<br />
Er is alle reden voor innovatie, lichtte<br />
Frans van Vught nog maar eens toe.<br />
Hij refereerde aan het rapport ‘Ruimte<br />
voor arbeidsbesparende technologie’<br />
van Stichting STG/Health Management<br />
Forum. Dat stelt dat als we doorgaan<br />
tegen beter weten in, we in 2025 nog<br />
maar voor 60 procent van de cliënten<br />
met dementie of hart- en vaatziekten<br />
volledige zorg voorhanden is. Of anders<br />
gezegd dat in 2025 voor die cliënten<br />
nog maar 60 procent zorg beschikbaar<br />
is. ‘Willen we de kwaliteit van de zorg<br />
verhogen of op z’n minst garanderen,<br />
dan is implementatie van innovaties op<br />
de werkvloer hard nodig’, aldus Frans.<br />
Bestuurders in de zorg praten nog niet<br />
zo vaak over mogelijkheden om <strong>tot</strong><br />
verhoogde productiviteit te komen,<br />
heeft hij gemerkt. ‘Arbeidspolitieke<br />
zaken, imagocampagnes en<br />
arbeidsvoorwaarden staan veel hoger op<br />
hun agenda.’<br />
0 <strong>tot</strong> 4 procent<br />
Het boek Markante Marges beschrijft<br />
tien businesscases: Verzorgend wassen,<br />
Aanpasbare badkamersystemen,<br />
Ergocoaches, Aangepaste kleding,<br />
Zelfredzaamheid, Incontinentie,<br />
Innovatieve schoonmaaksystemen,<br />
Agressie, Plafondtilsystemen en het<br />
Basiszorgproces. Ze zijn opgesteld door<br />
Hanneke Knibbe en Nico Knibbe van<br />
LOCOmotion. Vaak hebben business-<br />
cases als nadeel dat ze lastig toepasbaar<br />
zijn op de eigen situatie. Om aan dit<br />
bezwaar tegemoet te komen, is ervoor<br />
gekozen te werken met interactieve<br />
rekenmodules. Daarmee kan een instelling<br />
besluiten de gesuggereerde keuzemogelijkheden<br />
waar nodig aan te passen<br />
aan de eigen situatie. Ook wordt het<br />
met de rekenmodules heel makkelijk om<br />
uit te rekenen wat de kosten en baten<br />
voor de eigen organisatie zullen zijn.<br />
Markante Marges wijst in de landelijke<br />
doorrekening uit dat per instelling een<br />
‘Markante Marges wijst in een landelijke<br />
doorrekening uit dat per instelling een<br />
potentiële daling van het aantal arbeidsuren<br />
van 0 <strong>tot</strong> 4 procent haalbaar is.'<br />
Markante Marges is geschreven door Hanneke Knibbe, Nico Knibbe en Frans van<br />
Vught. Het boek wil de interesse prikkelen van iedereen die in de zorg werkzaam is<br />
en benieuwd is wat praktische innovatie concreet voor zijn of haar instelling kan<br />
betekenen. Je kunt deze uitgave gratis aanvragen bij je regiocoördinator van Project<br />
Ergocoaches.<br />
potentiële daling van het aantal arbeidsuren<br />
van 0 <strong>tot</strong> 4 procent haalbaar is.<br />
Platform Zorginnovatie was aangenaam<br />
verrast met dit resultaat. Frans: ‘We<br />
hadden niet gedacht dat in de praktische<br />
vernieuwingen zoveel effect te vinden<br />
zou zijn. Als je weet dat in elke businesscase<br />
met de nodige voorzichtigheid is<br />
geschat, is dit een hele positieve<br />
uitkomst die in de praktijk in pilots<br />
trouwens ook al wordt onderbouwd.’<br />
Het is nadrukkelijk niet de bedoeling van<br />
het platform om de tijdwinst als bezuinigingsmogelijkheid<br />
aan te merken. ‘We<br />
hopen juist de kwaliteit van de zorg te<br />
verbeteren.’<br />
Platform Zorginnovatie was breed<br />
samengesteld uit bestuurders in de<br />
zorg die een ambassadeursrol en adviesrol<br />
hadden naar diverse instellingen,<br />
branches en ministeries. Het platform<br />
heeft bewust gekozen voor een hele<br />
praktische insteek. Bij de dagelijkse<br />
zorg zijn honderdduizenden zorgverleners<br />
betrokken. Verbetering van de doelmatigheid<br />
kon dus in potentie grote invloed<br />
hebben op de <strong>tot</strong>ale doelmatigheid en<br />
kwaliteit van zorg. In veel gevallen bleek<br />
dat inderdaad zo te zijn. Frans van Vugt is<br />
zeer te spreken over de betrokkenheid<br />
van mensen die hij in zijn werk voor<br />
Platform Zorginnovatie is tegengekomen.<br />
‘Ze hadden een groot hart voor<br />
de zorg, dat is me echt opgevallen’.<br />
De taak van Platform Zorginnovatie is<br />
met de uitgave van dit boek afgerond.<br />
Ook omdat er een nieuw Zorginnovatieplatform<br />
(ZIP) is opgericht dat door<br />
minister Klink zelf wordt voorgezeten.<br />
Frans: ‘Ik hoop dat zij de praktische<br />
insteek die wij hebben gekozen niet<br />
uit het oog verliezen. Ook zelf wil ik het<br />
grote belang van de relatie met de<br />
praktijk in mijn bestuurs- en adviesfuncties<br />
blijven meenemen, door<br />
geregeld in de praktijk te gaan kijken<br />
bijvoorbeeld. Ik heb nu weer gemerkt<br />
hoeveel kansen daar liggen.’<br />
11
12<br />
Grensverleggend ‘gluren’ bij de buren<br />
Innovaties in de zorg hebben al voor vele verbeteringen gezorgd. Tijdens de ErgocoachDagen<br />
kun je elk jaar kennismaken met de nieuwste ontwikkelingen. Graag presenteren we je hier<br />
enkele recente nieuwigheden, (mede-)ontwikkeld door jouw collega-ergocoaches!<br />
De Carrousel vormt al jarenlang een<br />
belangrijk onderdeel van het workshopprogramma<br />
van de ErgocoachDagen.<br />
Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van<br />
preventie fysieke belasting heb je hier<br />
steeds aan den lijve kunnen ondervinden:<br />
door kijken, luisteren, voelen en doen.<br />
Tijdens de ErgocoachDagen 2008 draaide<br />
De stand van ’s Heeren Loo regio<br />
Groningen (verstandelijk gehandicaptenzorg)<br />
staat vol met bekers in alle soorten<br />
en maten. ‘Wij ontwikkelen een nieuw<br />
model drinkbeker’, vertellen Karina<br />
Schutten (logopedist) en Stéfanie<br />
Anisuzzaman (ergotherapeut, bewegingswetenschapper).<br />
‘Wij willen dat zorgverleners<br />
voor elke cliënt een drinkbeker op<br />
maat kiezen, passend bij motorische<br />
beperkingen, verstandelijke beperkingen,<br />
slikproblemen en dergelijke, én sfeer- en<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
de Carrousel om innovaties in de zorg<br />
waarbij ergocoaches zélf betrokken<br />
waren. Allerlei organisaties en instellingen<br />
die deelnamen aan het innovatietraject<br />
van ZonMw, Zorg voor Beter, hebben hun<br />
verbetertrajecten gepresenteerd. Vaak<br />
zijn dit kleine hulpmiddelen of werktechnieken<br />
– maar die kunnen wel een groot<br />
Persoonlijk drinkcomfort: drinkbeker op maat<br />
Karina Schutten (links) en Stéfanie Anisuzzaman van ’s Heeren Loo.<br />
gevoelsaspecten. Onze beker moet de<br />
kwaliteit van leven van cliënten positief<br />
beïnvloeden. Daarom hebben we eerst<br />
drinkproblemen geïnventariseerd, samen<br />
met cliënten, verzorgenden en dus ergocoaches.<br />
Vervolgens hebben studenten<br />
ergotherapie en industrieel ontwerp een<br />
pakket van eisen voor een nieuwe drinkbeker<br />
opgesteld. Dit heeft geleid <strong>tot</strong> een eerste<br />
model. Tijdens de nulmeting is gekeken<br />
naar het gebruik van de huidige drinkbekers.<br />
Bij de vervolgmeting met de drinkbe-<br />
verschil maken. In dit artikel zetten we<br />
enkele opvallende innovaties in de schijnwerpers.<br />
Doe er je voordeel mee: maak in<br />
jouw instelling gebruik van de vondsten<br />
van anderen! En laat je inspireren om zélf<br />
innovatief aan de slag te gaan. Want daar<br />
gaat het uiteindelijk om: continu blijven<br />
nadenken en zoeken naar verbetering!<br />
ker op maat zullen cliënten, verzorgenden<br />
en ergocoaches weer worden betrokken.’<br />
Maatwerk<br />
‘We kunnen de drinkbeker op maat helaas<br />
nog niet laten zien… Het wordt een beker<br />
met een gebogen, wijd uitlopende rand die<br />
goed aansluit in de mondhoeken: dit<br />
maakt het drinken minder belastend.<br />
De beker krijgt in principe twee handvatten,<br />
maar wordt uiteindelijk ook met één handvat<br />
leverbaar. Door de vorm van de handvatten<br />
is de beker goed vast te pakken.<br />
Ook wordt hij door de handvatten vanzelf<br />
in de beste ‘drinkhoek’ gehouden. De beker<br />
is geschikt voor zelfstandig gebruik,<br />
gedeeltelijke hulp en volledige hulp bij het<br />
drinken. Hij heeft een vochtdoserend sloksysteem.<br />
Dit voorkomt veel problemen<br />
zoals lekkage, knoeien, te grote slokken en<br />
verslikken, of te grote slokken van hete<br />
vloeistof. Uiteraard is de beker geschikt<br />
voor zowel koude als warme dranken.’<br />
Comfort<br />
De nieuwe beker wordt gemaakt van<br />
kunststof. ‘Omdat we het drinkcomfort<br />
belangrijk vinden, kiezen we een kunst-<br />
stofsoort die prettig in de hand én aan de<br />
mond voelt. Kunststof is wel wat krasgevoeliger<br />
dan porselein, maar daar staat<br />
tegenover dat het niet snel breekt – ook<br />
belangrijk! Vanzelfsprekend kan de beker<br />
in de vaatwasser, want ook zorgverleners<br />
moet hij gebruiksgemak bieden. De beker<br />
wordt verkrijgbaar in diverse combinaties<br />
Haren wassen bij bedlegerige of rolstoelgebonden<br />
cliënten is zwaar werk –<br />
en geklieder. Je moet er met z’n tweeën<br />
voor zijn, het ondersteunen van het<br />
hoofd is zwaar, je werkt voorovergebogen,<br />
moet met waterkommen sjouwen,<br />
alles wordt nat … en voor de cliënt is het<br />
ook vervelend. Dat kan beter! Er was al<br />
ooit een ‘haarwaskraag’ ontwikkeld,<br />
maar die werd nauwelijks gebruikt.<br />
Stichting Opella (wonen, zorg en welzijn)<br />
en de firma De Waskraag zijn<br />
samen aan de slag gegaan. Mét resultaat!<br />
Comfort<br />
‘Samen met Dick en Robert Jorritsma<br />
van De Waskraag hebben we een hulpmiddel<br />
ontwikkeld dat haren wassen<br />
van heldere, vrolijke kleuren. Cliënten<br />
kunnen dus zelf kiezen wat ze het mooist<br />
vinden.’ De beker is in eerste instantie<br />
ontworpen voor cliënten met een ernstige<br />
meervoudige beperking. Maar hij is<br />
naar verwachting ook bruikbaar voor<br />
allerlei andere doelgroepen in zorgcentra<br />
en verpleeghuizen, de thuiszorg, in zie-<br />
Comfortabel haren wassen: de waskraag<br />
Van links naar rechts: Jolanda van Wolfswinkel, Gert Schimmel en Tineke Roelofsen en<br />
Dick Jorritsma met de waskraag.<br />
prettiger maakt voor zorgverleners én<br />
cliënten’, vertellen Gert Schimmel (projectleider)<br />
en Tineke Roelofsen (ergocoach).<br />
We hebben de bestaande haarwaskraag<br />
uitgeprobeerd. Met onze waskraag<br />
kun je moeiteloos haren wassen<br />
bij mensen die in een rolstoel zitten of<br />
hun hoofd niet achterover kunnen/willen<br />
houden.’ Dick Jorritsma demonstreert<br />
de waskraag, een ergonomisch<br />
gevormde bak met een uitsparing middenin<br />
en een afvoerslang. ‘Je schuift de<br />
bak over het hoofd op de schouders van<br />
de cliënt en bevestigt de losse, waterdichte<br />
kraag om de nek. De cliënten blijven<br />
gewoon rechtop in de rolstoel. En je<br />
kunt gaan wassen. Deze houding is veel<br />
comfortabeler voor cliënten én voor<br />
jezelf: je kunt gewoon rechtop werken.<br />
kenhuizen, enzovoorts. Het is de bedoeling<br />
om deze bijzondere drinkbeker straks<br />
breed in de markt te zetten. Maar wanneer<br />
hij precies verkrijgbaar zal zijn, is nog<br />
niet bekend. Nog even geduld dus!<br />
Meer info: stefanie.anisuzzaman-vanhasselt@sheerenloo.nl<br />
En náást de cliënt staan, wat prettiger is<br />
voor het contact.’<br />
Tijdwinst<br />
‘Met de waskraag kun je bovendien<br />
haren wassen zonder hulp van een collega.<br />
Dat levert forse tijdwinst op’, vertellen<br />
Tineke en Gert. ‘Ook hoef je na<br />
afloop de cliënt (en het bed) niet te<br />
verschonen, omdat alles droog blijft.<br />
Dat bespaart eveneens tijd – en belastende<br />
werkzaamheden. Je gebruikt de<br />
waskraag in combinatie met de sanitaire<br />
voorzieningen (douchekop, afvoer).<br />
Zijn die er niet, bijvoorbeeld bij thuiszorgwerk?<br />
Gebruik dan de waskraaguitbreidingsset:<br />
een dompeldouche op<br />
batterijen en twee jerrycans. De ene<br />
jerrycan vul je met warm water.<br />
Hierop sluit je de dompeldouche aan.<br />
De andere jerrycan vangt het waswater<br />
op; hierop sluit je de afvoerslang van de<br />
waskraag aan. Voor het transport is er<br />
een speciale trolleykoffer met uittrekhandvat,<br />
wielen en extra opbergvak.<br />
Hier past de complete set in (<strong>tot</strong>aal<br />
gewicht: tien kilo). De waskraag is zeer<br />
sterk en toch licht. Op veler verzoek zit er<br />
nu ook een ophanggaatje in. Het is een<br />
superhandig hulpmiddel om moeiteloos<br />
haren te wassen. Dit maakt de waskraag<br />
geschikt voor allerlei sectoren:<br />
van verpleeghuizen <strong>tot</strong> thuiszorg, van<br />
ambulante kappers <strong>tot</strong> mantelzorgers.<br />
Bovendien is de waskraag niet duur;<br />
nog een pluspunt!’<br />
><br />
Meer info: www.waskraag.nl<br />
13
14<br />
Vervolg van pagina 13<br />
Ergocoaches over innovatie<br />
Tijdens de ErgocoachDagen zijn<br />
ergocoaches voor het eerst<br />
gevraagd naar hun mening over<br />
innovaties. Zoals gezegd zijn de<br />
eerste resultaten bekend en opvallend<br />
is dat ergocoaches graag meer<br />
informatie over innovaties willen.<br />
Maar liefst 90% wil graag of heel<br />
graag meer weten over innovaties<br />
die voor henzelf van belang zouden<br />
kunnen zijn.<br />
Wel zijn ze duidelijk over de eisen die<br />
ze aan innovaties stellen: tweederde<br />
(64%) vindt dat innovaties alleen<br />
nuttig zijn als ze ook de kwaliteit van<br />
zorg voor cliënten verbeteren.<br />
Niet scholen, maar toetsen!<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
Het zit hem duidelijk niet in de<br />
gedachte dat techniek ten koste<br />
zou gaan van de aandacht voor de<br />
cliënt: slechts 7% vindt dat. De<br />
overgrote meerderheid heeft hier<br />
geen problemen mee: het zit hem<br />
meer in de tijd. Bijna 60% is er<br />
bang voor dat er onvoldoende tijd<br />
voor de cliënt zal zijn en maakt zich<br />
op dat punt ook ronduit zorgen<br />
over de toekomst. Een kwart (25%)<br />
is ook expliciet van mening dat<br />
innovaties <strong>tot</strong> minder tijd voor de<br />
cliënt leiden. Toch betekent dit niet<br />
dat ze daarom geen innovaties<br />
zouden willen: slechts een enkeling<br />
Niet scholen maar toetsen met Karin Delbressine en Iris Verschooten van Orbis Thuis.<br />
‘Het is de verantwoordelijkheid van<br />
instellingen om medewerkers te scholen.<br />
Natuurlijk doen wij dat: wij zorgen<br />
dat alle medewerkers gedegen basiskennis<br />
hebben over fysiek verantwoord<br />
werken met steunkousen, tilliften, handmatige<br />
transferhandelingen, bedtransfers<br />
en glijzeilen. Deze basisscholing is<br />
gebleven. Maar onze opfriscursussen<br />
(bijscholingen) zijn ingrijpend veranderd.<br />
We constateerden namelijk dat bijscholing<br />
veel tijd en organisatie kostte, terwijl<br />
vaak onduidelijk was wat het opleverde.<br />
Daarom pakken wij de bijscholing<br />
nu anders aan’, vertelt ergocoach Karin<br />
Delbressine van Orbis Thuis, onderdeel<br />
van Orbis Medisch en Zorgconcern.<br />
‘Onze thuiszorgmedewerkers krijgen<br />
geeft aan dat dat een reden zou zijn<br />
om innovaties liever niet te willen.<br />
Van de noodzaak <strong>tot</strong> innoveren is<br />
men kennelijk wel doordrongen.<br />
Meer dan de helft (52%) vindt zelf<br />
dat ze goede ideeën over innovaties<br />
hebben. En toch worden ze daar<br />
niet zo vaak naar gevraagd: slechts<br />
31% bevestigt dit.<br />
Zelf zien of een innovatie werkt<br />
kun je met de rekenmodules van<br />
Platform Zorginnovatie. Je kunt<br />
deze modules gratis downloaden<br />
op www.platformzorginnovatie.nl/<br />
businesscases.<br />
geen jaarlijkse, klassikale bijscholing<br />
meer. In plaats daarvan wordt elke<br />
medewerker nu eenmaal per jaar individueel<br />
getoetst. Dat werkt uitstekend!’<br />
Individuele praktijtest<br />
Orbis heeft protocollen gemaakt over<br />
alle toetsonderwerpen. De toetsing<br />
wordt vooraf aangekondigd. ‘Iedereen<br />
kan kiezen welke toetsdag het beste uitkomt.<br />
Reageren mensen niet, dan worden<br />
ze door ons ingedeeld. De toets wordt<br />
afgenomen door een docent en een<br />
proefcliënt (de ergocoach). De medewerker<br />
wordt in een half uur beoordeeld op<br />
twee <strong>tot</strong> vier aspecten, bijvoorbeeld:<br />
steunkousen aantrekken, de cliënt in bed<br />
leggen met behulp van de tillift, en werken<br />
met een glijzeil. De medewerker<br />
moet de opgegeven handelingen verrichten;<br />
wij beoordelen dat. Je ziet onmiddellijk<br />
of iemand de handelingen echt<br />
beheerst en dagelijks goed uitvoert, of<br />
zich alleen maar heeft ingelezen in de<br />
protocollen. Presteert de medewerker<br />
onvoldoende, dan zakt hij/zij. Wel is er in<br />
hetzelfde jaar een herkansing.’<br />
Kwaliteitswinst<br />
De nieuwe aanpak, ‘Toetsen in plaats<br />
van Scholen (TipvS)’ werkt uitstekend.<br />
‘We toetsen medewerkers op het werken<br />
met bekende hulpmiddelen, en<br />
scholen hen in het werken met onbekende<br />
hulpmiddelen en transfervaardigheden.<br />
Hiermee boeken we forse<br />
kwaliteitswinst, allereerst omdat TipvS<br />
onze medewerkers beter bewustmaakt<br />
van en aanspreekt op hun eigen verantwoordelijkheid.<br />
Bovendien werken<br />
‘Iedereen heeft recht op zijn eigen manier<br />
van ontspannen’, vinden Annemiek Plug<br />
en Laura Fransen. Zodoende kwamen<br />
deze pedagogisch medewerkers uit het<br />
Rotterdamse Sofia Kinderziekenhuis op<br />
het idee om de Snoezelbus op te zetten:<br />
een omgebouwde stadsbus waar het<br />
goed snoezelen is. ‘Snoezelen is een<br />
samentrekking van snuffelen (onderzoeken)<br />
en doezelen (de sfeer): ontspannen<br />
in een ruimte waar voorwerpen, beelden,<br />
kleuren, geuren en geluiden de zintuigen<br />
aangenaam prikkelen.’<br />
Uniek<br />
‘In het ziekenhuis houden wij ons al jarenlang<br />
bezig met snoezelen. Snoezelen is<br />
heel positief voor de stemming en het<br />
gedrag van ‘snoezelaars’ en verhoogt hun<br />
kwaliteit van leven. Daarom wilden wij<br />
wij nu per wijk/team, in plaats van<br />
centraal. Ook dit is kwaliteitsverhogend,<br />
omdat je veel beter zicht hebt op<br />
de stand van zaken. Verder wordt de<br />
ergocoach nu veel actiever gebruikt.<br />
Dit komt de kwaliteit eveneens ten<br />
goede. Daarnaast levert TipvS ook tijdwinst<br />
op. De <strong>tot</strong>ale scholing vergt minder<br />
tijd, waardoor de medewerkers<br />
meer uren inzetbaar zijn voor zorgtaken.<br />
Dit leidt weer <strong>tot</strong> financiële winst.<br />
Verder hou je het ziekteverzuim beter<br />
Snoezelen aan huis: de Snoezelbus<br />
In de bus met Annemiek Plus (links) en Laura Fransen.<br />
het snoezelen graag voor iederéén bereikbaar<br />
maken. En dus hebben wij De<br />
Snoezelbus opgezet. Na het nodige voorwerk<br />
rijden we sinds maart twee à drie<br />
dagen per week door het land. Het snoezelen<br />
kan nu voor het eerst naar de mensen<br />
toe gebracht worden, en dat is uniek.’<br />
Als je in de bus stapt, kom je in een oase<br />
van rust en zachtheid. Een verademing<br />
voor de ogen, oren, neus en tastzin!<br />
Ontspannende muziek, lichtjes in zachte<br />
kleuren, een blacklightaquarium, toverbol,<br />
projectiescherm met rustgevend beelden,<br />
bubble-unit, glinsterende dingen, mooie<br />
hangers aan het plafond, knuffeldieren,<br />
geurkokers, zachte kussens, een windgong,<br />
rubberen voorwerpen, veertjes, een<br />
waterbed waarin je de muziek voelt …<br />
enzovoorts! Ook masseren hoort <strong>tot</strong> de<br />
mogelijkheden. ‘Bij binnenkomst moeten<br />
in de hand: je hebt meer inzicht en<br />
kunt medewerkers gericht aanspreken<br />
op hun eigen verantwoordelijkheid.<br />
Iedereen is positief over TipvS, ook<br />
degenen die aanvankelijk wat weerstand<br />
hadden. Natuurlijk vinden sommigen<br />
de toets best spannend. Maar ze<br />
beseffen dat ze ervan kunnen leren –<br />
of complimenten krijgen omdat ze het<br />
prima doen!’<br />
Meer info: www.orbisconcern.nl<br />
mensen vaak even wennen. Maar al snel<br />
zie je wat hen het meest aanspreekt: bijna<br />
iedereen heeft een favoriet zintuig. Daar<br />
spelen wij dan op in; wij ondersteunen of<br />
begeleiden het snoezelen. Wij willen<br />
graag dat de begeleider (zorgverlener,<br />
ouder, partner) meekomt met de cliënt,<br />
zodat ook hij/zij ervaart wat de beste<br />
ingang voor contact is. Dat kan de begeleider<br />
gebruiken bij de verpleging of verzorging;<br />
zo wordt het effect van snoezelen<br />
vergroot. Het is raadzaam om regelmatig<br />
te snoezelen: dan ontspannen mensen<br />
sneller. Kan dat niet, dan is het gewoon<br />
een heerlijk uurtje!’<br />
Voor iedereen<br />
De Snoezelbus is er voor alle leeftijden,<br />
van (heel) jong <strong>tot</strong> oud. De muziek, materialen<br />
en beelden worden afgestemd op<br />
de snoezelaar. ‘De Snoezelbus is onder<br />
meer geschikt voor kinderen/volwassenen<br />
met een verstandelijke beperking,<br />
niet-aangeboren hersenletsel, dementie,<br />
een autistische stoornis, chronische pijn<br />
en/of stress. Daarnaast sluit snoezelen<br />
aan bij het ontwikkelingsniveau van<br />
gezonde kinderen <strong>tot</strong> ongeveer zes jaar.<br />
Zowel particulieren als instellingen kunnen<br />
de bus reserveren: voor een uur (één<br />
snoezelsessie), een dagdeel of een hele<br />
dag. De bus is geschikt voor individuen of<br />
kleine groepjes. Met de Snoezelbus kan<br />
iedereen dichtbij huis genieten!’ ><br />
De bus boeken?<br />
Ga naar www.stichtingdesnoezelbus.nl!<br />
15
16<br />
Vervolg van pagina 15<br />
Zware tilliften verplaatsen met drie vingers<br />
‘Dat moet beter kunnen!’ Vanuit die gedachte worden<br />
steeds weer slimme innovaties ontwikkeld. Zoals de<br />
Touch & Move®, een heel nieuw apparaat om zware<br />
tilliften te verplaatsen zónder inspanning.<br />
Rob Reuters demonstreert de Touch & Move<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
‘Wij houden ons al ruim twintig jaar<br />
bezig met transfers’, vertelt Pim<br />
Krijnsen van JOYinCARE. ‘Als je<br />
goed naar zorgverleners luistert,<br />
geven zij zélf de argumenten waarom<br />
je iets nieuws zou moeten ontwikkelen.<br />
Zo is het ook gegaan bij de<br />
Touch & Move, een onderstel om<br />
tilliften moeiteloos te verrijden.<br />
De problemen die medewerkers<br />
signaleerden, hebben wij als uitgangspunt<br />
gebruikt voor het ontwerp van<br />
dit nieuwe hulpmiddel.’<br />
Duwen en trekken<br />
‘Een tillift voorkomt veel tilwerk en<br />
vermindert zo de fysieke belasting van<br />
zorgverleners. Maar het manoeuvreren<br />
met een tillift is wél fysiek belastend.<br />
Zo ontstond het idee om een verrijdbare<br />
tillift te maken die – letterlijk! -<br />
met een paar vingers te verplaatsen is.<br />
Vooruit, achteruit, zijwaarts rijden,<br />
in kleine ruimten manoeuvreren, drempels<br />
nemen, op zachte ondervloeren<br />
rijden of draaien: allemaal geen probleem.<br />
Alle manoeuvres zijn zónder<br />
krachtsinspanning uit te voeren.<br />
Hoe kan dat? ‘Je kunt dit systeem<br />
vergelijken met dat van de meetrapfiets.<br />
Het onderstel heeft een motor<br />
(op accu’s) die harder gaat werken<br />
naarmate er meer weerstand is.<br />
Hierdoor neemt de motor het zware<br />
werk van de zorgverlener over.’<br />
Gemak<br />
Het werken met de verrijdbare tillift<br />
wijst zich zelf, speciale training is niet<br />
nodig. Als je licht tegen de duwbeugel<br />
duwt, komt het apparaat in beweging.<br />
Het kan onder vrijwel elk type tillift<br />
worden gemonteerd, of compleet met<br />
tillift worden geleverd. Naar verwachting<br />
voorziet het apparaat in een grote<br />
behoefte.<br />
Ga voor meer informatie naar:<br />
www.joyincare.nl.<br />
Jaren van beweging – bewogen jaren<br />
Al kan het altijd nóg beter, preventie van fysieke belasting<br />
staat in elke zorginstelling op de agenda. Dat was nooit gelukt<br />
zonder alle mensen die zich onvermoeibaar inzetten voor<br />
fysiek gezonder werken. Ook Hanneke Knibbe en Nico Knibbe<br />
van LOCOmotion spelen hierbij een belangrijke rol. ErgoCoach<br />
Magazine blikt met hen terug – en vooruit.<br />
Onderzoeksbureau LOCOmotion is niet<br />
meer weg te denken uit de zorg. De mensen<br />
hierachter zijn Hanneke Knibbe,<br />
bewegingswetenschapper/ fysiotherapeut,<br />
en Nico Knibbe, bewegingswetenschapper/<br />
voorlichtingskundige.<br />
‘LOCOmotion is - denken we - het enige<br />
bureau dat zich fulltime bezighoudt met<br />
fysieke belasting: onderzoek én advies én<br />
training én productontwikkeling. Wij werken<br />
vooral als netwerkorganisatie: voor<br />
onze activiteiten schakelen wij ons grote<br />
netwerk in. Zelf zijn wij klein, maar zo kunnen<br />
wij flexibel zijn, voeling houden met<br />
de praktijk en vooroplopen in onderzoeksinnovatie.<br />
Bovendien werken wij<br />
graag samen. Wij vullen elkaar uitstekend<br />
aan en kennen elkaar, als broer en zus,<br />
heel goed. Wel moeten we werk en privé<br />
duidelijk scheiden, maar dat lukt prima.’<br />
Onontgonnen gebied<br />
‘In oktober 2008 is LOCOmotion precies<br />
twintig jaar betrokken bij preventie van<br />
fysieke belasting’, vertelt Nico. ‘Het begon<br />
eind jaren tachtig. Toen werd er weinig<br />
aan preventie gedaan en werd het onderwerp<br />
nog niet door afdelingen gedragen.’<br />
Hanneke: ‘Voor mijn afstudeeronderzoek<br />
had ik rugklachten bij ziekenverzorgenden<br />
in verpleeghuizen onderzocht. Maar liefst<br />
83% bleek rugklachten te hebben. Dit<br />
onderzoek heeft onder meer de voorpagina<br />
van Trouw gehaald. Er kwam belangstelling<br />
voor fysieke belasting en Nico en<br />
ik gingen steeds meer presentaties geven.<br />
Toen dit serieuze vormen aannam, hebben<br />
wij LOCOmotion opgericht.’<br />
Uitproberen<br />
Nico en Hanneke vonden toen al dat<br />
gezond werken niet van bovenaf, maar<br />
van binnenuit moet komen. Maar hoe?<br />
‘Een Engels artikel met als kern ‘one of us’<br />
bracht ons op het idee om het via de<br />
werkvloermedewerkers aan te pakken.<br />
We zijn begonnen met tilspecialisten in<br />
verpleeghuizen; daar waren de grootste<br />
gezondheidsproblemen. Het was<br />
pionieren: we hadden alleen basiskennis<br />
over tillen, wisten niets over<br />
hulpmiddelen. Ook was er nog geen<br />
regelgeving, geen landelijke projecten ...<br />
Wel was de tijd rijp voor verandering.<br />
Diverse instellingen durfden met ons<br />
dingen uit te proberen, waaronder GDVV<br />
(Den Haag) en verpleeghuis Lindendael<br />
(Hoorn). Samen hebben wij bijvoorbeeld<br />
de eerste tilprotocollen uitgeprobeerd:<br />
toen vernieuwend, nu verplicht!’<br />
Verbreding<br />
Aanvankelijk richtte LOCOmotion zich<br />
alleen op tillen. ‘Later gingen we kijken<br />
><br />
17
18<br />
Jaren van beweging – bewogen jaren<br />
Vervolg van pagina 17<br />
naar alle ergonomische zaken in de zorg<br />
en werd de term tilspecialist vervangen<br />
door ergocoach - mede op ons initiatief.<br />
‘Ergo’ onderstreept het bredere aandachtsveld.<br />
‘Coach’ verduidelijkt dat het<br />
om ondersteunende aanjagers gaat, niet<br />
om alwetende specialisten.’ Project<br />
Ergocoaches zag het aantal geregistreerde<br />
deelnemers groeien van 0 naar meer<br />
dan 9000. ‘Spectaculair! Dit illustreert<br />
dat deze beweging serieus is én ontstaan<br />
vanuit een behoefte.’<br />
LOCOmotion combineert een onderzoeksinvalshoek<br />
met praktische ervaringen.<br />
‘Wij lopen mee op de werkvloer en<br />
proberen goed te kijken en luisteren.<br />
Steeds weer merken wij dat zorgverleners<br />
vaak goed weten wat nodig is, maar<br />
niet altijd gehoord worden. Soms ook<br />
niet door ons ... Ik herinner me een<br />
onderzoek waarbij wij pleitten voor tilliften<br />
in de thuiszorg. Maar de zorgverleners<br />
wilden eerst hoog/laagbedden. En<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
terecht. Nog steeds gebeurt het, bijvoorbeeld<br />
bij uittesten van nieuwe hulpmiddelen,<br />
dat ervaren zorgverleners de vinger<br />
precies op de zere plek leggen. Als wij<br />
vervolgens gaan meten en studeren, blijken<br />
zij vaak nog gelijk te hebben ook.<br />
Vooruitgang is dus altijd een samenspel<br />
tussen onderzoek en praktijk.’<br />
Winst- en zorgpunten<br />
Hanneke: ‘Aanvankelijk werkten wij<br />
vooral voor individuele instellingen.<br />
Welke onderzoeken zijn LOCOmotion<br />
bijgebleven? Hanneke: ‘Een onderzoek<br />
naar de mening van bewoners over tilliften.<br />
Deze bleek sterk beïnvloed te<br />
worden door de houding van zorgverleners.<br />
Waren verzorgenden negatief, dan<br />
waren bewoners dat ook - en omgekeerd.<br />
Eerlijke, goede voorlichting is dus<br />
heel belangrijk. Het onderzoek heeft <strong>tot</strong><br />
een - bekroonde - video geleid waarin<br />
cliënten vertellen over hun persoonlijke<br />
Hanneke en Nico Knibbe werden tijdens de ErgocoachDagen 2008 op het podium gehaald en verrast met bloemen.<br />
‘Omdat LOCOmotion al zo lang van onschatbare waarde is voor ergocoaches!<br />
beleving van een tillift in huis.’ Nico:<br />
‘Een onderzoek naar voorovergebogen<br />
werken. Ik denk dat we daar wel 100<br />
presentaties in binnen- en buitenland<br />
over hebben gegeven. Op basis hiervan<br />
is de praktijkrichtlijn over het gebruik<br />
van de hoog/laagdouchestoel geformuleerd.’<br />
Hanneke bevestigt dat hulpmiddelen<br />
veel kunnen verbeteren. ‘Maar ze<br />
kunnen ook nieuwe problemen veroorzaken.<br />
Dat hebben wij gezien in een tilliftenonderzoek<br />
waarbij rugklachten<br />
afnamen, maar nek-/schouderklachten<br />
toenamen door de zware bediening.<br />
Zoiets leidt <strong>tot</strong> verbetering van hulpmiddelen.’<br />
Nico: ‘En <strong>tot</strong> scherpere doelgroepdefinities:<br />
bepaalde hulpmiddelen<br />
zijn voor sommige cliënten nuttig, voor<br />
anderen juist niet. Het gaat om de<br />
match; dat komt heel precies.’ Hanneke:<br />
‘Het leerzaamst vind ik de vaak ontnuchterende<br />
uitspraken van zorgverleners<br />
– én het respect dat zij verdienen.’<br />
Toekomstwens<br />
Heeft LOCOmotion nog toekomstwensen?<br />
Hanneke: ‘Ik ben onlangs als vrijwilliger<br />
met verpleeghuisbewoners naar<br />
Lourdes geweest. Voor elke bewoner ging<br />
één zorgverlener mee. Fantastisch hoe<br />
iedereen genoot! ‘Ik ben blij nu te kunnen<br />
werken zoals ik wil, zoals de bewoner verdient.<br />
Normaal kan dit helaas niet, daarom<br />
geniet ik nu’, vertelde iemand. Zo<br />
knap als je dat kunt! Ik vond het indrukwekkend<br />
wat een-op-eenzorg doet met<br />
medewerkers én cliënten. Ik zou graag in<br />
Voor het zijwaarts verplaatsen van<br />
cliënten die beperkt kunnen meewerken<br />
is het belangrijk een<br />
glijzeil te gebruiken. De Praktijkricht<br />
lijnen zijn daarover helder. Wat<br />
niet altijd helder is, is de manier<br />
waarop je zo’n glijzeil gebruikt. In<br />
elk geval kun je beter duwen (tegen<br />
de cliënt) dan trekken (aan het glijzeil).<br />
Maar soms is duwen niet<br />
mogelijk, bijvoorbeeld omdat de<br />
cliënt het eng vindt om ‘weggeduwd’<br />
te worden, en zul je moeten<br />
trekken aan het glijzeil of steeklaken.<br />
Trek dan zo ontspannen mogelijk<br />
door als het ware te gaan ‘hangen’<br />
aan het glijzeil, zoals een windsurfer.<br />
Dan benut je je lichaamsgewicht<br />
optimaal. De vraag is vervolgens<br />
onder welke hoek je het beste kunt<br />
trekken. Trek je het beste plat (of<br />
‘horizontaal’, omhoog (of ‘verticaal’)<br />
of ergens daar tussen in?<br />
Ergocoaches van het Zeeuwse<br />
Verpleeghuis De Stelle (Oostburg)<br />
en onderzoekers van LOCOmotion<br />
hebben dat onderzocht in het kader<br />
van het Zorg Voor Beter project<br />
‘Condoomlaken’. Met een krachtmeter<br />
hebben zij de trekkrachten tij-<br />
een onderzoek willen hardmaken wat<br />
meer tijd betekent voor de mensen.’ Nico<br />
beaamt: ‘Ons hart ligt bij de basiszorg: de<br />
interactie tussen medewerkers en cliënten.<br />
Ik vind het een voorrecht al twintig<br />
jaar samen met Hanneke hieraan te<br />
mogen werken. Mijn droom is al een beetje<br />
uitgekomen …’<br />
Al met al is er veel verbeterd. ‘Toch vinden<br />
wij soms dat het niet opschiet. Maar vergeleken<br />
met het buitenland is Nederland<br />
echt koploper in fysiek veilig werken in de<br />
zorg. Dat moeten we ons voldoende reali-<br />
dens een zijwaartse verplaatsing in<br />
bed geanalyseerd. Daaruit bleek dat<br />
als je plat trekt de belasting van de<br />
rug (L4/L5) niet te hoog is, maar die<br />
van de schouder en de elleboog wél.<br />
Het plat trekken vermindert dus de<br />
rugbelasting, maar gaat ten koste<br />
van de schouder- en elleboogbelasting.<br />
Wanneer we de hoek waaronder<br />
getrokken wordt variëren dan<br />
zien we bij een hoek van grofweg<br />
25º een optimum ontstaan; zowel de<br />
belasting van de rug, schouder én<br />
elleboog is dan acceptabel. Je kunt<br />
seren – alhoewel je nooit achterover mag<br />
leunen,’ vinden Nico en Hanneke. ‘Als je<br />
wat wilt verbeteren, moet je aan het bed<br />
gaan staan. Dáár gebeurt het echte werk.<br />
Probeer te begrijpen wat daar gebeurt en<br />
wat zorgverleners drijft. Erkenning en aansporing<br />
van hun kracht, kennis en ervaring<br />
kan <strong>tot</strong> onverwacht grote uitkomsten leiden!’<br />
Hanneke’s en Nico’s tip is dan ook:<br />
‘Blijf doorgaan! Je weet vaak meer dan je<br />
denkt: vertrouw op je eigen kracht en blijf<br />
doorzetten, ook als het tegenzit. En zie<br />
ook wat al bereikt is!’<br />
Voorbeeld van een LOCOmotion onderzoek:<br />
Omhoog trekken of plat trekken, wat is beter?<br />
dus het beste niet volledig plat aan<br />
een glijzeil trekken maar onder een<br />
hoek van grofweg 25º. Dat is interessant<br />
omdat trainers en leveranciers<br />
van glijzeilen er vaak op hameren<br />
zoveel mogelijk plat te trekken aan<br />
het glijzeil en we in de praktijk zien<br />
dat zorgverleners juist de neiging<br />
hebben meer omhoog te trekken.<br />
De waarheid ligt dus in het midden.<br />
Meer weten? Download dan het<br />
rapport ‘Condoomlaken’ van<br />
www.zorgvoorbeter.nl<br />
19
20<br />
Wie won de Ergocoach Award 2008?<br />
Tijdens de ErgocoachDagen ging het niet alleen om slimme ergocoachideeën. Het ging nu óók<br />
om de gezichten hierachter: inspirerende ergocoaches! De ergocoaches die op een unieke manier<br />
bijdragen aan preventie van fysieke belasting dongen mee naar de Ergocoach Award 2008!<br />
Het lustrum van Project Ergocoaches is<br />
ook aangegrepen om inspirerende ergocoaches<br />
zélf eens in de schijnwerpers te<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
zetten. Daarom konden zorgverleners<br />
ergocoaches voordragen die op een<br />
bijzondere, actieve manier bijdragen aan<br />
de preventie van fysieke belasting in de<br />
zorg. Iedere ergocoach die voorgedragen<br />
werd, moest iets unieks hebben.<br />
Bijvoorbeeld: opvallend inspirerend zijn<br />
voor collega’s, onvermoeibaar creatief en<br />
innovatief werken, een hele duidelijke<br />
bijdrage leveren aan het beleid … enzovoorts!<br />
Enthousiast<br />
Leidinggevenden, collega’s, arbocoördinatoren,<br />
noem maar op, hebben zeer<br />
enthousiast gehoor gegeven aan deze<br />
oproep: de aanmeldingen stroomden<br />
binnen. Hieruit zijn vijf personen en één<br />
team geselecteerd, omdat zij er met kop<br />
en schouders bovenuit staken. Deze<br />
genomineerde ergocoaches zijn beoordeeld<br />
door een vakjury. De bezoekers<br />
van de website ergocoaches.nl hebben<br />
de genomineerden beoordeeld door te<br />
stemmen op hun favoriete ‘ergocoach<br />
van het jaar 2008’, zij vormden daarmee<br />
het zesde jurylid. En er zijn maar liefst<br />
29.000 stemmen uitgebracht!<br />
Indrukwekkend<br />
Tijdens de tweede Ergocoachdag op 28<br />
oktober vond de officiële prijsuitreiking<br />
plaats. Nico Knibbe reikte de Award uit:<br />
‘De jury was erg onder de indruk van alle<br />
inzendingen en van de kwaliteit van het<br />
werk van ergocoaches. Het is goed om<br />
zo veel waardering en enthousiasme te<br />
zien! Dit maakt weer eens duidelijk dat<br />
ergocoaches ervoor zorgen dat fysieke<br />
belasting in de zorg leeft!’ Hij introduceerde<br />
alle genomineerden met een<br />
korte beschrijving van hun kwaliteiten:<br />
Cobi van de Velde–de Jong, wijkziekenverzorgende<br />
bij Careyn in Maassluis; het<br />
ergoteam van Woonzorgcentra<br />
Flevoland (vier zorgmedewerkers, een<br />
fysiotherapeut en een teamleider);<br />
Gerry Broers, verzorgende bij Thebe<br />
Thuiszorg in Gilze/Alphen; Marco<br />
Knetsch, wijkverpleegkundige bij<br />
Stichting Activite in Leiderdorp; Johan<br />
Poort, seniorverpleegkundige bij UMC<br />
Groningen, en Loes Notenbomer-Claus,<br />
verzorgende IG bij Woonzorgcentrum<br />
De Warrenhove in Drachten. Loes had al<br />
laten weten dat ze hoogzwanger was.<br />
Daarom waren twee van haar collega’s<br />
als afvaardigden aanwezig.<br />
Extra’s<br />
Nico: ‘We hebben de genomineerden<br />
beoordeeld aan de hand van diverse<br />
criteria: actief signaleren/analyseren,<br />
actief adviseren, actief voorlichting geven,<br />
actief coachen, actief borgen, actief op<br />
beleidsgebied, creatief, innovatief en<br />
cliëntgericht. ‘Iédereen die hier staat blijkt<br />
een hele goede ergocoach: enthousiast,<br />
positief en gedreven. Zij beantwoorden<br />
allemaal aan de criteria uit het<br />
Ergocoach Paspoort. Daarom heeft de<br />
jury in het uiteindelijk oordeel vooral<br />
gekeken naar de extra’s: de balans tussen<br />
creativiteit en ‘normale’ activiteiten.<br />
De Ergocoach Award 2008 gaat dan ook<br />
naar degene die van het ergocoachschap<br />
een feestje weet te maken: iemand die<br />
het onderste uit de kan haalt en mensen<br />
enthousiasmeert met haar prikkelende,<br />
creatieve en ludieke werkwijze … Gerry<br />
Broers van Thebe Thuiszorg!’<br />
Overdonderd<br />
De prijs bestaat uit een prachtige Award<br />
én een geldprijs van 5000 euro, te<br />
besteden aan het verminderen van<br />
fysieke belasting op de werkvloer.<br />
Gerry Broers is zichtbaar blij én overdonderd.<br />
En dan krijgt ze ook nog een<br />
culinair arrangement aangeboden door<br />
Frank Teurlings van Lopital, sponsor van<br />
de ErgocoachDagen. Had Gerry verwacht<br />
dat zij zou winnen? ‘Nee! Ik vond<br />
het al een hele eer dat ik voorgedragen<br />
werd, daardoor voelde ik me al in het<br />
zonnetje gezet. Ik ben er wel stikblij mee<br />
hoor. De plaquette krijgt een mooi<br />
plaatsje: eerst op mijn werk, en daarna<br />
thuis.’ En de geldprijs? ‘Bij ons krijgt elk<br />
team nu een eigen ergocoach. Dat kost<br />
tijd en geld. Ook willen we nog wat<br />
extra hulpmiddelen voor de uitleen.<br />
Dat zouden mooie bestemmingen<br />
kunnen zijn voor het geldbedrag.’<br />
Gerry ziet de prijs als de kroon op haar<br />
werk. ‘Ik ben nu ruim zes jaar ergocoach.<br />
Ik ben summier begonnen en<br />
heb mijn activiteiten in de loop der<br />
jaren steeds verder uitgebreid. Ik heb<br />
altijd gezegd: als ik eraan begin, wil ik<br />
het goed doen. En ermee dóórgaan:<br />
ik wil niet dat het doodbloedt. Mijn<br />
teamleider heeft mij altijd gesteund:<br />
ik moest me wel verantwoorden, maar<br />
kreeg ook volop de ruimte.’ Gerry wil<br />
als ergocoach geen politieagent spelen.<br />
‘Ik wil het leuk brengen zodat het levendig<br />
en interessant blijft. Anders verslapt<br />
de aandacht en denken ze ‘daar komt<br />
Gerry weer’. Het is soms best eng hoor,<br />
ik heb nooit op de voorgrond willen<br />
staan. Toch heb ik het gedaan. Ik merk<br />
dat ik het heel leuk vind om anderen<br />
wat te leren; daar leer ik zelf ook veel<br />
van. Het geeft me echt voldoening!’<br />
Meer informatie over alle genomineerden<br />
plus het juryrapport vind je op<br />
www.ergocoaches.nl. Wil je meer<br />
weten over de aanpak van Gerry Broers,<br />
kijk dan op www.gerrybroers.nl.<br />
ErgoCoach van het jaar 2008, Gerry Broers Een rompertje voor de eerste Ergocoach baby, Ynte Marloes, geboren op de dag van de Awarduitreiking.<br />
21
Aandacht verschuift van fysieke belasting naar agressie en geweld<br />
De Ontmoeting<br />
Een Inspectiediensten nieuwe collega hebben voor veel de ergocoach?<br />
belang bij inzet ergocoaches<br />
22 ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
Het komt nog wel eens voor dat een tillift ongebruikt in een hoek<br />
staat, of versleten tilbanden heeft. Maar over het algemeen zien de<br />
inspectiediensten in de zorg echt verbetering in de omgang met<br />
fysieke belasting. Ergocoaches hebben in die ontwikkeling volgens hen<br />
een belangrijke rol gehad. In deze Ontmoeting: Jacques van der Pols,<br />
landelijke projectleider bij de Arbeidsinspectie en Angelique<br />
Schoemakers, inspecteur bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg.<br />
Jacques van der Pols en Angelique Schoemakers kennen elkaar nog van een project over<br />
het gebruik van tilliften in de zorg. In 2004 hebben ze daaraan samengewerkt, elk vanuit<br />
de eigen inspectiedienst. Incidenten vormden destijds de aanleiding voor nader onderzoek:<br />
cliënten waren gevallen door verkeerd gebruik van de tilliften. Angelique: ‘Zo’n val<br />
heeft voor chronische patiënten en ouderen meestal meteen ingrijpende gevolgen.<br />
Enkele patiënten zijn binnen twee weken na de val overleden.’ In het onderzoek is gekeken<br />
naar: het beleid achter het gebruik van de tilliften, de beweegredenen om voor een<br />
bepaalde tillift te kiezen, de scholing van de medewerkers, het onderhoud van de tilliften,<br />
de rapportage in de zorgdossiers en de meldingen van eventuele incidenten. De Inspectie<br />
voor de Gezondheidszorg lette in het project vooral op de veiligheid van de patiënt, terwijl<br />
de Arbeidsinspectie zich met name op de fysieke belasting van de medewerkers richtte.<br />
Minder verzuim<br />
‘In die tijd constateerden we op het gebied van fysieke belasting<br />
nog veel overtredingen’, vertelt Jacques. ‘Er werd teveel getild, te<br />
zwaar getild en niet goed getild. Wat dat betreft hebben de arboconvenanten<br />
wel voor verbetering gezorgd en zijn er gelukkig<br />
hulpmiddelen ontwikkeld die het werk minder zwaar maken. Ook<br />
horen we vandaag de dag bij de Arbeidsinspectie steeds vaker<br />
terug dat op de werkvloer ergocoaches zijn aangesteld. Wij hebben<br />
veel belang bij de inzet van ergocoaches. Het is een hele<br />
vooruitgang dat medewerkers goede instructie krijgen over hoe<br />
ze gezond hun werk kunnen doen. Ze weten nu beter hoe ze kunnen tillen en wanneer ze<br />
moeten tillen en leren bovendien de zelfredzaamheid van de cliënten te stimuleren. De<br />
toerusting door ergocoaches vermindert ook de uitval en het verzuim van medewerkers.<br />
Ik krijg daarover duidelijke signalen van de inspecteurs. Ook belangrijk is dat medewerkers<br />
bij problemen op de ergocoaches kunnen terugvallen, omdat deze meestal een<br />
directe lijn hebben naar het management van de organisatie.’<br />
‘Angelique: De link naar het management is ook handig als hulpmiddelen moeten<br />
‘Ergocoaches kunnen ervoor zorgen dat ook invalkrachten<br />
goed weten hoe een patiënt getild moet worden. Met duidelijke<br />
instructie in de zorgdossiers is nog veel winst te behalen.’<br />
worden aangeschaft of vervangen. Tilliftbanden die veelvuldig worden gebruikt, of te<br />
heet worden gewassen, kunnen op een gegeven moment onveilig worden. Onze inspecteurs<br />
hanteren de regel dat het wasetiket nog leesbaar moet zijn. Ergocoaches moeten<br />
daar ook oog voor hebben. Cruciaal is verder dat de afspraken over de wijze van tillen<br />
zorgvuldig in de zorgdossiers worden vastgelegd. Ik zie een belangrijke taak voor<br />
Angelique Schoemakers Jacques van der Pols<br />
ergocoaches in het nagaan of dit correct gebeurt. Sommige cliënten zijn angstig voor de<br />
tillift en moeten bij het gebruik ervan goed worden begeleid. Het is heel belangrijk dat<br />
ook invallers van die afspraken op de hoogte zijn. Daar zien we het dikwijls misgaan:<br />
invalkrachten worden vaak snel even bijgepraat, maar niet echt goed ingewerkt, wat in<br />
de praktijk geregeld gepaard gaat met incidenten. Ergocoaches kunnen ervoor zorgen<br />
dat ook invalkrachten weten hoe een patiënt getild moet worden. Met duidelijke<br />
instructie in de zorgdossiers en een goede Nederlandstalige gebruiksaanwijzing bij de<br />
tillift zelf (zie GoedGebruikkaarten, red.), is nog veel winst te behalen.’<br />
Terugkoppeling fabrikanten<br />
Wat in vergelijking <strong>tot</strong> een aantal jaren terug veel beter is geregeld, is de melding van<br />
incidenten. Het is nu zelfs zo dat fabrikanten uit eigen beweging contact opnemen met<br />
de inspectiediensten als ze het idee hebben dat er verbeteringen in de zorg zijn aan te<br />
brengen. Dit kan heel positief werken. Angelique: ‘Een mooi voorbeeld is dat fabrikanten<br />
ons onlangs benaderden omdat ze zich zorgen maakten over tilliften die in de thuiszorg<br />
uit het zicht raakten. Wie zorgt er voor het onderhoud van die tilliften, vroegen ze zich<br />
terecht af. Doet de patiënt dat, of de gemeente? En wie schoolt de mantelzorgers die<br />
de tilliften gebruiken?’ Angelique heeft vanuit haar functie als inspecteur toezicht op<br />
de thuiszorg. Ze weet dat gemeentes een turbulente tijd achter de rug hebben en dat<br />
het toezicht op onderhoud sinds de invoering van de WMO inderdaad is verwaterd.<br />
‘We hebben dit punt onder meer meegenomen in ons overleg met de Vereniging van<br />
Nederlandse Gemeenten (VNG).’<br />
Als landelijk projectleider is Jacques intensief betrokken bij de<br />
opzet van inspectieprojecten in de zorg. Hij heeft daarover altijd<br />
eerst overleg met vakbonden en brancheorganisaties. Voor het<br />
inspectieproject echt start, gaat er ook een brief uit naar alle<br />
instellingen. Vervolgens maken de inspecteurs de concrete<br />
afspraken met de instellingen en worden meteen ook de onderwerpen<br />
van inspectie genoemd, meestal zijn dat er vier of vijf.<br />
Fysieke belasting blijft een belangrijk aandachtpunt, maar omdat<br />
instellingen op dit gebied over het algemeen nu veel oplettender<br />
zijn, is er bij de Arbeidsinspectie een verschuiving van aandacht<br />
naar ‘biologische agentia’ (besmettingsgevaar) en ‘agressie en<br />
geweld’. Jacques ziet in de omgang met agressie een spin-off effect: in navolging op de<br />
ergocoaches worden nu in de zorg ook agressiecoaches ingezet.<br />
Als er belangrijke problemen zijn, wijst de Arbeidsinspectie de brancheverenigingen<br />
vaak op toegesneden ergonomische adviesbureaus. Jacques: ‘Een voorbeeld: de<br />
brancards van de ambulancezorg zijn erg zwaar en het is erg belastend om de brancard<br />
de auto in en uit te schuiven. Wij hebben hierover een signaal afgegeven dat nu<br />
door een adviesbureau wordt onderzocht. Ook ergocoaches hebben een belangrijke<br />
rol in het meedenken over oplossingen voor dit soort problemen.’<br />
Een trend is dat inspectiediensten meer gaan samenwerken: ‘vernieuwd toezicht’<br />
wordt dit genoemd. Voor de ziekenhuizen is bijvoorbeeld één jaarplan gemaakt en<br />
een frontoffice aangesteld die goed op de hoogte is van alle inspectieplannen.<br />
Afstemming is er dus steeds meer. De concrete samenwerking tussen de inspectiediensten<br />
is nog niet geformaliseerd, maar de verbindingen zijn er in de praktijk wel.<br />
Angelique: ‘als wij de indicatoren voor de kraamzorg inventariseren, dan<br />
neem ik in die besprekingen ook wel de veiligheid van de medewerkers mee, omdat<br />
we weten dat de Arbeidsinspectie daar belang bij heeft. Jaques: we versterken elkaar<br />
ook om naleving te bevorderen. Wij hebben iets meer middelen <strong>tot</strong> onze beschikking<br />
en kunnen instellingen bijvoorbeeld een boete opleggen. Wijzend naar Angelique:<br />
‘Daar is zij wel eens jaloers op.’<br />
23
24<br />
Agressie: de stand van zaken<br />
‘Veiligheid is een werkwoord’<br />
Agressie tegen zorgverleners is helaas geen nieuw<br />
fenomeen, maar lijkt wel toe te nemen. Tegelijkertijd<br />
groeit de maatschappelijke verontwaardiging<br />
hierover. Overheid en zorgsector zoeken naar een<br />
effectieve agressie-aanpak. Ergocoach Magazine<br />
sprak hierover met Sjaak Krombeen,<br />
programmamanager Veilige Publieke Taak, en<br />
Peter Peerdeman, projectleider Veiligezorg®.<br />
Sjaak Krombeen is programmamanager<br />
Veilige Publieke Taak, een overkoepelende<br />
aanpak van agressie en geweld tegen<br />
werknemers met publieke taken<br />
(ministerie van Binnenlandse Zaken).<br />
Dit programma richt zich ook op werknemers<br />
in de zorg. Motto is: ‘Handen af<br />
van onze helpers’. Sjaak: ‘In de zorg kun je<br />
subsectoren onderscheiden. De spoedeisende<br />
zorg, dus de ambulance en de<br />
eerste hulp, vond agressie al langer niet<br />
normaal. Hetzelfde geldt voor zorgverlening<br />
in onveilige wijken door de thuiszorg.<br />
Maar verpleeg-/ verzorgingshuispersoneel<br />
zag agressie <strong>tot</strong> voor kort als<br />
onderdeel van het werk. Daar ontstaat<br />
nu pas het gevoel ‘dit is niet normaal,<br />
hiervoor ben ik niet opgeleid’. Dát gevoel<br />
is essentieel; pas als agressie bespreekbaar<br />
is, kun je de cultuur veranderen!’<br />
Brede maatregelen<br />
‘Er is een breed pakket maatregelen nodig<br />
voor overheid, werkgevers en werknemers.<br />
Veel zorgorganisaties zijn al bezig. Wij proberen<br />
organisaties aan elkaar te koppelen<br />
zodat zij kennis en ervaring kunnen uitwisselen.<br />
Ook ontwikkelen wij instrumenten,<br />
bijvoorbeeld een handboek voor<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
agressiebeleid en een<br />
brochure over reactiemogelijkheden.<br />
Verder doen wij<br />
onderzoek en kennen wij jaarlijks<br />
stimuleringsbijdragen toe.’ Sjaak vervolgt:<br />
‘Qua overheidsoptreden werken wij<br />
aan een dadergerichte ‘lik-op-stuk’ aanpak.<br />
Daders moeten zo snel mogelijk voelen<br />
dat zij een grens zijn gepasseerd. Ook de<br />
pakkans moet worden vergroot, want<br />
zonder daders geen vervolg. Daders moeten<br />
met hun gedrag worden geconfronteerd<br />
in woord en daad (reprimande, terreinverbod,<br />
vervolging, schadeverhaling,<br />
enzovoorts). Dit moet gedragsverandering<br />
teweegbrengen.’<br />
Kansen en bedreigingen<br />
Sjaak vindt dat het project de zorgsector<br />
kansen biedt. ‘Samen kunnen we het<br />
agressieprobleem structureel aanpakken.<br />
Hierbij moeten we kijken naar de overeenkomsten<br />
tussen organisaties; het probleem<br />
van de buren kan ook jouw probleem<br />
worden. Hetzelfde geldt voor oplossingen.’<br />
Bedreigingen zijn er ook. ‘Veiligheid is een<br />
werkwoord. Denk nooit dat alles onder<br />
controle is als een probleem zich even niet<br />
voordoet. Laat je je normen rond agressie<br />
los, dan ben je weer terug bij af. Zorg ook<br />
voor eenduidigheid tussen alle partijen;<br />
voorkom het gevoel dat incidentenmelding<br />
niet helpt. Veiligheid vereist permanente<br />
inzet van iedereen!’<br />
Grenzen stellen<br />
Het agressieproject beoogt 15% meer<br />
veiligheid in 2011 (de einddatum). Sjaak:<br />
‘Dat is ambitieus. Maar ik verwacht dat we<br />
straks goede werkgeversinstrumenten en<br />
een snel, accuraat overheidsoptreden<br />
hebben gerealiseerd. Werkgevers moeten<br />
hun verantwoordelijkheden oppakken.<br />
Werknemers moeten problemen bespreken,<br />
meedenken, incidenten melden en zo<br />
nodig aangifte doen. Stel duidelijk je<br />
grenzen en durf voor jezelf op te komen.<br />
Alleen zo kunnen we agressie stoppen.’<br />
Respectvol en duidelijk<br />
Peter Peerdeman neemt het woord over.<br />
Hij is projectleider Veiligezorg®. Dit agressie-<br />
Peter Peerdeman<br />
programma is gemaakt voor ziekenhuizen,<br />
maar wordt ook elders gebruikt. ‘Agressie<br />
kun je gedeeltelijk voorkomen door een<br />
klantvriendelijke organisatie te zijn. Stel je<br />
normen én grenzen vast. Straal kwaliteit<br />
en respect uit; dan mag je dat ook van<br />
klanten verwachten. Informeer cliënten<br />
altijd over de gang van zaken. Goede<br />
communicatie bevordert een socialer, respectvoller<br />
onderling contact; dat voorkomt<br />
veel incidenten. Misdraagt een klant zich<br />
toch, weiger dan zorg. Acute zorg mág je<br />
niet weigeren; toch is agressie ook dan<br />
onacceptabel. Spreek de agressieveling<br />
aan op zijn gedrag; gesprekstechnieken<br />
kun je leren. Helpen woorden niet, gebruik<br />
dan middelen (bijvoorbeeld: beveiligingsfunctionarissen).<br />
En registreer elk incident!<br />
Dan kan de organisatie monitoren,<br />
analyseren en maatregelen treffen.’<br />
Totaalaanpak<br />
‘Organisaties vinden veiligheidsbeleid<br />
noodzakelijk, maar moeilijk: ‘veiligheid’<br />
is heel breed. Velen willen starten met<br />
een gedeeltelijk veiligheidsbeleid. Maar<br />
dat werkt niet: je moet het integraal<br />
aanpakken’, stelt Peter. ‘Daarbij kunnen<br />
wij ondersteunen. Met een nulmeting<br />
kunnen wij bepalen welke werkplekken<br />
onveilig aanvoelen en/of zijn.<br />
Vervolgens kunnen wij organisatorische,<br />
bouwkundige en/of elektronische<br />
oplossingen adviseren. Bouwkundige en<br />
elektronische maatregelen – bijvoorbeeld<br />
balieschermen of camerabewaking<br />
– hebben echter pas zin als de<br />
organisatie goed is. Bovendien kunnen<br />
ook simpele dingen veel verschil maken.<br />
Bijvoorbeeld: richt spreekkamers zo in<br />
dat niet de klant, maar de medewerker<br />
bij de deur zit (vluchtweg).’<br />
Ondersteuning en instrumenten<br />
‘Veiligezorg® werkt vaak samen met<br />
politie en justitie, zodat daders daadwerkelijk<br />
vervolgd worden. Ook bieden<br />
wij praktische instrumenten, bijvoorbeeld<br />
cursussen over opzet en borging<br />
van veiligheidsbeleid en trainingen<br />
voor veiligheidscoaches op de<br />
afdelingen. Met onze Kleurenmethode<br />
kunnen organisaties onveilige plekken<br />
aanpakken. Het Handboek Veiligezorg®<br />
biedt een stappenplan voor het <strong>tot</strong>ale<br />
traject. Vanuit het CAOP, onze werkgever,<br />
organiseert Veiligezorg® ook allerlei<br />
activiteiten. Met een abonnement<br />
bepalen de instellingen zelf welke<br />
onderwerpen wij behandelen, bijvoorbeeld:<br />
e-learningmodellen of ziektebeeldgerelateerde<br />
agressie.’<br />
Hogere zorgkwaliteit<br />
‘Organisaties willen echt werken aan<br />
veiligheid. Toch kun je incidenten nooit<br />
helemaal voorkomen. Dat begrijpen<br />
medewerkers. Zij accepteren echter niet<br />
dat werkgevers geen opvang/nazorg<br />
bieden.’ Net als Sjaak benadrukt Peter<br />
dat veiligheid een continu proces is.<br />
‘Zodra je achterover leunt, ben je te<br />
laat. Wij hopen dat Veiligezorg®<br />
‘Agressie kun je gedeeltelijk voorkomen door een<br />
klantvriendelijke organisatie te zijn.’<br />
bewustwording stimuleert bij directies,<br />
medewerkers en klanten. Een veilige<br />
werkomgeving verhoogt de zorgkwaliteit.<br />
Daar wordt iedereen beter van.’<br />
Voor meer informatie:<br />
www.veiligepublieketaak.nl en<br />
www.veiligezorg.nl. Het Handboek<br />
Veiligezorg is verkrijgbaar bij de<br />
(internet)boekhandel. Kijken hoe je<br />
instelling er voor staat wanneer het<br />
aankomt op agressie kun je met de<br />
rekenmodule Agressie, download<br />
deze gratis op www.ergcoaches.nl.<br />
25
26<br />
Een andere kijk op ‘contact’<br />
Spontaan contact maken met andere mensen, dat doe je toch van nature? Meestal wel, ja.<br />
Maar bij mensen met dementie of een verstandelijke beperking is spontaan contact maken<br />
niet meer zo gemakkelijk. Wat kun je dan doen?<br />
José Sueters is clown, performer, trainer,<br />
docent en beeldend kunstenaar. Ze werkte<br />
jarenlang voor Cliniclowns (voor kinderen)<br />
en maakt nu deel uit van<br />
VisiteClowns (voor dementerenden en<br />
verstandelijk beperkte volwassenen en<br />
kinderen). Vanuit haar ervaring als clown<br />
verzorgde José tijdens de<br />
ErgocoachDagen 2008 een workshop<br />
over spontaan contact maken. José:<br />
‘Hierbij moet je niet denken aan grote<br />
grappen en grollen. Bij de clownsgedachte<br />
gaat het erom dat je speels contact<br />
maakt. Dat je de ander open en onbevan-<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
gen benadert, en daarbij het moment<br />
zelf, het nú beleeft – zonder de ballast<br />
van wat was of wat nog komt. Vanuit die<br />
gedachte is de clown present. Een clown<br />
speelt niet, maar zoekt het speelse in<br />
zichzelf.’<br />
Onbevangen kijken<br />
In haar workshop laat José de deelnemers<br />
aan den lijve ervaren hoe dat voelt: onbevangen<br />
contact maken. ‘Zorg voor een<br />
ander begint met zorg voor jezelf.<br />
Daarom doen we eerst wat oefeningen in<br />
aandacht schenken aan jezelf, zoals je<br />
voeten goed op de grond plaatsen,<br />
bewust ademhalen en je handen warm<br />
wrijven. Vervolgens oefenen we met contact<br />
maken. Dat begint met het noemen<br />
van je naam. Daarna gaan we rondlopen,<br />
eerst los van elkaar, dan met handaanraking,<br />
en daarna met heupaanraking.<br />
Je ziet meteen dat de sfeer verandert.<br />
Mensen zien elkaar, zijn met elkaar bezig,<br />
lachen en dollen. Vervolgens oefenen we<br />
met onbevangen kijken. Ieder zoekt een<br />
plek in de ruimte en maakt oogcontact<br />
met een ander zónder oordeel, zonder<br />
bedoeling. Kijken met een zachte blik,<br />
de ander van top <strong>tot</strong> teen bekijken… en<br />
dan elkaar een hand geven en je naam<br />
noemen. Het lijkt misschien heel simpel,<br />
maar mensen vinden het toch spannend.<br />
Je hebt nu eenmaal heel snel een oordeel<br />
over een ander.’<br />
Eerlijke kans<br />
De parallel met de dagelijkse praktijk is<br />
duidelijk. Het is helemaal niet zo makkelijk<br />
en vanzelfsprekend dat jij je cliënten<br />
onbevooroordeeld tegemoet treedt! Een<br />
van de deelnemers geeft een mooi voorbeeld:<br />
‘als een van mijn collega’s tijdens<br />
het koffiedrinken zegt dat meneer P. vandaag<br />
zo vervelend is, ga je na je pauze<br />
toch niet meer onbevangen naar meneer<br />
P. toe. Je benadert hem dan toch vanuit<br />
de gedachte dat hij lastig doet. José: ‘Dat<br />
is niet leuk voor meneer P. Hij krijgt nu<br />
geen eerlijke kans meer doordat hij niet<br />
meer zacht en open benaderd wordt.’<br />
Samen bewegen<br />
Een ander heel belangrijk aspect bij contact<br />
maken is aanraking. De helft van de<br />
deelnemers gaat midden in de ruimte<br />
staan met de ogen dicht. De andere helft<br />
staat er in een kring omheen. ‘Als je je<br />
ogen dicht hebt, ben je kwetsbaar. Net<br />
als jouw cliënt: die is van jou afhankelijk<br />
en dus ook kwetsbaar.’ Elke persoon uit<br />
de buitenste kring probeert via aanraking<br />
(zonder praten!) in contact te komen<br />
met iemand met gesloten ogen én om<br />
die persoon in beweging te krijgen. ‘Dat<br />
lukt alleen maar als je je weet af te<br />
stemmen op de ander. Ook deze oefening<br />
legt snel de link naar de praktijk.<br />
Verplaats je in je cliënt, en besef dat het<br />
niet altijd makkelijk is om afhankelijk te<br />
zijn. Het is heel onaangenaam als<br />
iemand je zomaar ‘meetrekt’. Als je je<br />
dat steeds realiseert, zul je jouw houding<br />
en gedrag veel beter afstemmen op je<br />
cliënten. Dan maak je écht contact, dan<br />
ben je echt samen bezig. Je zult merken<br />
dat dit zowel voor jou als voor de cliënt<br />
veel prettiger is.<br />
Soepeler<br />
Goede afstemming door echt contact<br />
tussen zorgverlener en cliënt levert vaak<br />
ook nog tijdwinst op. ‘Bijvoorbeeld: als jij<br />
een linkerschoen in je hand hebt en je<br />
cliënt steekt haar rechtervoet uit, wat<br />
doe je dan? Probeer je je cliënt zover te<br />
krijgen dat zij haar linkervoet uitsteekt?<br />
Of stem je af op je cliënt en pak je eerst<br />
de rechterschoen? Als je jouw gedrag<br />
afstemt op de cliënt, zul je zien dat alles<br />
veel soepeler verloopt: prettiger én sneller.<br />
Het begint echt bij jezelf: als jij open<br />
staat voor de ander en rust uitstraalt,<br />
pikt je cliënt dit feilloos op.’<br />
Rode neus<br />
Aan het eind van de workshop krijgen alle<br />
deelnemers een rode neus. ‘Want als<br />
clowns zijn wij ook samen met de mensen’,<br />
zegt José. Iedereen is heel enthousiast<br />
over het denken en doen vanuit de<br />
clownsgedachte. ‘Wat een rust, ontzettend<br />
fijn!’ ‘Goed om dit geduld mee te<br />
nemen naar de werkvloer. Als ik gehaast<br />
ben, is mijn cliënt het ook.’ ‘Als je echt<br />
contact weet te maken ben je samen met<br />
je cliënt, en dat is veel meer dan 1 plus 1.’<br />
Je ziet het: anders kijken en anders denken<br />
kan echte innovaties op je werk opleveren!<br />
Geïnteresseerd in de workshop ‘Spontaan<br />
contact’? Je regiocoördinator van Project<br />
Ergocoaches kan je verder helpen.<br />
27
28<br />
Wat jij wilt weten<br />
De 10 meest populaire PreGO!<br />
tips van ergocoaches.nl<br />
Het is al weer even geleden dat het toenmalige Verpleegkunde Nieuws (nu Bijzijn) een column<br />
lanceerde met slimme tips om fysieke overbelasting te verminderen. De eerste 100 tips zijn<br />
gebundeld in een mooi boek, de PreGo! Catalogus. Later kreeg dat boek een broertje met 100 tips<br />
voor medewerkers uit ondersteunende diensten. Aangezien we nu leven in een digitaal tijdperk is<br />
het logisch dat je nu alle, en dat zijn er inmiddels meer dan 850, tips op het internet kunt vinden op<br />
www.ergocoaches.nl. Het mooie daarvan is dat je makkelijk kunt zoeken door een woord in te<br />
typen waarover je wat wilt weten. Hiernaast zie je de Top 10 van de meest bekeken tips.<br />
Op nummer één, vier èn negen (!) staan<br />
tips over steunkousen aan- en uittrekken.<br />
Een onderwerp dat vroeger door veel<br />
mensen werd gebagatelliseerd, maar<br />
waarvan we nu weten dat het erg zwaar<br />
kan zijn, zeer veel voorkomt èn waarvoor<br />
prima oplossingen zijn. De Praktijkrichtlijnen<br />
zijn er dan ook helder over:<br />
gebruik altijd een hulpmiddel en het<br />
papieren kousje dat vaak bij nieuwe<br />
steunkousen wordt geleverd is niet<br />
voldoende. Uit de landelijke monitoring<br />
die in 2007 in de Verpleeg- en Verzorgingshuizen<br />
is gedaan blijkt dat bij 86% van<br />
de cliënten die steunkousen hebben<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
inderdaad een dergelijk echt hulpmiddel<br />
wordt gebruikt.<br />
Tilprotocol<br />
Op de tweede plaats staat het<br />
Tilprotocol. Dat is interessant want het<br />
experimenteren met een Tilprotocol<br />
dateert al vanaf eind jaren tachtig. Voor<br />
zorgorganisaties waar langdurige zorg<br />
gegeven wordt is het echt een kerninstrument.<br />
Zorgverleners, ergocoaches,<br />
paramedici en bij voorkeur natuurlijk ook<br />
de cliënt, bepalen samen hoe de cliënt<br />
het beste verplaatst kan worden en<br />
noteren dat op een individueel<br />
Tilprotocol. De transfers worden dan niet<br />
meer ‘net hoe de pet staat’ gedaan én<br />
collega’s zijn aanspreekbaar als ze van<br />
het Tilprotocol afwijken.<br />
Op een goede derde plaats staat het<br />
‘glijden in bed’. Dat is ook niet gek. Het<br />
gaat immers om een zware transfer die<br />
veel voorkomt. Alleen al tijdens het wassen<br />
in de ochtend moet je vaak een hele<br />
serie draaiingen en verplaatsingen in bed<br />
uitvoeren. De Praktijkrichtlijn geeft aan<br />
dat je voor de transfers binnen de grenzen<br />
van het bed met cliënten die beperkt<br />
kunnen meewerken, altijd een glijzeil<br />
moet gebruiken. Hoewel het gebruik van<br />
glijzeilen stijgt (van 21% naar 36% in de<br />
periode van 2002 <strong>tot</strong> 2007) worden dus<br />
nog veel transfers binnen de grenzen van<br />
het bed zonder glijzeil gedaan en zijn<br />
daarmee onveilig voor de zorgverleners.<br />
Een reden zou kunnen zijn dat het een<br />
gedoe is om de glijzeilen aan te brengen<br />
en weg te halen. Steeds meer instellingen<br />
kiezen er daarom voor de glijzeilen<br />
altijd onder de cliënt te laten liggen. Aan<br />
de andere kant zien we ontwikkelingen<br />
zoals het Condoomlaken, het Draaibed<br />
en het verplaatsen van de cliënt met<br />
behulp van een plafondsysteem die het<br />
gebruik van een glijzeil overbodig kunnen<br />
maken.<br />
Vijfde plaats<br />
De vijfde plaats is voor de<br />
Ergonomische luier, of beter gezegd<br />
incontinentiemateriaal. Een mooi voorbeeld<br />
van hoe een slimmigheidje van de<br />
leverancier <strong>tot</strong> vermindering van de<br />
fysieke belasting kan leiden. Op de<br />
zesde en tiende plaats staan twee<br />
onderwerpen die allebei wat met meten<br />
te maken hebben. Met de NIOSH<br />
methode kun je (vooral voor te tillen<br />
objecten) globaal uitrekenen of een<br />
bepaalde tilhandeling te zwaar is of<br />
niet. En met de TilThermometer kun je<br />
in kaart brengen of de fysieke belasting<br />
van alle zorgverleners op een afdeling,<br />
instelling of groep instellingen conform<br />
de Praktijkrichtlijnen is of niet. Meten is<br />
immers weten. Je weet waar je aan<br />
moet werken en je kunt hele concrete<br />
doelstellingen formuleren. Daarbij is het<br />
zo dat hoe hoger je in de organisatie<br />
komt hoe meer er behoefte is aan cijfers<br />
om het beleid te kunnen sturen.<br />
Instrumenten als de BeleidsSpiegel,<br />
RisikoRadar, TilThermometer en de<br />
NIOSH methode kunnen jou en je<br />
managers daaraan helpen.<br />
Beste titel<br />
De zevende plaats is voor de innovatie<br />
met waarschijnlijk de beste titel van de<br />
afgelopen jaren: het Condoomlaken.<br />
Uitgevonden door in PDL geschoolde<br />
ergocoaches in het Zeeuwse Oostburg.<br />
Feitelijk is het Condoomlaken een driedelig<br />
opgemaakt bed dat bestaat uit een<br />
koplaken, een middenlaken en een voetlaken.<br />
Daarbij hebben het identieke koplaken<br />
en voetlaken de vorm van een hoes<br />
(condoom). Het middenlaken is een traditioneel<br />
laken dat overdwars over het<br />
bed wordt gelegd. Het op deze manier<br />
opmaken van het bed heeft allerlei voordelen.<br />
Je moet dan denken aan het kunnen<br />
besparen van tijd, minder pijn bij<br />
transfers en minder huidproblemen.<br />
De grootste verwarring van de afgelopen<br />
jaren staat op nummer 8. Is voorovergebogen<br />
tillen dus tóch beter dan door je<br />
knieën? Het antwoord is simpel: dat ligt<br />
er maar aan. De basisregel blijft: til alles<br />
zo dicht mogelijk bij je lichaam. En<br />
meestal doe je dat door je knieën te<br />
gaan, maar dat hoeft dus niet.<br />
Meer weten over deze en heel veel<br />
andere onderwerpen? Kijk en zoek op<br />
www.ergocoaches.nl<br />
of www.pregoplus.nl.<br />
De PreGotips Top 10<br />
1. Steunkousen aantrekken<br />
2. Let goed op het Tilprotocol<br />
3. ‘Glijden’ in bed<br />
4. Steunkousen uittrekker<br />
5. Ergonomische luier<br />
6. Tillen volgens NIOSH<br />
7. Condoomlaken<br />
8. Door de knieën?!<br />
9. Steunkousen uittrekken<br />
10. Tilthermometer<br />
29
30<br />
Gezond werken.<br />
Hoe krijg je je collega’s zover?<br />
Een van de moeilijkste aspecten van het ergocoach zijn is het overtuigen van collega’s,<br />
oftewel het coachen. Je bent dan bezig met het veranderen van gedrag, de feitelijke kern van<br />
het werk van de ergocoach. Je doet je best om je collega’s ervan te overtuigen dat het<br />
belangrijk is een tillift te gebruiken, het bed op werkhoogte te zetten of volgens de RijRegels<br />
te manoeuvreren met een etenswagen. Hoe kun je er nu voor zorgen dat jouw adviezen<br />
inderdaad worden overgenomen? Want anders blijf je praten als brugman.<br />
De beste manier om er voor te zorgen<br />
dat je collega’s gezond werken is het<br />
werk zo aan te passen dat iedereen vanzelf<br />
gezond gaat werken. Jij hoeft dan je<br />
collega’s niet meer te overtuigen, voor<br />
te lichten, te stimuleren etc. We noe-<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
men dat een ‘passief ergonomische aanpassing’.<br />
Denk bijvoorbeeld aan het vervangen<br />
van slecht lopende karren door<br />
goed lopende. De karren worden op<br />
dezelfde manier als de oude gebruikt,<br />
maar nu met minder fysieke belasting<br />
en ergernis. Iets dergelijks zien we bij de<br />
aan- en uittrekhulpmiddelen voor de<br />
steunkousen. Er is relatief weinig energie<br />
van de ergocoach voor nodig om collega’s<br />
te overtuigen van de zin van dit<br />
soort hulpmiddelen.<br />
Terugval<br />
Het zal je echter lang niet altijd lukken<br />
om zo’n ‘passief ergonomische aanpassing’<br />
te verzinnen. De collega’s zullen toch<br />
iets nieuws moeten gaan doen of iets<br />
ouds afleren. Gezond werken met ergonomisch<br />
incontinentie materiaal gaat niet<br />
vanzelf goed, daar is minimaal enige<br />
instructie bij nodig. In de praktijk zie je<br />
vaak een terugval in oud ongezond<br />
gedrag. Zeker op de lange termijn is het<br />
moeilijk om gezond werken vol te houden.<br />
Onder het motto ‘je kunt het niet<br />
vaak genoeg zeggen’ geven ergocoaches<br />
dan een herhalingscursus of schrijven ze<br />
een stukje in het personeelsblad. Meestal<br />
wordt dit heel positief ervaren (‘Goed om<br />
het weer eens te horen!’), maar het blijft<br />
toch niet echt hangen. Je goede adviezen<br />
gaan dan het ene oor in, om na een<br />
steeds korter wordende periode het<br />
andere weer uit te gaan. En dat is op z’n<br />
zachts gezegd frustrerend.<br />
Vooruit de muziek uitlopen<br />
Wat kunnen we doen aan deze terugval?<br />
Het klinkt vreemd maar in de eerste<br />
plaats schuilt er gevaar in het feit dat jij<br />
als ergocoach goed en misschien zelfs te<br />
goed, weet wat de beste oplossing is voor<br />
het probleem van je collega’s. Je hebt<br />
voor jezelf, met de Praktijkrichtlijnen in je<br />
achterhoofd, al besloten dat het niet<br />
meer verstandig is om een cliënt nog<br />
manueel te verplaatsen. Maar je collega’s<br />
zijn nog niet zo ver. Als je dan tóch probeert<br />
je advies door te drukken, uiteraard<br />
met goede argumenten, dan is de kans<br />
groot dat je collega’s in eerste instantie je<br />
advies opvolgen maar daarna vervallen in<br />
het oude ongewenste gedrag. Er ontstaan<br />
dan twee kampen. ’Ik’ doe er als ergocoach<br />
alles aan om duidelijk te maken dat<br />
‘zij’ hun rug overbelasten als ‘zij’ deze<br />
mevrouw zo blijven tillen. Dit is jammer<br />
want de kracht van de ergocoach is juist<br />
dat deze deel van het team uitmaakt. En<br />
dan sta je er alsnog, in elk geval voor het<br />
onderwerp fysieke belasting, buiten. En<br />
dat heb je dan over jezelf afgeroepen..<br />
Intrinsieke motivatie<br />
Het draait hierbij om de zogenaamde<br />
‘intrinsieke motivatie’. Een collega verandert<br />
haar gedrag niet, omdat zij dit zèlf<br />
‘Ik heb eerst een serie foto’s van collega’ s gemaakt die<br />
aan het werk waren. Later hebben we die met elkaar<br />
beoordeeld aan de hand van de Praktijkrichtlijnen.<br />
Daar kwam heel erg veel uit. We hebben toen allerlei<br />
afspraken gemaakt over hoe we het nu anders gaan<br />
doen. De foto’s waren best confronterend, maar<br />
hebben heel goed gewerkt!’.<br />
niet wil. Zij is niet ‘intrinsiek gemotiveerd’.<br />
Toch is ze in eerste instantie vaak best<br />
bereid je advies op te volgen. Zij doet dat<br />
uit plichtsbesef, omdat zij jou, de ergocoach,<br />
niet teleur wil stellen of omdat zij<br />
de druk van haar leidinggevende voelt. Dit<br />
soort drijfveren, die vooral buiten iemand<br />
liggen (externe motivatie), zijn voor de<br />
meeste mensen geen lang leven beschoren.<br />
Deze collega valt vaak na verloop van<br />
tijd terug in het oude - en door jou als<br />
ongezond bestempelde - gedrag. De hamvraag<br />
is nu: hoe bereiken we dat je collega’s<br />
intrinsiek gemotiveerd zijn om je<br />
adviezen ook op langere termijn op te volgen?<br />
Daarmee voorkomen we dat de ergocoach<br />
de kar trekt waar je collega’s vanaf<br />
vallen zodra jij begint te rijden.<br />
Participatieve ergonomie<br />
Om die intrinsieke motivatie voor elkaar te<br />
krijgen waarbij mensen zélf gemotiveerd<br />
zijn om zich gezond te gedragen, wordt<br />
sinds de jaren negentig geëxperimenteerd ><br />
31
32<br />
Gezond werken. Hoe krijg je je collega’s zover?<br />
Vervolg van pagina 31<br />
met de zogenaamde Participatieve<br />
Ergonomie (PE). Dit houdt in dat je een verbetering<br />
op je werkplek als team uitdenkt<br />
en uitvoert. PE gaat er vanuit dat zorgverleners<br />
zelf hun werk het beste kennen en<br />
daarom ook prima weten hoe ze problemen<br />
kunnen oplossen. Essentieel is wel dat je de<br />
tijd neemt om het probleem vast te stellen<br />
en met elkaar op te lossen. Bijvoorbeeld: ‘als<br />
ik bloeddruk meet, moet ik altijd heel<br />
onhandig op te meter kijken’, oplossing: ‘we<br />
hebben de TD gevraagd de meters te verplaatsen’.<br />
Er worden kleine ‘oplosgroepjes’<br />
gemaakt die steeds samen een afgebakend<br />
probleem te lijf gaan. Die groepjes worden<br />
bijvoorbeeld door de ergocoach begeleid.<br />
Door op deze manier te werken doe je als<br />
ergocoach een stap zijwaarts, voorkom je<br />
weerstand, werk je aan intrinsieke motivatie<br />
bij je collega’s en loop je niet meer<br />
voor de muziek uit, maar ben je als<br />
enthousiaste meedenker aanwezig om<br />
het proces op gang te houden.<br />
Gras laten groeien<br />
In het zakenleven zien we deze ontwikkeling<br />
ook. De traditionele manager,<br />
die controleert, bestuurt en leidt,<br />
wordt steeds vaker vervangen door<br />
een coach die zijn medewerkers uitdaagt,<br />
enthousiasmeert en de ruimte<br />
biedt om <strong>tot</strong> optimale prestaties te<br />
komen. In sommige agenda’s staan<br />
vaak van die uitspraken en eentje<br />
slaat in dit verband precies de spijker<br />
op z’n kop: ‘het gras groeit niet harder<br />
door er aan te trekken’. Want het<br />
heeft geen zin om medewerkers voort<br />
te trekken, te sleuren of te duwen. Het<br />
gras zal afbreken. Wel kan de coachende<br />
manager de grond zodanig verzorgen<br />
dat het gras gaat groeien. De<br />
medewerker krijgt dan tijd en ruimte<br />
om zijn kwaliteiten en creativiteit<br />
optimaal te benutten. In de managementliteratuur<br />
gebruiken ze daarvoor<br />
het woord ‘empowerment’. Dat betekent<br />
zoiets als loslaten, zodat anderen<br />
kunnen gaan beginnen. En dat is precies<br />
wat je moet doen om vervolgens<br />
samen met de collega’s de problemen<br />
op je afdeling te lijf te gaan.<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
Creativiteit<br />
En in het onderwijs zie je een soortgelijke<br />
ontwikkeling. Het bleek dat een klassiek<br />
afgenomen proefwerk het eigen initiatief<br />
van de leerling niet echt stimuleerde.<br />
Leerlingen gaan dan proefwerk gericht<br />
studeren. Zij doen alleen wat echt noodzakelijk<br />
is en leren alleen wat zij denken<br />
dat de docent gaat vragen. De vergelijking<br />
met jouw werk als ergocoach ligt<br />
voor de hand. Wanneer je collega’s niet<br />
intrinsiek gemotiveerd zijn, voldoen ze,<br />
om gedoe met jou of jullie leidinggevende<br />
te voorkomen, doen ze alleen wat<br />
echt nodig is. Ze denken niet met je mee,<br />
nemen geen initiatief en gebruiken hun<br />
creativiteit niet om samen met jou de<br />
problemen op te lossen. Sterker nog, het<br />
komt dan zelfs voor dat ze die creativiteit<br />
juist gebruiken om de oude ongezonde<br />
gewoontes vol te kunnen houden<br />
(ondanks jouw adviezen!).<br />
Probleem gestuurd oplossen (PGO)<br />
Er is toen onderzocht hoe de betrokkenheid<br />
en verantwoordelijkheid van de<br />
leerling voor het eigen leren verhoogd<br />
kan worden. In andere woorden, er werd<br />
Untitled-1 1 20-11-2008 09:35:27<br />
gezocht naar mogelijkheden om de<br />
extrinsieke motivatie om te zetten in<br />
intrinsieke motivatie. Toen is het ‘probleem<br />
gestuurd onderwijs’ ontwikkeld.<br />
Hierbij ligt het accent op zelfwerkzaamheid.<br />
De frontale lessen zijn voor een<br />
groot vervangen door werkgroepjes.<br />
Studenten of leerlingen worden geconfronteerd<br />
met een probleem en vervolgens<br />
proberen zij een antwoord op de<br />
vraag te geven door zich te verdiepen in<br />
de materie. Dat kunnen ze doen door in<br />
de bibliotheek te gaan zoeken, internet<br />
te raadplegen of bij deskundigen navraag<br />
te doen. De docent kan zonodig richting<br />
geven aan het zoekproces. Jij als ergocoach<br />
kunt ook op deze manier werken.<br />
Je collega’s leren zelf in groepjes - maar<br />
altijd met deskundige supervisie en<br />
uiteraard met de ergocoach - ergonomische<br />
knelpunten op de werkplek te signaleren,<br />
analyseren, oplossen en evalueren.<br />
Daarmee stimuleer je de eigen creativiteit<br />
van je collega’s, nemen ze sneller<br />
initiatief, zijn ze minder afwachtend en<br />
heb je ook draagvlak om de uiteindelijke<br />
oplossing ook inderdaad te gaan gebruiken.<br />
Het op deze manier als ergocoach<br />
werken noemen we Probleem Gestuurd<br />
Oplossen (PGO).<br />
Probleembenul<br />
Het werken aan de hand van de PGO<br />
methodiek vereist wel dat iedereen<br />
begrijpt dat er een probleem is. Je moet<br />
wel enig ‘probleembenul’ hebben. Hoe<br />
krijg je nu voor elkaar dat iedereen er<br />
inderdaad van overtuigd is dat het<br />
voorovergebogen werken op de gipskamer<br />
een probleem is? Of dat de transfer<br />
met een bepaalde cliënt te zwaar is en<br />
daardoor om een oplossing vraagt? Om<br />
probleembenul te stimuleren zijn diverse<br />
methoden met bijbehorende instrumenten<br />
ontwikkeld. Allereerst kun je<br />
daarvoor de zogenaamde analyseinstrumenten<br />
gebruiken. Aan de hand<br />
van een dergelijk instrument kunnen jij<br />
en je collega’s zélf een bepaald probleem<br />
ontdekken. Naast deze analyseinstrumenten<br />
is het gebruik van foto’s<br />
vaak zeer effectief om ‘probleembenul’<br />
te creëren. Met een digitale camera is<br />
het vrij eenvoudig om goede beelden<br />
van knelpunten binnen je team, te<br />
maken en te projecteren. Essentieel is<br />
dan om vervolgens je collega’s zélf en<br />
samen te laten beoordelen in hoeverre<br />
er sprake is van een knelpunt. Dat moet<br />
dan uiteraard aan de hand van de<br />
Praktijkrichtlijnen gedaan worden.<br />
Belangrijk voordeel is dan dat je niet als<br />
ergocoach moet ‘verkopen’ aan je collega’s<br />
dat er een probleem is, maar dat<br />
het team zelf aan de hand van de foto’s<br />
en de Praktijkrichtlijnen <strong>tot</strong> die conclusie<br />
komt.<br />
Waar vind ik de oplossingen?<br />
Nadat jij en je team inderdaad hebben<br />
vastgesteld dat er een probleem is dat<br />
om een oplossing vraagt moet je wel een<br />
oplossing weten of vinden. Hoe kan jij<br />
als ergocoach je collega’s helpen om zélf<br />
oplossingen te verzinnen voor de door<br />
hen zélf vastgestelde problemen? Pas op,<br />
want hierin schuilt wéér het gevaar dat<br />
jij de oplossing gaat aandragen, waardoor<br />
je toch weer voor de muziek uitloopt,<br />
niet werkt aan draagvlak, weerstand<br />
oproept en het gevaar loopt dat<br />
jouw oplossing wordt afgeschoten<br />
(ondanks het feit dat het mogelijk een<br />
uitstekende oplossing is!).<br />
Het afspreken van ‘wie doet wat<br />
wanneer’<br />
Nu je gewerkt hebt aan het probleembenul,<br />
je met elkaar aan de slag bent<br />
gegaan om oplossingen te formuleren<br />
is het tijd geworden afspraken te maken.<br />
Duidelijk moet zijn ‘ wie wat wanneer<br />
gaat doen’ om deze oplossingen inderdaad<br />
in de praktijk te brengen. Een handig<br />
hulpmiddel daarvoor is het AktieBlok.<br />
Op het AktieBlok leg je verantwoordelijkheden<br />
(wie), taken (wat) en een<br />
tijdsplanning (wanneer) vast. Daarmee is<br />
de vrijblijvendheid er af, je kunt er<br />
immers altijd bij de betreffende persoon<br />
op terugkomen. Een format van het<br />
AktieBlok kun je downloaden op<br />
www.ergocoaches.nl, vul het in en maak<br />
twee kopieën. Er zijn inmiddels instel lingen<br />
die werken met een digitaal AktieBlok.<br />
Dat staat dan op hun Intranet.<br />
Dit artikel is een bewerking van hoofdstuk<br />
11 in het Basisboek voor de Ergocoach<br />
van uitgeverij Elsevier (Mol, I. et al).<br />
Dit boek beschrijft de basiskennis van<br />
ergocoaching en is bestemd voor beleidsmakers<br />
in de zorgverlening, ergocoaches,<br />
ergotherapeuten en fysiotherapeuten.<br />
Ook is het boek geschikt als studieboek<br />
voor ergocoaches in opleiding. Te bestellen<br />
bij de (internet)boekhandel.<br />
Analyse-instrumenten<br />
(om probleembenul te krijgen):<br />
• BeleidsSpiegel (checkt in hoeverre het beleid fysieke belasting in een<br />
organisatie volledig is)<br />
• TilThermometer (checkt in hoeverre er door de zorgverleners conform<br />
de Praktijkrichtlijnen wordt gewerkt)<br />
• Rug- of RisikoRadar (checkt in hoeverre er door de medewerkers van de<br />
ondersteunende diensten conform de Praktijkrichtlijnen wordt gewerkt).<br />
• HZ –Meter (checkt in hoeverre er door de medewerkers van de<br />
huishoudelijke zorg, als onderdeel van de Thuiszorg, conform de<br />
Praktijkrichtlijnen wordt gewerkt)<br />
• ErgoIncoCheck (checkt in hoeverre er op het snijvlak van incontinentiezorg<br />
en ergonomie conform de Praktijkrichtlijnen wordt gewerkt)<br />
33
34<br />
LOCOmotion bestaat 20 jaar en daar zijn<br />
we best een beetje trots op. Klein begonnen<br />
en klein gebleven. Als we terug kijken is er<br />
veel veranderd, heel veel. Fysieke overbelasting<br />
komt minder voor, ondanks dat cliënten<br />
zorgbehoeftiger zijn. Wij hopen dat we daar<br />
ook een bijdrage aan hebben geleverd. Maar<br />
dat kon alleen samen met heel veel enthousiaste<br />
en gedreven mensen in zorginstellingen,<br />
ErgoCoaches, bewonersverenigingen,<br />
clientenorganisaties, vakbonden, werkgeversverenigingen,<br />
leveranciers van hulpmiddelen,<br />
onderzoeksinstituten, sectorfondsen,<br />
ZonMw en ministeries .... en vooral die prachtige<br />
zorgverleners die ons steeds ongelofelijk<br />
veel leerden door 'gewoon' hun werk te doen<br />
en ons daarin te laten delen. Graag werken<br />
we mèt jullie nog jaren door om samen met<br />
jullie die prachtige zorg uitvoerbaar te houden!<br />
Toonaangevend in preventie fysieke belasting<br />
Tilcentrum biedt <strong>tot</strong>aaloplossingen voor til-<br />
en transfervraagstukken in de gezondheidszorg.<br />
Bronaanpak staat hierin centraal.<br />
Tilcentrum blijft toonaangevend door:<br />
innovatie, educatie en product- en dienstverlening op maat.<br />
Tilcentrum biedt een <strong>tot</strong>aal tilconcept aan van<br />
producten en diensten.<br />
Til- en hygiënehulpmiddelen<br />
Service en Onderhoud<br />
Advies en Training<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
(Advertenties)<br />
20 jaar LOCOmotion, met dank aan jullie!<br />
www.locomotion.nu www.q2care.com www.goedgebruik.nl<br />
Toonaangevend in preventie fysieke belasting<br />
Elspeterweg 124<br />
8076 PA Vierhouten<br />
T 0577-412171<br />
www.tilcentrum.nl<br />
08188<br />
Slimme oplossingen<br />
kenmerken de ergocoach<br />
Slimme oplossingen om fysieke belasting tegen te gaan hoeven<br />
niet altijd geld te kosten. Vaak zijn dat soort oplossingen dan<br />
ook verzonnen door zorgverleners zelf. Want die kunnen veel<br />
doen met weinig. De knijper is daar een mooi voorbeeld van.<br />
Als je een transfer doet met een stalift, en<br />
de cliënt draagt een jurk, dan glijdt de jurk<br />
steeds naar beneden als je bezig bent met<br />
het ondergoed of het incontinentiemateriaal.<br />
In de praktijk zie je dan zorgverleners<br />
met één hand de kleding omhoog houden<br />
en dus nog maar een hand hebben voor de<br />
andere handelingen Niet handig èn in een<br />
voorovergebogen houding. De oplossing is<br />
een knijper, of een grote haarklem. Klem de<br />
onderrand van de rok of jurk met de knijper<br />
onder de kraag van de jurk of blouse. Zorg<br />
ervoor dat je het kledingstuk voldoende<br />
hoog vastklemt, zodat je de onderkleding<br />
(en eventueel panty en incontinentiemateriaal)<br />
zonder belemmering goed aan kunt<br />
trekken. Klem de knijper na gebruik aan je<br />
uniformjasje, dan heb je hem altijd bij de<br />
hand. De knijpers of haarklemmen koop je<br />
gewoon bij het warenhuis, maar er zijn ook<br />
leveranciers van incontinentiemateriaal die<br />
ze gratis aanbieden (maar dan wel met een<br />
logootje … ).<br />
Opblaasopstakussen<br />
Vallen kan hele nare gevolgen hebben, zowel<br />
voor de cliënt als voor de zorgverlener.<br />
Voorkomen lukt echter niet altijd. En wat<br />
doe je als een cliënt op de grond ligt? Een<br />
interessant hulpmiddel in dergelijke geval-<br />
len is bijvoorbeeld het Opblaasopstakussen.<br />
Door de cliënt in vier compartimenten<br />
‘omhoog te pompen’ genereer je ongelofelijk<br />
veel kracht. Het Opblaasopstakussen<br />
kan bijvoorbeeld 450 kilo omhoog brengen.<br />
Handig als er een obese cliënt is<br />
gevallen. Een nadeel is dat je het<br />
Opblaasopstakussen natuurlijk eerst<br />
onder de cliënt moet zien te prutsen.<br />
Zeker als de cliënt is gevallen valt dat niet<br />
altijd mee. In de meeste gevallen kun je<br />
door één of twee keer kantelen de cliënt<br />
goed op het Opblaasopstakussen krijgen.<br />
Ook moet je bij het opblazen goed opletten<br />
dat de cliënt niet kapseist. Het dus<br />
handig als je met z’n tweeën bent. Omdat<br />
je het Opblaasopstakussen in een vrij<br />
klein koffertje kunt doen, maar 3,6 kilo<br />
weegt, weinig ruimte inneemt (in vergelijking<br />
met bijvoorbeeld een tillift) en ook<br />
buiten is gebruiken zou het ook geschikt<br />
zijn voor de Thuiszorg en de Ambulances.<br />
Steun nodig? Aan de MobiBar<br />
Ergocoaches en hun begeleiders van het<br />
Utrechtse AxionContinu deden in het<br />
kader van Zorg Voor Beter onderzoek naar<br />
de mogelijkheden van de zogenaamde<br />
MobiBar. De MobiBar, ontwikkeld door<br />
beddenfabrikant Hill-Rom, is een steuntje<br />
dat onder het bed weggeklapt kan worden.<br />
De cliënt kan zichzelf daaraan optrekken<br />
en vervolgens opstaan.<br />
De MobiBar blijkt allereerst een waardevol<br />
hulpmiddel te zijn bij het opstaan en<br />
gaan zitten vanuit en naar het bed voor<br />
cliënten in de Mobiliteitsklassen A, B en de<br />
relatief ‘goede’ cliënten in Mobiliteitsklasse<br />
C. Ook kan het hulpmiddel er toe bijdragen<br />
dat een deel van de cliënten in<br />
Mobiliteitsklasse D met een stalift kan<br />
worden verplaatst in plaats van met een<br />
passieve lift. Daarnaast kan het hulpmiddel<br />
tijdwinst opleveren. De potentiële tijdwinst<br />
zit in de volgende handelingen:<br />
• een deel van de cliënten in Mobiliteitsklasse<br />
B die normaliter met hulp van een<br />
zorgverlener opstaan kan dat bij aanwezigheid<br />
van de Mobibar zonder hulp.<br />
• een deel van de cliënten in Mobiliteitsklasse<br />
C die normaliter met een actieve<br />
lift verplaatst moet worden kan nu met<br />
de MobiBar (met hulp van een zorgverlener)<br />
opstaan.<br />
• een deel van de cliënten in Mobiliteitsklasse<br />
D kan nu met de actieve tillift<br />
worden getild (in plaats van met de<br />
passieve tillift).<br />
Bijzonder is dat dit hulpmiddel ‘eenduidige<br />
informatie’ geeft. Cliënten, ook cliënten met<br />
de ziekte van Alzheimer, bleken het handvat<br />
heel goed als zodanig te herkennen en er<br />
zonder enige instructie gebruik van te<br />
maken. De MobiBar nodigt daartoe uit. Ook<br />
geeft het handvat een gevoel van veiligheid.<br />
Dit in tegenstelling <strong>tot</strong> wanneer de cliënt<br />
‘grip’ moet zoeken op bijvoorbeeld een slap<br />
matras. Belangrijk is tenslotte dat de inzet<br />
van dit hulpmiddel ook de kwaliteit van zorg<br />
kan verbeteren. Het gaat dan om zaken als<br />
een toename van de zelfredzaamheid,<br />
eigenwaarde en het gevoel van veiligheid.<br />
De ergocoaches en hun begeleiders van<br />
het Utrechtse AxionContinu hebben de<br />
voor- en nadelen, tips, de precieze doelgroep,<br />
voorwaarden voor het gebruik, de<br />
relatie met NDT en de mening van de<br />
cliënt over MobiBar gedetailleerd uitgewerkt<br />
in het rapport ‘Hierbij nodigen wij u<br />
uit’. Je kunt dit rapport downloaden op<br />
www.ergocoaches.nl.<br />
35
36<br />
Welke hulpmiddelen heb je?<br />
Project Ergocoaches ondersteunt ergocoaches en agressiecoaches door<br />
het organiseren van regionale en landelijke bijeenkomsten maar ook door<br />
het produceren en distribueren van promotie- en informatiemateriaal.<br />
Je bestellingen kun je doen via www.ergocoaches.nl, van alle producten<br />
word je één exemplaar gratis toegestuurd, met uitzondering van het<br />
Gebruiksboekje. Bij bestelling van meerdere exemplaren voor je eigen<br />
informatiemarkt of bij de introductie van ergocoaches in je organisatie,<br />
worden alleen verzendkosten in rekening gebracht.<br />
Het promotiemateriaal:<br />
• Registreer je als ergocoach<br />
(informatiefolder Project Ergocoaches)<br />
• Registreer je als agressiecoach<br />
(informatiefolder Project Ergocoaches)<br />
• Poster Project Ergocoaches (A3 formaat)<br />
• Poster ‘Stel de Karvragen’ (A3 formaat)<br />
• Poster ‘Gebruik de 1,2,3 regel’ (A3 formaat)<br />
• Ansichtkaart ‘Til er niet te zwaar aan’<br />
• Ansichtkaart ‘Gefeliciteerd’<br />
• Ansichtkaart ‘Prettige vakantie’<br />
• Ansichtkaart ‘Samen coachen’<br />
• Ergocoach Paspoort zorg (compleet met<br />
toelichting en basisdocument)<br />
• Ergocoach Paspoort ondersteunende<br />
diensten (compleet met toelichting)<br />
• Foldermapje ‘Alles op een rijtje’ (beperkte<br />
hoeveelheid beschikbaar)<br />
Het informatiemateriaal:<br />
Serie Praktijkinformatiefolders<br />
fysieke belasting<br />
1. Wassen van cliënten<br />
2. Aan- en uitkleden van cliënten<br />
3. Draaien of kantelen in bed<br />
4. Zorgverlenen<br />
5. Goed gebruik van glijzeilen<br />
6. Douchen van cliënten<br />
7. Slings voor passieve tilliften<br />
8. Van zit naar lig<br />
9. Hoe kies je de juiste lift<br />
10. Handige ruimtes<br />
11. Bedden<br />
12. Rijden<br />
13. Ruimtegebrek<br />
14. Steunkoushulpmiddelen<br />
15. Steun bij steunkousen<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
16. Werkhouding<br />
17. Beter beeldschermwerk<br />
18. Schoonmaken<br />
19. Baby’s & kleine kinderen<br />
20. Praktijkrichtlijnen<br />
21. Rijden met rolstoelen<br />
22. Zwangerschap & werk<br />
23. Tillen: de technieken<br />
Serie Praktijkinformatiefolders<br />
Agressie in de zorg<br />
1. Leren de-escaleren<br />
2. Alarm slaan<br />
3. Agressie melden<br />
4. Veilig op huisbezoek<br />
5. Eerste opvang na een agressie-incident<br />
6. Steun van je collega’s en nazorg<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
(Advertentie)<br />
Serie Dossierinformatie Fysieke<br />
belasting in de zorg<br />
1. Weerstand tijdens lichamelijke<br />
verzorging van cliënten. Hoe ga je er<br />
mee om?<br />
2. Draagvlak creëren: niet alleen in<br />
naam maar ook in de praktijk<br />
3. De ergocoach en de<br />
preventiemedewerker “Jouw<br />
gezondheid is een collega waard”<br />
4. Zelfredzaamheid van cliënten<br />
5. Vergrijzing in de zorg<br />
6. Invoeren van innovaties<br />
7. Incontinentie in de zorg:<br />
Kunnen als je moet<br />
8. Incontinentie is niet<br />
vanzelfsprekend<br />
9. Incontinentiemateriaal een<br />
vak apart?<br />
En vergeet niet alle businesscases van<br />
Platform Zorginnovatie samen met de<br />
gratis rekenmodules, deze vind je als<br />
downloads op www.ergocoaches.nl.<br />
Ook op de site vind je alle producten in<br />
digitale vorm die voor de branches in de<br />
zorg zijn ontwikkeld om fysieke belasting<br />
in de zorg te verminderen.<br />
Vraag & antwoord<br />
In bijna elk magazine behandelde de redactie van ErgoCoach Magazine de afgelopen jaren<br />
vragen over situaties waar jij in je dagelijks werk mee te maken hebt. In dit nummer doen<br />
we er vier tegelijk, allemaal over tillen.<br />
Lastarm, sporten,<br />
afschuifkrachten en tillen?<br />
vraag<br />
Wat is nou precies de ‘lastarm’?<br />
antwoord<br />
De lastarm is een natuurkundig begrip: ‘de afstand tussen het<br />
steunpunt en de plaats op de hefboom waar de kracht van<br />
de last aangrijpt’. Als je een pak suiker tilt is dat in gewoon<br />
Nederlands de horizontale afstand tussen je hand en je<br />
schouder. De lastarm bepaalt voor een heel groot deel de<br />
belasting op je lichaam. Hoe verder je iets van je af tilt, hoe<br />
groter de lastarm en hoe zwaarder het voelt. Eigenlijk weten<br />
we dat allemaal. Er is geen mens die met zijn weekendboodschappen<br />
in zijn vooruit gestrekte armen (en dus met een<br />
grote lastarm!) de supermarkt uit loopt. Uit dit begrip ‘lastarm’<br />
volgt de belangrijkste tilles: til en draag alles zo dicht<br />
mogelijk bij je lichaam.<br />
vraag<br />
Is sporten goed voor je rug?<br />
antwoord<br />
Om gezond te tillen, heb je behoorlijk wat energie nodig.<br />
Vooral tillen met gebogen knieën kost veel energie; je moet<br />
dan, behalve de last, ook je hele lichaam weer omhoog tillen.<br />
Bij het tillen met een gebogen romp geldt dat veel minder.<br />
Mensen met een slechte conditie kiezen daarom vaak sneller<br />
voor tillen met gebogen romp, ook als het beter is om vanuit<br />
de knieën te tillen. Kortom: als je gezond wilt tillen (en dat<br />
wil je als ergocoach ….), heb je een extra reden om je lichaam<br />
in een goede conditie te houden.<br />
vraag<br />
Wat zijn afschuifkrachten?<br />
antwoord<br />
Als je voorovergebogen tilt krijg je een grote lastarm en<br />
wordt je lijf extra belast. Als je voorover én gedraaid tilt krijg<br />
je een soort (af)schuif- of schuine krachten in je wervelkolom.<br />
Onderzoek laat zien dat deze zogenaamde ‘shear forces’<br />
erg worden onderschat en voor een belangrijk deel overbelasting<br />
in de rug veroorzaken. Vermijd dus draaien met je<br />
romp, zijwaarts buigen of combinaties van die bewegingen.<br />
Zéker wanneer je tilt, maar ook bij statische houdingen is<br />
een voorgebogen én gedraaide houding erg belastend.<br />
vraag<br />
Is het beter om alleen te tillen?<br />
antwoord<br />
De tilnorm is 23 á 25 kilo. Til je zwaarder dan is vaak sprake van<br />
overbelasting. Als je een passieve cliënt van 70 kilo met z’n<br />
tweeën tilt, dan til je allebei ongeveer 35 kilo en word je dus<br />
allebei overbelast. Als je alleen tilt, wordt er maar één overbelast.<br />
Het maakt in dit geval niet zoveel uit hoeveel je wordt<br />
overbelast, overbelast is overbelast. Daar komt nog bij dat je als<br />
je samen tilt je per dienst vaker moet tillen dan wanneer je dat<br />
alleen zou doen. De cliënten moeten immers uit bed. Als je<br />
samen tilt word je dus vaker overbelast. Tot zo ver de theorie. In<br />
de prakrijk betekent dit dat we een passieve cliënt van 70 kilo<br />
helemaal niet moeten tillen, ook niet samen. Gebruik daarvoor<br />
de tillift en die kun je meestal prima in je eentje bedienen.<br />
37
38<br />
ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
(Advertenties)<br />
Trainingen Agressie Preventie<br />
Agressiehantering en beleid agressiepreventie;<br />
Voorkomen en hanteren van verbale agressie;<br />
Opvang en begeleiding na schokkende gebeurtenissen.<br />
Wim van Es<br />
Traint sinds 1984 op deze onderwerpen en heeft hierover<br />
workshops verzorgd op de landelijke ergocoachdagen<br />
in 2007 en 2008.<br />
Kenmerken van deze trainingen:<br />
praktijkgericht, persoonlijke aandacht (schriftelijke intake,<br />
groepen van 5-10 deelnemers), mits anders aangegeven<br />
60% van de tijd trainingsacteurs als sparringpartner.<br />
De trainingen zijn door individuele medewerkers te<br />
volgen (open inschrijving). Ze kunnen ook voor groepen<br />
uit uw organisatie verzorgd worden (maatwerk).<br />
Op mijn website vindt u de programmabeschrijvingen<br />
en andere trainingen en diensten die ik aanbied.<br />
Zie www.bureauvanesrbb.nl<br />
(kies training en doelgroepen) of bel 0622540677<br />
<br />
<br />
<br />
Met de SRM Evolution werkt u in een neutrale, spierspanning verlagende positie.<br />
Door de natuurlijke grip komt de beweging uit de <strong>tot</strong>ale arm waarmee onnodige<br />
belasting van hand, pols en schouder wordt voorkomen. Daarnaast kunnen<br />
uw duim, wijs- middel- én ringvinger nu ontspannen blijven rusten. Klikken voelt<br />
nu heel ontspannen. De SRM Evolution is optisch, USB en geschikt voor kleine<br />
en medium handen, leverbaar voor links- en rechtshandige gebruikers.<br />
Neem conctact op voor nadere<br />
informatie of een demonstratie.<br />
showroom: ‘s Gravelandseweg 248<br />
3125 BK Schiedam t. 010 470 26 11<br />
of kijk op www.backshop.nl<br />
Kort nieuws<br />
Een 8- voor de<br />
ErgocoachDagen 2008!<br />
Als onze cijfers omhoog gaan met de jaren dan<br />
hebben we als Projectteam Ergocoaches nog een<br />
hele kluif aan de ErgocoachDagen 2009. Want voor<br />
het eerst hebben we een 8- gescoord voor het<br />
evenement voor ergocoaches en agressiecoaches in<br />
de zorg, de landelijke ErgocoachDagen. Voor het<br />
derde achtereenvolgende jaar hebben we deze<br />
georganiseerd in het congrescentrum in Nieuwegein<br />
waar we door de bouw van nieuwe workshopruimtes<br />
een nog breder workshop programma konden<br />
opzetten met extra, zeer vakgerichte workshops.<br />
Regionaal is het niet haalbaar om deze specifieke<br />
workshops te organiseren omdat ze slechts voor<br />
kleine groepen interessant zijn maar door éénmaal<br />
per jaar een landelijk evenement te organiseren<br />
kunnen we ook deze ergocoaches en agressiecoaches<br />
een workshoppakket op maat aanbieden. Ook voor<br />
het eerst georganiseerd: de haptonomiedag.<br />
Een succes als we de aanmeldingen en de evaluaties<br />
mogen geloven, met zelfs deelnemers die twee<br />
dagen in Nieuwegein aanwezig waren. Een dag voor<br />
haptonomie en de volgende dag voor drie reguliere<br />
workshops en de Carrousel. Geweldig als dit mogelijk<br />
is in je organisatie.<br />
Natuurlijk waren er ook enkele workshops met wat<br />
minder goede cijfers, bij de organisatie van onze<br />
volgende ErgocoachDagen zullen we hier zeker<br />
rekening mee houden. Ook hebben we veel<br />
aanvragen gekregen voor meer workshops voor<br />
organisaties en instellingen in de sector welzijn.<br />
Nog een aandachtspunt voor 2009, maar we zijn<br />
erg blij dat ergocoaches en agressiecoaches in zulke<br />
grote getale hun kennis en ervaring hebben kunnen<br />
bijspijkeren dit jaar. We hopen dat het Ergocoach<br />
Paspoort nu een nuttig instrument blijkt te zijn om<br />
te bepalen aan welke kennis je behoefte hebt op<br />
de volgende ErgocoachDagen. Laat ons dit weten<br />
op info@ergocoaches.nl!<br />
Tot slot een woord van dank aan alle organisaties en<br />
instellingen die hebben deelgenomen aan de<br />
informatiemarkt en aan de Carrousel, want zonder<br />
hun aanwezigheid en inzet zouden de Ergocoach-<br />
Dagen niet mogelijk zijn.<br />
Agenda<br />
Wil je weten waar je in 2009 terecht kunt voor ergocoach<br />
cursussen of scholingen? Voor de actuele agenda kun je<br />
kijken op www.ergocoaches.nl!<br />
15-01-2009<br />
Opleiding <strong>tot</strong> Ergocoach,<br />
Zoetermeer<br />
27-01-2009<br />
Basiscursus Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Zwolle<br />
03-02-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Amsterdam<br />
05-02-2009<br />
Basiscursus Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Zwolle<br />
10-02-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Amsterdam<br />
05-03-2009<br />
Basiscursus Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Zwolle<br />
17-03-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Amsterdam<br />
24-03-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Tilburg<br />
31-03-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Tilburg<br />
02-04-2009<br />
Basiscursus Ergocoach cliëntgebonden<br />
functies, Zuid Holland<br />
09-04-2009<br />
Basiscursus Ergocoach cliëntgebonden<br />
functies, Zuid-Holland<br />
19-05-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Tilburg<br />
26-05-2009<br />
Basiscursus Ergocoach niet-cliëntgebonden<br />
taken, Zwolle<br />
02-06-2009<br />
Basiscursus Ergocoach niet-cliëntgebonden<br />
taken, Zwolle<br />
09-06-2009<br />
Basiscursus Ergocoach, cliëntgebonden<br />
functies, Zuid Holland<br />
11-06-2009<br />
Ergocoach cursus Transfertech nieken<br />
op haptonomische basis, Zuid-Holland<br />
02-07-2009<br />
Basiscursus Ergocoach, niet-cliëntgebonden<br />
taken, Zwolle<br />
10-09-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach niet-cliëntgebonden<br />
taken, Amsterdam<br />
17-09-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach niet-cliëntgebonden<br />
taken, Amsterdam<br />
29-09-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach niet-cliëntgebonden<br />
taken, Tilburg<br />
01-10-2009<br />
Basiscursus Ergocoach, niet-cliëntgebonden<br />
functies, Zuid Holland<br />
06-10-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Tilburg<br />
08-10-2009<br />
Basiscursus Ergocoach niet-clientgebonden<br />
functies, Zuid-Holland<br />
15-10-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach niet-cliëntgebonden<br />
taken, Amsterdam<br />
03-11-2009<br />
Basisopleiding Ergocoach cliëntgebonden<br />
taken, Tilburg<br />
09-11-2009<br />
Basiscursus Ergocoach niet-cliëntgebonden<br />
functies, Zuid-Holland<br />
Colofon<br />
December 2008<br />
ErgoCoach Magazine, is een uitgave van Stichting<br />
RegioPlus en wordt gratis toegezonden aan ergocoaches,<br />
agressiecoaches en andere betrokkenen bij de preventie<br />
van fysieke belasting en agressie in de zorg die zich<br />
hebben aangemeld op www.ergocoaches.nl.<br />
Aan dit magazine werkten mee:<br />
Angelique van Beuzekom, Marrian Enserink,<br />
Annemarie Klaassen, Hanneke Knibbe, Nico Knibbe,<br />
Hugo Mutsaers, Mayke Peters, Frans van Vught.<br />
Redactie en productie:<br />
ylm, Meteren<br />
Inhoudelijke bijdrage:<br />
LOCOmotion<br />
Fotografie:<br />
Diederik van der Laan, Hill-Rom,<br />
Hans Oostrum Fotografie, Guido Benschop<br />
Illustratie:<br />
Auke Herrema<br />
Vormgeving:<br />
RAAK Grafisch Ontwerp, Utrecht<br />
Druk:<br />
Klomp Grafische Communicatie, Amersfoort<br />
Oplage:<br />
11.000<br />
Project Ergocoaches<br />
Stichting RegioPlus<br />
Gebouw de Leeuwenhoek<br />
Ierlandlaan 29<br />
2713 HG Zoetermeer<br />
E-mail: info@ergocoaches.nl<br />
Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten<br />
worden ontleend. Ondanks de uiterste zorgvuldigheid<br />
waarmee deze uitgave <strong>tot</strong> stand gekomen is, is<br />
Stichting RegioPlus niet aansprakelijk voor (druk)fouten,<br />
noch voor de inhoud van teksten en de daaruit<br />
vloeiende feiten, omstandigheden en gevolgen.<br />
Overname van teksten is uitsluitend toegestaan na<br />
schriftelijke toestemming van de redactie.<br />
Redactie:<br />
E-mail: redactie@ergocoaches.nl<br />
Adverteren:<br />
Voor adverteren in het ErgoCoach Magazine kunt u<br />
contact opnemen met Stichting RegioPlus, email<br />
info@ergocoaches.nl of tel. 079 - 323 03 19.<br />
Deze uitgave is ook als PDF te downloaden op<br />
www.ergocoaches.nl/magazine.html<br />
39
De column van<br />
Hugo Mutsaers<br />
Hugo Mutsaers was in 2007 en 2008 werkzaam bij STG/hmf<br />
en schreef daar het boek: Ruimte voor Arbeidsbesparende<br />
technologie, om in 2035 voldoende zorg te bieden. Speciaal<br />
voor ErgoCoach Magazine schreef hij een bericht uit de<br />
toekomst over de zorg, we schrijven anno 2028…<br />
en we beleven 25 jaar Ergocoaches<br />
‘In 2008 verscheen een speciaal nummer<br />
van het ErgoCoach Magazine over de stand<br />
van het land na vijf jaar Project Ergocoaches<br />
want fysieke belasting, ja, dat speelde toen<br />
nog. In 2008 werd ook 40% tekort aan verzorgenden<br />
in de ouderenzorg voorspeld<br />
voor nu, het jaar 2028. Denktanks dachten<br />
dat schrikbeeld te bestrijden door o.a. verpleegkundigen<br />
langer te laten werken, <strong>tot</strong><br />
hun 63ste jaar. Weinigen redden dat: versleten<br />
rug, onzekere grip, afnemende kracht.<br />
En wat een weerstand was er toen tegen tilliften,<br />
opsta-wc’s en draaibedden. Dat kon<br />
je de patiënt toch niet aandoen: kil en<br />
afstandelijk. Dichtbij de mens, daarvoor<br />
ging men in de zorg werken.<br />
De wal heeft het schip gekeerd. Pas toen<br />
amper nog iemand op vacatures voor ver-<br />
40 ErgoCoach Jaargang 5, nr. 18<br />
zorgenden solliciteerde, zo rond 2013,<br />
kregen we het exoskelet erdoorheen.<br />
Een pakketje krachtvermenigvuldiger<br />
omgegord en tilliften waren op slag veel<br />
minder nodig. Je haalt met één hand<br />
iemand uit bad of bed. Werkers in de zorg<br />
kregen ook allemaal vanaf 2018 door een<br />
GPS-systeem terugkoppeling zodat zij<br />
hun gewrichten en spieren optimaal<br />
konden gebruiken. Eerst nog via een<br />
oortje of een andere zintuiglijke omweg,<br />
nu in 2028 is dat zonder die tussenkomst.<br />
Ergocoaches noemden het ‘de<br />
belastingkiller’. Het was niet voldoende,<br />
er waren nog steeds wachtenden zonder<br />
zorg. Ook mantelzorgers en vrijwilligers<br />
kregen exoskelet en belastingkiller.<br />
En nog was het lek van het arbeidstekort<br />
niet boven. Versneld werden broze ouderen<br />
zelf ook aan de GPS-spierversterkers<br />
gezet, langjarige alleenstaanden zonder<br />
mantelzorg.<br />
In 2020 lieten we de machine een sprong<br />
voorwaarts maken. We moesten wel van de<br />
mens als tussenstap van zorglevering af.<br />
We versnelden de doorbraak van als mens<br />
vermomde machines. De humanoiden, de<br />
mensgelijkende robots, kwamen toen al als<br />
betaalbaar alternatief op de markt, 20 jaar<br />
eerder dan voorspeld. Thee zetten, deur openen,<br />
stofzuigen: eerst deden ze nog één-opéén<br />
wat de alfahulp deed. Al snel konden ze<br />
meepraten met de oudere, met hun baas.<br />
In zijn eigen taal of dialect, over zijn eigen<br />
favoriete onderwerpen. Net zoals de zorgwerker<br />
dat kon. De robotjes kunnen inmiddels<br />
gezellig meekwebbelen en een kaartje<br />
leggen. De oudere heeft er aanspraak aan,<br />
de oudere is niet meer hun baas maar hun<br />
gastheer. Ze zitten in de triage, anamnese en<br />
bloedsuikerbepalingen, ze letten op gewicht,<br />
voeding en beweging. Is de humanoide<br />
robot een ergocoach geworden? In ieder<br />
geval is het ergocoach-gedachtengoed<br />
alomtegenwoordig. Geen reden meer om<br />
het anno 2028 op de agenda te houden…<br />
Hugo Mutsaers
Change language