juli 2010 - Rijksgebouwendienst

sculpturaal, architectonisch, zelfs
grafisch. Toch is de schilderkunst het
vertrekpunt van haar werk en in feite
gaan de monochrome panelen in het
gebouw over de schilderkunst zelf.
De met verfdruppels ‘ontsierde’
zijkanten van het werk spelen in die
zin een cruciale rol van betekenis.
In het monumentale werk rafelt
Tielemans als het ware de elementaire
deeltjes van de schilderkunst
uiteen en trekt ze het schilderij
letterlijk buiten haar kader tot een
driedimensionaal object. Zo
verbeelden de opeengestapelde
panelen in monochrome kleuren de
lagen verf van een schilderij en
doorbreken de in de ruimte
geplaatste panelen de letterlijke
platheid van het schilderspaneel.
Tielemans lijkt het werk bovendien
te doorspekken met de issues van de
twintigste-eeuwse schilderkunst:
diepte versus plat, figuratie versus
abstractie, vorm versus kleur. Maar
ze refereert niet alleen aan de felle
strijd bínnen de schilderkunst, die in
de vorige eeuw de stromingen
steeds sneller deed opvolgen - en
waarvan haar werk eigenlijk een
visuele samenvatting is. Het sterk
spiegelende oppervlak van met
name de zwarte panelen kan ook als
een verwijzing worden opgevat naar
de onzichtbare positie van de
schilderkunst in de recente kunstgeschiedenis.
In de laatste decennia
van de vorige eeuw raakte het
medium ondergesneeuwd door
nieuwe media als fotografie en
videokunst en werd het einde van de
schilderkunst verkondigd. Wie als
kunstacademie in die tijd nog
schilderde – laat staan figuratief –
werd als een minkukel afgeserveerd.
Zover kwam het voor Tielemans, die
eind jaren negentig aan de academie
als schilder afstudeerde, niet. De
naweeën van de felle polemiek
rondom de schilderkunst waren
wellicht nog voelbaar, maar tevens
was een kentering gaande. Het
medium verrees de laatste tien jaar
als een feniks uit haar as en
Tielemans gold als jong schildertalent.
Ze werd bekend met (installaties
van) grote schilderijen van
wonderlijke landschappen, won in
2002 de Koninklijke Prijs voor de
Vrije Schilderkunst en in 2005 de Prix
de Rome. Kenmerkend voor haar
werk is het gebruik van felle kleuren,
lakverven en epoxyhars.
eXPLOSie
De geschilderde landschappen
werden in de loop der jaren steeds
abstracter en sinds een jaar of twee
zijn ze volledig vervangen door
ruimtelijke installaties van monochrome
panelen. Het schilderij - en
de schilderkunst - treedt in het
recente werk van Tielemans op
allerlei manieren letterlijk buiten
haar kaders. Het werk in Rotterdam
is daar een goed voorbeeld van.
Tielemans bewerkstelligde met een
dynamische constellatie van panelen
een uitgekiend ruimtelijk effect in
het non-descripte interieur van het
gebouw. De monochrome panelen
zijn zowel op elkaar gestapeld als in
elkaar geschoven. Naast het gebruik
van zwart en wit variëren de kleuren
van felrood, helblauw, kanariegeel
en gifgroen tot zachtroze en
babyblauw. Ook de vormen van de
monochrome panelen schieten alle
kanten uit: ongelijke vierkanten,
rechthoeken en vijfhoeken en
langwerpige, puntige driehoeken.
In het entreegebied bestaat het
werk uit één schilderij dat in twee
delen uiteen is getrokken. Via de trap
naar de glazen veiligheidspoort loop
je onder het hoog opgehangen,
onderste deel van het werk door (de
veelbesproken zijkanten van de
panelen zijn hier extra goed
zichtbaar). In het verlengde daarvan
hangt op de muur voorbij de poort
het bovenste deel van het werk.
Doordat Tielemans het schilderij als
het ware heeft laten exploderen
ontstaat in de krappe entree een
dubbele ruimtelijke werking. Een
werking die wordt versterkt door het
spiegelende oppervlak waardoor de
omgeving in het werk integreert.
Overigens mag de landschapsschildering
dan uit het werk van
Tielemans zijn verdwenen, het
landschap zelf is dat nog niet. Wie
goed kijkt ontwaart in de bonte
constellatie nog een subtiele
landschapssetting met piekende bergen
en een stralende zon.
tRiOMf
Ook het werk in de liftgangen op de
tweede tot en met de elfde verdieping
geeft een sterk ruimtelijke
werking aan de kleine ruimtes. Op de
kopse muur van de gang stuit men
op elke verdieping op een nieuwe
constellatie van monochrome
panelen. De bijna vierkante muren
zijn geschilderd in zwart of grijs, of
een combinatie daarvan, en worden
integraal onderdeel van de compositie.
Het maakt de platheid van de
voorstelling compleet.
Het bonte geheel op de tweede
verdieping lijkt nog regelrecht
afkomstig uit de explosie op de
begane grond. Maar hoe hoger de
verdieping, hoe minimaler de
compositie. Alsof het werk in de
entree zich naar boven toe steeds
ijler uitstrekt. In zekere zin laat
Tielemans ons met de snelheid van
de lift alle hoeken van de schilderkunst
zien. Op de elfde verdieping
stuit men enkel nog op een glimmend,
rood vierkant dat zich
opvallend manifesteert op de zwart
geverfde muur. De schilderkunst
triomfeert vanuit het zwarte gat van
de kunstgeschiedenis. De schilderkunst
leeft!
Rest de kijker alleen nog de vraag of
hij hier hoog in de lucht nu eigenlijk
naar het begin of het eind van dit
werk van Tielemans staart.
65