juli 2010 - Rijksgebouwendienst

46 architectuur
interview
hij de baan fysiek niet aankon, was
Eden een paar maanden waarnemer
totdat de tijdelijke opvolger
Peereboom Voller aantrad. ‘In die
periode heb ik veel voor mijn kiezen
gehad. Daardoor ontdekte ik dat
managementachtige dingen niet
mijn stiel waren. Ik wil juist oplossingen
voor ontwerpproblemen
bedenken, geen organisatie leiden.’
In 1997 stapte hij op eigen verzoek
over van bureau Rijksbouwmeester
naar de directie ’s-Gravenhage van
de Rijksgebouwendienst. Daarvoor
had hij zelf twee politiebureaus
ontworpen, een in Nuland, de ander
in Schoonhoven. Glimlachend: ‘Ze
zijn beide niet meer als zodanig in
gebruik.’ De reden van zijn overstap
was dat er onder en door de
Rijksbouwmeester steeds minder
ontworpen en gebouwd werd, maar
ook dat het werk beleidsmatiger en
abstracter werd. ‘Begin jaren
negentig schreef ik mee aan de
eerste Architectuurnota. Het proces
verliep langzaam en moeizaam. Ik
merkte dat ik van mijn interesse
afraakte en ontdekte bovendien dat
het schrijven van nota’s een
constante factor zou worden. Daar
had ik geen trek meer in.’
Door de toenemende privatisering
verloor de Rijksgebouwendienst een
deel van zijn bevoorrechte positie.
Postkantoren werden niet meer
ontworpen na de verzelfstandiging
van de PTT (nu KPN en TNT),
rijksscholengemeenschappen
mochten van Onderwijs zelf hun
architect uitkiezen. ‘We werden
steeds meer een conditiestellende
organisatie,.’ Na 2000 schoof het
werkterrein nog eens op, richting
geïntegreerde projecten waarin
nauw samengewerkt wordt met
projectontwikkelaars. Eden zag het
aan. ‘We zitten meer op afstand nu,
terwijl ik juist geboeid ben door
betrokkenheid, het bedenken van
oplossingen.’
Zijn werk bestond in die tijd uit
haalbaarheidsstudies, renovaties en
transformaties van bestaande
gebouwen, waarvan het ministerie
van Algemene Zaken aan het
Binnenhof een belangrijk voorbeeld
is. ‘Premier Kok kwam vanuit het
Catshuis op de fiets naar Algemene
zaken. Dat was nog voor 11 september
2001, terwijl we al in de gaten
hadden dat beveiliging een issue zou
worden. Wonderlijk genoeg was kort
daarvoor de entree van het Ministerie
van Buitenlandse Zaken juist
publieksvriendelijker gemaakt
omdat sinds de val van de Muur in
1989 de koude oorlog op de
achtergrond was geraakt. Er kwam
een open balie naar ontwerp van
Eden in het gebouw van zijn
leermeester Apon. Het aanpassen
van interieurs, waaronder de entree,
zou een belangrijke opgave voor
Eden worden.
Op Algemene Zaken is hij trots
omdat het functioneert en doorfunctioneerde,
ook tijdens de verbouwing.
De routing deugde niet, de
beveiliging bij de entree evenmin. En
nu staat er een logisch en overzichtelijk
ministerie voorzover dat haalbaar
is binnen de monumentale context.
Eden nam vanuit verschillende
posities bij de Rijksgebouwendienst
waar hoe modes en accenten
veranderden, hoe monumenten een
steeds belangrijkere rol in de
portefeuille gingen spelen. Bij de
restauratie en nieuwe inrichting van
de Ridderzaal fungeerde hij als
sparring partner voor de interieurarchitect.
Op de achtergrond of als
primus inter pares, dat is de positie
waar hij zich het prettigst vond.
Wat de modes betreft, zag hij hoe
een betrekkelijk jong gebouw als het
ministerie van Financien uit de gratie
raakte maar door een ingenieuze
transformatie weer helemaal
acceptabel werd. Voor Binnenlandse
Zaken en Justitie ziet hij zo’n
herwaardering niet gebeuren. Hij
plaatst vraagtekens bij de manier
waarop de rijksoverheid zijn
corporate profiel bewaakt en
beheert. ‘Het lijkt er op dat niemand
van bovenaf een smaak bewaakt.
Daardoor kan het gebeuren dat
bijvoorbeeld bij het ministerie van
VROM directies hun eigen interieur
aanpassen, waardoor er een
microkosmos ontstaat. Afhankelijk
van je opvatting kun je dat een
verrijking maar ook een zekere
verloedering noemen..’ Het past in
een tijdsgewricht waar individualisme
hoogtij viert en organisaties
van bovenaf niet sterk genoeg
aansturen. ‘Ja dat is mijn grootste
ergernis, denk ik. Het gemis aan
beleid en regie.’
‘Zijn’ Sociale Zaken, dat hij deels
plantte op het terrein van volkstuinen,
is gedoemd als ministeriegebouw
te verdwijnen. Toch is Eden
niet bang dat daarmee het lot van de
schepping van Hertzberger bezegeld
is. ‘Ik zie er een toekomst in voor de
huisvesting van uitvoerende
diensten van het Rijk. De toekomstwaarde
is groot. En Hertzberger
heeft domweg een prachtig gebouw
afgeleverd dat zich makkelijk laat
hergebruiken.’.
Pesthuis in Leiden, tegenwoordig deel
van Naturalis