juli 2010 - Rijksgebouwendienst

landschap
monumenten
18
Trompenburg of Soestdijk zou –
terecht – maatschappelijk niet
geaccepteerd worden. Maar je kunt
niet zeggen ‘dan zetten we er
morgen een nieuw bos neer’. Voor je
weer enigszins volgroeide bomen
hebt ben je immers dertig jaar
verder. Bos in Nederland is geen
natuur maar schijnnatuur. Die kun je
niet straffeloos op zijn beloop laten.
Bovendien werkt achterstallig
onderhoud onnodig kostenverhogend.
Als we nu niets doen gaat het
ons als Rijksoverheid op termijn
gegarandeerd meer geld kosten.’
Ook op het gebied van auteursrecht
deed de Rijksgebouwendienst een
onaangename ontdekking. Bij het
rechtbankcomplex in Zutphen kwam
min of meer bij toeval aan het licht
dat het door de gebruiker voor het
tuinonderhoud ingehuurde bedrijf
de tuin van de nieuwbouw had
aangepast zonder dat de oorspronkelijke,
enkele jaren eerder door de
Rijksgebouwendienst ingeschakelde
tuinarchitect daar in was gekend.
Van der Peet: ‘Het was met de beste
bedoelingen gebeurd maar auteurs-
rechtelijk klopt dat natuurlijk niet. Je
mag niet zo maar aan iemands
tuinontwerp gaan sleutelen. Bij
monumentale landgoederen hebben
de tuinen bovendien vaak een
monumentenstatus. Dat wordt
nogal eens vergeten. Niet alleen voor
het verwijderen van een boom maar
ook voor aanleggen van een extra
bloembed moet je dan in principe
een vergunning aanvragen. Als je
zonder vergunning in zo’n
beschermde tuin aan de slag gaat
overtreed je de monumentwet en
bega je feitelijk een misdrijf. Dat
weet haast niemand, dus ook niet
onze klanten die een beschermde
tuin in gebruik hebben. Als Rijksgebouwendienst
hebben wij, samen
met onze klanten, een voorbeeldfunctie.’
gedenknaaLden
Naar aanleiding van deze en andere
ervaringen wil de Rijksgebouwendienst,
analoog aan de beheersplannen
voor gebouwen, ook systematisch
beheersplannen voor belangrijk
groen in rijksbezit opstellen. Te
beginnen bij de tuinen en parken die
horen bij historische monumenten.
In 2009 is hiertoe door de adviseur
voor historisch groen van de Rijksbouwmeester,
Frank de Josselin de
Jong, in overleg met de Programmadirectie
Monumenten van de
Rijksgebouwendienst, gewerkt aan
een plan van aanpak. Ook werd
inhoudelijk afgestemd met de
Rijksadviseur voor het Landschap,
Yttje Feddes. Voordat Josselin de
Jong begin dit jaar plotseling
overleed, stelde hij een doordachte
startnotitie op. Onlangs hebben Yttje
Feddes en de Rijksbouwmeester
deze notitie voorgelegd aan de
Dienstleiding van de Rijksgebouwendienst,
waarna nu verdere
uitwerking volgt.
De eerste stap wordt het inventariseren
van het historisch groen in
bezit van de Rijksgebouwendienst,
inclusief de afspraken over het
beheer die ooit zijn gemaakt met de
gebruikers. Van der Peet: ‘We
hebben heel wat groen in bezit,
variërend van een kleine tuintjes bij
kantoren, rijksmusea en gerechts-
gebouwen tot grote paleistuinen en
historische vestingwerken. En overal
speelt wat. Daarbij komt dat sinds de
stelselwijziging bepaalde aspecten
van de afspraken met de gebruikers
blijkbaar nog niet goed zijn uitgewerkt.
Met de departementen
bestaan gedetailleerde standaardafspraken
op basis waarvan verder
gepraat kan worden. Zeker als het
gaat om groen rondom monumenten
zijn er echter ook vaak niet-rijksklanten.
Sommige monumenten
worden gehuurd door stichtingen of
gemeenten, zoals kasteel De
Slangenburg in Doetinchem. Of
hebben helemaal geen gebruiker,
denk aan gedenknaalden. Als het
dak van een gebouw lekt gaat
iedereen schreeuwen en is volstrekt
duidelijk wat er moet gebeuren en
wie dat gaat betalen. Maar als er
naast een gebouw of gedenknaald
een boom omwaait – op wiens
initiatief en kosten wordt die dan
verwijderd? Soms is dat geregeld in
een standaardovereenkomst, soms
ook niet. Of er staat in de afspraken
dat het onderhoud voor rekening