KERSTVESPERS VAN MONTEVERDI - Nederlandse Bachvereniging

KERSTVESPERS VAN MONTEVERDI
december 2007
woensdag 12 Amsterdam, Westerkerk, 20.15 uur
vrijdag 14 Tilburg, Concertzaal, 20.30 uur
zaterdag 15 Eindhoven, MC Frits Philips, 20.15 uur
donderdag 20 Den Haag, Dr Anton Philipszaal, 20.15 uur
(inleiding door Jan Nuchelmans, 19.15 uur)
vrijdag 21 Naarden, Grote Kerk, 20.15 uur
zaterdag 22 Arnhem, Musis Sacrum, 20.15 uur
zondag 23 Haarlem, Philharmonie, 14.30 uur
Het concert in Tilburg wordt mede mogelijk gemaakt
door Rabobank Tilburg en Interpolis.

2
UITVOERENDEN
De Nederlandse Bachvereniging
Rinaldo Alessandrini dirigent
solisten
sopraan Anna Simboli
sopraan Monica Piccinini
tenor/ alt Marcel Beekman
tenor Luca Dordolo
tenor Gianluca Ferrarini
bas Sergio Foresti
koor
sopraan 1/2 Lauren Armishaw, Irmela Brünger,
Laurence Renson, Hilde Van Ruymbeke,
Inga Schneider, Helen Thomson
alt 1/2 Harm Huson, Saskia Kruysse,
Esteban Manzano(ook solo), Michaela Riener,
tenor 1/2 Diederik Rooker, Markus Schuck, René Veen
bas 1/2 Matthew Baker (ook solo),
Martijn de Graaf Bierbrauwer,
Frank Hermans, Lionel Meunier
ensemble
viool Sayuri Yamagata, Annelies van der Vegt
cello Lucia Swarts
contrabas Maggie Urqhuart
zink Josue Melendez, Marleen Leicher
trombone Simen van Mechelen, Charles Toet,
Cas Gevers, Joost Swinkels
theorbe Paula Chateauneuf, Fred Jacobs, Franco Pavan
orgel Siebe Henstra

PROGRAMMA
Vespera in Nativitate Domini
claudio monteverdi (1567-1643)
Versiculum: Deus in adiutorium meum intende
Responsorium: Domini ad adiuvandum me festina
Antifoon: Rex pacificus (Gregoriaans)
Psalm 109: Dixit Dominus (a 6)
Motet: Exulta filia Sion (a voce sola)
Antifoon: Magnificatus est (Gregoriaans)
Psalm 110: Confitebor tibi terzo alla francese
Motet: Christe adoramus te (koor)
Antifoon: Completi sunt (Gregoriaans)
Psalm 111: Beatus Vir (a 6 voci concertato)
Motet: Cantate Domino (a 6 voci)
Antifoon: Scitote (Gregoriaans)
Psalm 112: Laudate pueri (a 8 voci)
Motet: O bone Jesu (a 2)
Antifoon: Levate (Gregoriaans)
Psalm 116: Laudate Dominum (a 5 voci concertato)
pauze
Hymne: Christe Redemptor omnium
giovanni gabrieli (ca.1553/56-1612)
Canzon VI a 7 (Venetië 1615)
claudio monteverdi
Sonata sopra Sancta Maria (a 8)
Canticum: Magnificat (a 8) (reconstructie Alessandrini)
3

4
TOELICHTING
Monteverdi, uitvinder van de barok
In de woelige tijd rond 1600 was een beweging gaande van
de renaissance naar de barok. Het renaissance-ideaal van een
schoon lijnenspel, een soort muzikale architectuur, werd meer en
meer vervangen door het barokke ideaal van het uitbeelden van
persoonlijk gevoel. Claudio Monteverdi was een sleutelfiguur in
deze ontwikkeling. Bijna in zijn eentje legde hij de
basis van een nieuw genre, de opera. Ook zijn madrigalen waren
revolutionair. Maar zijn kerkmuziek is – op zijn beroemde
Mariavespers na – wat minder bekend. De vraag is nu: wie was die
Monteverdi en hoe zat dat eigenlijk met die kerkmuziek?
Monteverdi in zijn brieven
Een geweldig kijkje in het leven van Monteverdi geven zijn
brieven. Evenals Mozart schreef hij voortdurend brieven naar familieleden
en opdrachtgevers. De onderstaande brief uit 1613 richtte
hij aan een hoffunctionaris in Mantua:
Ik schrijf u om U Edele te laten weten hoe ik op weg naar Venetië, in
het gezelschap van de Mantuaanse koerier, als volgt beroofd werd bij
Sanguinetto (niet de plaats zelf, maar twee mijl er vanaf) door drie
schurken. Plotseling kwamen uit een veld naast de hoofdweg twee
mannen met een bruine gelaatskleur tevoorschijn, met stoppelbaardjes
en van gemiddelde lengte, elk met een lang musket (het vuursteenwieltjetype),
waarvan de haan gespannen. Vervolgens kwam een van
hen op me af, om me met het musket schrik aan te jagen en hield de
ander het toom van de paarden vast, die stapvoets doorliepen. Zo
gauw ik uitgestegen was, dreven ze ons opzij het veld in (zonder een
woord te zeggen) en lieten me neerknielen. Eén van de twee die musketten
hadden, vroeg mijn beurs en de ander de koffers aan de koerier.
[...] Toen ze alle spullen terdege geïnspecteerd hadden, kwam degene
die de goederen van de koerier had gekregen op me af en droeg me op
me uit te kleden om te zien of ik nog meer geld bij me had. Nadat hij
zich ervan had vergewist dat dat niet het geval was, wendde hij zich
tot mijn dienstmeisje met hetzelfde doel, maar zij bepraatte hem met
allerlei smeekbeden, bezweringen en jammerklachten, zodat hij haar
met rust liet. Vervolgens ging hij weer naar de spullen en koffers,
maakte een bundel van het beste en fijnste en toen zag hij, op zoek
naar iets om aan te doen, mijn mantel - een lange van kamgaren,
splinternieuw - die ik juist had laten maken in Cremona. Hij zei tegen
de koerier: ‘Leg deze mantel erop’, maar toen de rover zag dat die te
lang voor hem was, zei hij: ‘Geef me een andere’. Zo nam hij die van

mijn zoon, maar omdat hij die weer te kort vond, zei de koerier:
‘Hoor, meester, deze behoort aan die arme seminarist -laat hem’; en
hij stemde toe. [...] Van de rest maakten ze een grote bundel, die ze op
hun schouders namen en wegdroegen. Vervolgens pakten wij de spullen
die ze achtergelaten hadden en vervolgden onze weg naar de
taveerne. 1
Opvallend is de precisie waarmee Monteverdi elk detail beschrijft.
Die is geheel in overeenstemming met hoe hij zijn kerkmuziek
heeft gecomponeerd.
Een proeve van zijn kunnen
In 1610 gaf Monteverdi de omvangrijke bundel kerkmuziek
Sanctissimae Virgini Missa... Ac Vespere pluribus... uit. De titel hiervan
luidt (vertaald): ‘Aan de Heilige Maagd gewijde mis met zes
stemmen voor kerkkoren en vespers voor meer stemmen - met
enige geestelijke gezangen, zowel voor kapellen als voor prinselijke
vertrekken geschikt’. De bundel was dermate groots van opzet
dat we hem gerust mogen zien als een prestigeproject en niet als
een voor het gewone dagelijkse gebruik bestemde uitgave. Nu is
bekend dat Monteverdi in die tijd op zoek was naar een nieuwe
betrekking. Het hof van Mantua, dat hem tot dan toe allerlei kansen
voor grootse projecten had gegeven, was bezig aan zijn eigen
grandeur ten onder te gaan.
Opmerkelijk is dat hij de bundel van 1610 opdroeg aan paus
Paulus V. Hij zal ongetwijfeld niet alleen maar naar Rome zijn gereisd
om de bundel belangeloos af te geven. Dit was een gebruikelijke
manier van solliciteren naar een zo belangrijke betrekking als
die van kerkmusicus in het Vaticaan. Hij stond daar niet alleen in.
Bach schreef de Hohe Messe immers ook als proeve van zijn kunnen
om een sollicitatie aan het hof van de Saksische keurvorst in
Dresden kracht bij te zetten.
Het is Monteverdi overigens niet gelukt een baan in Rome te
bemachtigen. Voor de hand ligt te veronderstellen dat de bundel
hem echter wel geholpen heeft om de post die hem beroemd
maakte te verwerven, namelijk die van kapelmeester van de
Venetiaanse San Marco. Venetië was in die tijd een onafhankelijke
en rijke stadstaat, die zich op een toen zeer moderne wijze op
internationale handel toelegde. Een rechtstreeks gekozen doge
bestuurde de stad als een multinational. In Rome daarentegen
probeerde de paus met moeite een afkalvende pauselijke staat bij
5

6
elkaar te houden. Rome was toen vooral een stad met Romeinse
ruïnes waartussen geiten graasden.
Eerste en tweede praktijk
Venetië was hét centrum van het experimenteren met nieuwe
klank- en uitdrukkingsmogelijkheden. Dat had ook een politiek
aspect. Prachtige muziek was ook een middel om indruk te maken
op buitenlandse gezanten en handelsmissies. Monteverdi ging
steeds verder in manieren om emotie in muziek te vertalen.
Uiteindelijk leidde dit tot het beroemde conflict tussen Monteverdi
en de muziektheoreticus Artusi, die vaststelde dat Monteverdi in
zijn composities tegen de regels van het contrapunt indruiste.
Monteverdi verdedigde zich door te stellen dat zijn stijl een nieuwe
werkwijze vertegenwoordigt, waarin de regels van de prima
prattica – de oude renaissancistische polyfone praktijk – niet meer
opgaan. In zijn nieuwe praktijk, die hij secunda prattica noemde,
streefde hij een belangrijk ideaal van de barok na: het platonische
ideaal van ‘de hele mens raken, in beweging brengen’. Plato
noemde als de drie elementen waaruit muziek bestaat de begrippen
tekst, harmonie en ritme. Met name de volgorde van deze
begrippen was van grote invloed: voor het eerst werd de tekst
– en met name de betekenis van de tekst – centraal gesteld.
Een geestelijk woud
De tweede belangrijke verzameling kerkmuziek van Monteverdi
kwam tot stand aan het einde van zijn leven. In 1640/41 verscheen
bij Bartolomeo Magni in Venetië de bundel Selva morale e spirituale.
De titel betekent: ‘moreel en spiritueel woud’, hetgeen de inhoud
aardig weergeeft. Het is een verzameling psalmen, magnificats
en concerterende motetten voor de meest uiteenlopende
bezettingen. Ze vormen een bonte verzameling van nieuwe technieken
en grensverleggende experimenten, secunda prattica dus.
Recept voor vespers met kruidige ingrediënten
De Vespera in Nativitate Domini die u vanavond hoort is voornamelijk
een selectie uit de Selva morale. Deze kerstvesper is dus
niet een bestaand, samenhangend stuk, maar een voor dit programma
gemaakte keuze van stukken die het ‘recept’ van een vesper
volgt. Dat recept is vrij simpel: men neme een openingsgezang,
vijf psalmen en een hymne, en ronde het geheel af met een
Magnificat, de lofzang van Maria. De psalmen en het Magnificat
worden ‘ingepakt’ in een bijpassende gregoriaanse antifoon, die
ervoor en erna werd gezongen. Maar daarin week de zeventiende-

eeuwse uitvoeringspraktijk af van de kerkelijke voorschriften.
Men verving de herhaling van de ‘saaie’ antifonen na elke psalm
en het Magnificat door ‘moderne’ solomotetten, ook al bevatten
die teksten die niet in de liturgie hoorden.
De vroege zeventiende eeuw is overigens niet bepaald de bloeitijd
van het gregoriaans. De katholieke kerk had niet lang ervoor in het
Concilie van Trente (1545-1563) besloten tot een vereenvoudiging
van de gezangen, in een poging het hoofd te bieden aan de
Reformatie. Dat leidde tot de zogenaamde Editio Medicaea, waarin
bijvoorbeeld noten uit melismen geschrapt waren om ze te
vereenvoudigen. Voor deze uitvoering is gekozen voor dit gregoriaans,
omdat het aan de basis van veel kerkmuziek van
Monteverdi ligt.
Een extra kruidig ingrediënt in deze vesper is de Canzon VI a7 van
Giovanni Gabrieli. Wat Monteverdi was voor de vocale, was
Gabrieli voor de instrumentale muziek. Hij schreef werken voor
twee of meer ‘koren’ van instrumenten zoals zinken, trombones,
dulcianen en strijkers. Die koren werden over de kerk verdeeld
en gaven daardoor een magistraal effect. De San Marco is hier
bijzonder geschikt voor, omdat hij twee balkons tegenover elkaar
heeft. Aan een vesper kon men een dergelijk meerkorig werk
toevoegen. Dat droeg dan bij aan de feestelijkheid van het geheel.
Een bijna geheel instrumentaal werk is ook de Sonata sopra Sancta
Maria uit de Mariavespers van Monteverdi. Het is in feite één van
zijn weinige werken waarin instrumenten veruit de boventoon
voeren. Het enige vocale aandeel is een sopraanstem die enige
malen de gregoriaanse melodie Sancta Maria, ora pro nobis door
het instrumentale bouwwerk weeft.
Vespers waren populair in Venetië en daarbuiten, omdat ze veel
ruimte boden voor muzikale pracht en praal. De vesper was niet
alleen met prachtige muziek maar ook met barokke aankleding,
gewaden, processies, zilver, goud en wierook een uiting van de
extraverte en weelderige religieuze opvatting van die tijd. Hoe
anders ging het er toe in de Hollandse calvinistische kerken...
© Dirkjan Horringa, oktober 2007
1 Uit: Frits de Haen, Monteverdi, zijn leven, zijn brieven
(Uitgeverij Alamire, Peer 1989)
7

8
Versiculum
Deus in adiutorium meum intende.
Responsorium
Domini ad adiuvandum me festina.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et
semper, et in saecula saeculorum.
Amen. Alleluia.
Rex pacificus
TEKST
Rex pacificus magnificatus est,
cujus vultum desiderat universa terra.
Psalm 109: Dixit dominus
Dixit Dominus Domino meo: sede a
dextris meis. Donec ponam inimicos
tuos,scabellum pedum tuorum.
Virgam virtutis tuae emittet Dominus
ex Sion: dominare in medio inimicorum
tuorum. Tecum principium in
die virtutis tuae in splendoribus
sanctorum:
ex utero ante luciferum genui te.
Iuravit Dominus et non paenitebit
eum: Tu es sacerdos in aeternum
secundum ordinem Melchisedech.
Dominus a dextris tuis confregit
in die irae suae reges. Iudicabit
in nationibus, implebit ruinas:
conquassabit capita in terra
multorum. De torrente in via bibet:
propterea exaltabit caput.
God, kom mij te hulp.
Heer, haast U mij te helpen.
Eer aan de Vader en de Zoon en de
Heilige Geest. Zoals het was in het
begin en nu en altijd en in de eeuwen
der eeuwen. Amen. Halleluja.
Geroemd is de vredestichtende Koning,
naar wiens gezicht heel de aarde
verlangt.
Zó sprak de Heer tot mijn Heer:
‘Wees gezeten aan mijn rechterhand:
totdat ik uw vijanden maak tot een
bank voor uw voeten.’ De Heer zal uw
heersersstaf uitstrekken vanuit Sion:
gebieden zult gij tot diep in vijandelijk
land. U toegewijd is uw volk temidden
van de gloed der heiligen: vóór de
dageraad heb ik u voortgebracht.
De Heer zwoer het - en het zal Hem
niet berouwen: ‘Gij zult priester zijn,
de eeuwen door, volgens de orde van
Melchisedech.’ Mijn Heer zetelt aan uw
rechterhand: koningen slaat Hij neer
op de dag van Zijn toorn, Hij zal de
volkeren richten, hen tot ruïnes maken.
Hij zal hun hoofden dooreen schudden,
zover de aarde reikt. Hij lest zijn
dorst onderweg uit de beek: hoog zal
hij het hoofd heffen.

Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et
semper, et in saecula saeculorum.
Amen.
Exulta filia Sion
Exulta filia Sion,
Lauda filia Hierusalem,
lauda filia Sion,
Ecce Rex tuus Sanctus
Ecce mundi salvator.
Omnes gentes plaudite manibus
Iubilate Deo in voce exultationis
Exultet terra in voce exultationis
quia consolatus est Dominus populum
suum Redemit Hierusalem.
Exulta filia Sion,
Lauda exulta filia Hierusalem, lauda
exulta filia Sion.
Alleluia.
Magnificatus est
Magnificatus est Rex pacificus
super omnes reges universae terrae.
Psalm 110: Confitebor terzo alla francese
Confitebor tibi Domine in toto
corde meo in consilio justorum et
congregatione. Magna opera Domini,
exquisita in omnes voluntates ejus.
Confessio et magnificentia opus ejus,
et justitia ejus manet in saeculum
saeculi.
Memoriam fecit mirabilium
suorum misericors
et miserator Dominus,
Eer aan de Vader en de Zoon en de
Heilige Geest. Zoals het was in het
begin en nu en altijd en in de eeuwen
der eeuwen. Amen.
Juich dochter van Sion,
Prijs dochter van Jeruzalem,
prijs dochter van Sion.
Zie uw Heilige Koning
Zie de redder van de wereld
Alle volken klap in uw handen
Prijs God met luide stem
Laat de aarde juichen met luide stem
omdat de Heer zijn volk bemoedigd
heeft. Hij zal Jeruzalem verlossen
Juich dochter van Sion,
Prijs dochter van Jeruzalem,
prijs dochter van Sion.
Halleluja.
Geroemd is de vredestichtende Koning
boven alle koningen van heel de aarde.
U zal ik loven, Heer met heel mijn hart
in de raad en de vergadering van rechtvaardigen.
Groot zijn de werken van de
Heer, gezocht door allen die ze beminnen.Majesteit
en heerlijkheid is zijn
werk, en zijn gerechtigheid duurt tot in
de eeuwigheid.
Tot een gedachtenis
heeft hij zijn wonderen gedaan,
barmhartig, genadig en rechtvaardig is
9

10 escam dedit timentibus se.
Memor erit in saeculum testamenti sui.
Virtutem operum suorum
annuntiabit populo suo.
Ut det illis hereditatem gentium
opera manuum ejus veritas et
judicium.
Fidelia omnia mandata ejus,
Confirmata in saeculum saeculi,
Facta in veritate et aequitate.
Redemptionem misit Dominus
populo suo,mandavit in aeternum
testamentum suum.
Sanctum et terribile nomen ejus.
Initium sapientiae timor Domini,
intellectus bonus omnibus facientibus
eum, laudatio ejus manet in saeculum
saeculi. Gloria patri et filio
et spiritu sancto,
sicut erat in principio et nunc et
semperet in saecula saeculorum.
Amen.
Christe, adoramus te
Christe, adoramus te
et benedicimus tibi,
quia per sanctam crucem tuam
redimisti mundum.
Domine, miserere nobis.
Completi sunt
Completi sunt dies Mariae
ut pareret filium suum primo genitum.
Psalm 111: Beatus Vir
Beatus vir qui timet Dominum,
in mandatis ejus volet nimis.
Potens in terra erit semen ejus:
hij, spijzen gaf hij hun, die hem
vrezen.Hij zal in eeuwigheid zijn
verbond indachtig zijn,
De macht van zijn werken
zal hij aan zijn volk verkondigen.
Om hun het erfdeel der heidenen te
geven zijn de werken van zijn handen
waarheid en gerechtigheid.
Getrouw zijn al zijn geboden,
Bevestigd in eeuwigheid gedaan in
waarheid en rechtvaardigheid.
De Heer heeft zijn volk verlossing
gezonden, voor eeuwig heeft hij zijn
verbond gesloten. Heilig en vreselijk
is zijn naam. De vreze des Heren
is het begin der wijsheid, een goed
inzicht hebben allen, die dit doen.
Ere zij de Vader, de Zoon
en de Heilige Geest
Zoals het was in het begin, zo ook nu
en altijd en in de eeuwen der eeuwen.
Amen.
Christus, wij aanbidden U
en wij zegenen U,
die met uw heilig kruis
U de wereld hebt verlost.
Heer, heb medelijden met ons.
Vervuld werden de dagen voor Maria
dat zij haar eerstgeboren zoon zou
baren.
Gelukkig de man die de Heer vreest
en zich in zijn geboden zeer verheugt.
Zijn nageslacht zal machtig op aarde

enedicetur generatio rectorum.
Gloria et divitiae in domo ejus,
et justitia ejus manet in saeculum
saeculi.
Exortum est in tenebris lumen rectis:
misericors et miserator et justus.
Jucundus homo qui miseretur et
commodat,
disponet sermones suos in juditio:
quia in aeternum non commovebitur.
In memoria aeterna erit justus,
ab auditione mala non timebit.
Paratum cor ejus sperare in Domino,
confirmatum est cor ejus.
Non commovebitur donec despiciat
inimicos suos.
Dispersit, dedit pauperibus:
justitia ejus manet in saeculum saeculi,
cornu ejus exaltabitur in gloria.
Peccator videbit et irascetur,
dentibus suis fremet et tabescet.
Desiderium peccatorum peribit.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et
semper et in saecula saeculorum.
Amen.
Cantate Domino
Cantate Domino canticum novum.
Cantate et benedicte nomine eius,
quia mirabilia fecit.
Cantate, et exultate, et psallite
in cythara et voce psalmi,
quia mirabilia fecit.
Scitote
Scitote quia prope est regnum
Dei:amen dico vobis quia non
tardabit.
11
zijn: het geslacht der oprechten zal
gezegend zijn. Luister en rijkdom zijn in
zijn huis en zijn rechtvaardigheid houdt
eeuwig stand. Uit het duister is voor de
oprechten een licht opgegaan: Hij is
genadig, barmhartig en rechtvaardig.
Welzalig de man die zich ontfermt en
uitleent en in gerechtigheid orde op
zaken stelt: in eeuwigheid zal hij niet
wankelen. De naam van de rechtvaardige
zal in eeuwige gedachtenis zijn,
opspraak heeft hij niet te duchten.
In vast vertrouwen heeft hij zijn hart
op de Heer gesteld. Hij zal niet wankelen,
tot hij op zijn vijanden neerziet.
Hij deelt uit en geeft aan de armen:
zijn gerechtigheid houdt eeuwig stand,
zijn roem verheft zich in luister.
De zondaar ziet het aan en wordt
woedend, knarsetandend lost hij op.
De toeleg der zondaars zal vergaan.
Eer aan de Vader
en de Zoon en de Heilige Geest.
Zoals het was in het begin en nu en
altijd en in de eeuwen der eeuwen.
Amen.
Zing voor de Heer een nieuw lied.
Zing en prijs zijn naam,
want hij heeft wonderlijke dingen gedaan.
Zing, en juich, en speel psalmen
op de lier en zing met luide stem,want
hij heeft wonderlijke dingen gedaan.
U moet weten dat het koninkrijk van
God dichtbij is: Ik verzeker u dat het
niet op zich zal laten wachten.

12
Psalm 112: Laudate pueri
Laudate, pueri, Dominum,
laudate nomen Domini.
Sit nomen Domini benedictum,
ex hoc nunc et usque in saeculum.
A solis ortu usque ad occasum,
laudabile nomen Domini.
Excelsus super omnes gentes Dominus,
et super coelos gloria eius.
Quis sicut Dominus Deus noster,
qui in altis habitat
et humilia respicit
in caelo et in terra?
Suscitans a terra inopem,
et de stercore erigens pauperem:
Ut collocet eum cum principibus,
cum principibus populi sui.
Qui habitare facit sterilem in domo,
matrem filiorum laetantem.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et
semper, et in saecula saeculorum.
Amen.
O bone Jesu
O bone Jesu, o piisime Jesu.
O Jesu, fili Mariae Virginis,
plene misericordiae et pietatis.
O Jesu, nomen dulce.
O Jesu, nomen delectabile.
O Jesu, nomen confortans.
Quid est enim Jesus, nisi
Salvator?
Ergo Jesu, propter nomen sanctum
tuum, esto mihi Jesus, et salva me.
Looft, knechten des Heren,
looft de naam van de Heer.
De naam van de Heer zij gezegend,
van thans tot in eeuwigheid.
Van de opgang der zon tot haar dalen
zij geprezen de naam van de Heer.
Hoog boven alle volken de Heer;
hemelhoog is zijn glorie.
Wie is als de Heer, onze God,
die woning maakt in den hoge,
die neder wil zien op dit laagland?
In de hemel Hij en op aarde;
die de arme opricht uit het stof,
uit het slijk heft de schamele,
dat hij zetelen mag met de machtigen,
met de machtigen van zijn volk.
Die de onvruchtbare geeft haar plaats
in het huis: een lachende moeder van
kinderen. Eer aan de Vader en de Zoon
en de Heilige Geest. Zoals het was
in het begin en nu en altijd en in de
eeuwen der eeuwen. Amen.
O goede Jezus, o meest trouwe Jezus,
O Jezus, zoon van de Maagd Maria,
vol mededogen en liefde.
O Jezus, zoete naam.
O Jezus, heerlijke naam.
O Jezus, troostende naam.
Wat is Jezus immers, anders dan
de Redder?
Daarom Jezus, vanwege uw heilige
naam, wees voor mij Jezus, en red mij.

Levate
Levate capita vestra
ecce appropinquabit redemptio vestra.
Psalm 116: Laudate Dominum
Laudate Dominum omnes gentes,
laudate eum omnes populi.
Quoniam confirmata est super nos
misericordia ejus,
et veritas Domini
manet in aeternam.
Gloria patri et filio
et spiritui sancto,
sicut erat in principio
et nunc et semper
et in saecula saeculorum.
Amen.
Christe Redemptor Omnium
Christe, redemptor omnium,
Ex patre, patris unice,
Solus ante principium
Natus ineffabiliter.
Tu lumen, tu splendor patris,
Tu spes perennis omnium,
Intende, quas fundunt preces
Tui per orbem servuli.
Salutis auctor recole,
Quod nostri qoundam corporis
Ex illibata virgine
Nascendo formam sumpseris.
Hef op uw hoofden,
zie, uw verlossing zal dichterbij komen
Looft de Heer, alle heidenen,
en prijst hem, alle volkeren!
want gevestigd over ons
is zijn barmhartigheid,
en de waarheid des Heren
duurt tot in eeuwigheid.
Ere zij de Vader, de Zoon
en de Heilige Geest,
zoals het was in het begin,
zo ook nu en altijd
en in de eeuwen der eeuwen.
Amen.
Christus, verlosser van het al,
eens uit den Vader, enige Zoon,
alleen voor ’s werelds eerst begin
geboren onuitsprekelijk.
Gij, ’s Vaders licht en wederglans,
eeuwige verwachting van ’t heelal,
sla op uw simpele dienaars acht,
alom ter wereld in gebed.
Gedenk, bewerker van ons heil,
hoe eens gij onze lichaamsvorm
van uit de ongerepte maagd
bij uw geboorte hebt aanvaard.
13

14
Hic praesens testatur dies
Currens per anni circulum,
Quod solus a sede patris
Mundi salus adveneris.
Hunc caelum, terra, hunc mare,
Hunc omne, quod in eis est,
Auctorem adventus tui
Laudat exsultans cantico.
Nos quoque, qui sancto tuo
Redempti sumus sanguine,
Ob diem natalis tui
Hymnum novum concinimus.
Jesu, tibi sit gloria
Qui natus es de Virgine
Cum Patre et almo spiritu
In sempiterna saecula.
Sonata sopra Sancta Maria
Sancta Maria, ora pro nobis
Magnificat
Magnificat anima mea Dominum
Et exultavit spiritus meus
in Deo salutari meo.
Quia respexit humilitatem
ancillae suae:
ecce enim ex hoc beatam
me dicent omnes generationes.
Quia fecit mihi magna
qui potens est,
et sanctum nomen eius.
Et misericordia eius a progenie
in progenies
Daarvan getuigt de huidige dag,
weerkerend in den kring van ’t jaar,
dat Gij alleen van ’s Vaders troon
als heul der wereld tot ons kwam.
Hem loven hemel, aarde en zee,
Hem looft alwat daarin vervat:
die eindelijk gekomen is
loven ze in opgetogen lied.
Maar ook wijzelf, die, losgekocht
zijn door uw eigen heilig bloed,
zingen op uw geboortedag
U samen een nieuwe lofzang toe.
Jezus, U zijt de glorie
die geboren is uit de Maagd
met de Vader en de Heilige Geest
in aller eeuwen eeuwigheid.
Heilige Maria, bid voor ons
Mijn ziel maakt groot de Heer
en mijn geest jubelt
in God, mijn Redder
omdat Hij heeft neergezien op de
geringheid van zijn dienstmaagd.
Zie, van nu af prijzen mij zalig
alle geslachten.
Want Hij die machtig is,
heeft grote dingen aan mij gedaan:
heilig is zijn Naam.
Zijn barmhartigheid gaat van geslacht
op geslacht

timentibus eum.
Fecit potentiam in bracchio suo,
dispersit superbos mente cordis sui.
Deposuit potentes de sede,
et exaltavit humiles.
Esurientes implevit bonis,
et divites dimisit inanes.
Suscepit Israel, puerum suum,
recordatus misericordiae suae.
Sicut locutus est ad patres nostros,
Abraham et semini eius in saecula.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et
semper, et in saecula saeculorum.
Amen.
voor hen, die Hem vrezen.
Met kracht heeft Hij zijn arm verheven,
de trotsen van harte sloeg Hij uiteen.
Machtigen haalde Hij neer van de troon
en geringen heeft Hij verheven;
behoeftigen heeft Hij met gaven overladen,
en rijken met lege handen heengezonden.Opgenomen
heeft Hij Israël,
zijn dienaar, zijn barmhartigheid indachtig.
Zoals Hij tot onze vaderen
gesproken heeft aan Abraham en zijn
zaad voor altijd. Eer aan de Vader en
de Zoon en de Heilige Geest. Zoals het
was in het begin en nu en altijd en in
de eeuwen der eeuwen. Amen.
15

16
BIOGRAFIEËN
Rinaldo Alessandrini, geboren in Rome, speelde vanaf zijn veertiende
piano. Bij toeval ontdekte hij het klavecimbel. Hij werd op
slag verliefd op dit instrument en op zoek naar een leermeester
kwam hij in Nederland bij Ton Koopman terecht.
Alessandrini is naast pianist en klavecinist oprichter
en leider van het ensemble Concerto Italiano. Al
meer dan twintig jaar dirigeert hij oude muziek,
met als specialisme het Italiaanse repertoire. Met
Concerto Italiano is hij vaak te gast op festivals over
de hele wereld. Recentelijk voerde dit ensemble
Theodora van Handel, La Vergine dei Dolori van
Alessandro Scarlatti en Vivaldi’s Vespri solenni uit.
Naast leider van Concerto Italiano is Alessandrini
dikwijls gastdirigent bij grote orkesten, zoals
Granada Symphony Orchestra, Detroit Symphony
Orchestra, Scottish Chamber Orchestra, Orchestra of the Age of
Enlightenment, Boston Handel & Haydn Society en Freiburger
Barockorchester.
Ook leidt hij wereldwijd vele opera’s. In 2005 dirigeerde hij een
nieuwe productie van Incoronazione di Poppea in de Teatro Liceo
in Salamanca. In het afgelopen seizoen genoot Alessandrini veel
succes met Paisiello’s Il Barbiere di Siviglia in Brussel en met
Il Combattimento di Tancredi e Clorinda in het festival van Beaune.
Ook voor twee producties aan de Welsh National Opera, Il ritorno
di Ulisse in patria en La clemenza di Tito, ontving hij onlangs veel
lof. Voor zijn cd’s, met daarop vooral Duitse en Italiaanse muziek,
won hij diverse prijzen: de Grand Prix du Disque, de Award of
the German Discography Critic en drie Gramophone Awards.
We vroegen Alessandrini naar zijn concertervaring in Nederland
en naar de betekenis van Monteverdi voor hem. ‘Ik ken het Nederlands
publiek als een van het meest enthousiaste van Europa,
vooral van oude muziek. Deze tournee is een mooie
gelegenheid om ook de minder bekende locaties te leren kennen.
Het is de eerste keer dat ik met De Nederlandse Bachvereniging
werk. Ik ben er van overtuigd dat het een geweldige ontmoeting
zal worden! Monteverdi is een componist die mijn leven behoorlijk
gemarkeerd heeft. Ik dirigeer zijn muziek al 25 jaar, maar elke dag
ontdek ik weer nieuwe details.’

Anna Simboli – sopraan – studeerde af aan de
conservatoria van Parma en Florence. Sinds 1993
specialiseerde zij zich in de uitvoeringspraktijk van
de oude muziek en van vocale kamermuziek.
Op haar repertoire staan werken als Monteverdi’s
Vespro della Beata Vergine en L’Orfeo en cantates
van Marcello, Vivaldi, Handel en Bach. Maar ook
negentiende- en twintigste-eeuwse composities zijn
haar niet vreemd.
Geregeld treedt Simboli op als solist in Italië en ver
daarbuiten, in zowel kamer- als operagezelschappen. Met vele
belangrijke dirigenten werkte zij samen, zoals met Rinaldo
Alessandrini, Jordi Savall, Bruce Dickey, Martin Gester en Diego
Fasolis. Ze treedt op in prestigieuze theaters en concertzalen over
de hele wereld: Teatro Còlon in Buenos Aires, Teatro Municipal
in San Paolo, Cité de la Musique in Parijs, Muziekcentrum
Vredenburg Utrecht, Queen Elizabeth Hall in Londen, Oratorio
del Gonfalone in Rome, Palau de la musica Catalana di Barcellona,
Grand Theatre de Bordeaux, Konzertsaal Luzern enzovoort.
Ook was zij te gast op vele internationale festivals, zoals
Edinburgh International Festival, Art Baroques en Provence
Avignon, Festival Sinfonia Perigord, Innsbrucker Festwochen,
Festival van Vlaanderen in Brugge, Festival Oude Muziek Utrecht,
Festival Scarlatti Palermo en vele andere.
Voor diverse platenmaatschappijen (zoals Naxos, Opus 111,
Tactus, Cantus, Arts, Symphonia, Stradivarius, Amadeus en
Dynamic) maakte Simboli cd-opnamen. Het is de eerste keer dat
Anna Simboli optreedt met De Nederlandse Bachvereniging.
Nadat Monica Piccinini – sopraan – haar vioolstudie
afrondde, startte zij met de studie zang.
Aanvankelijk was zij in de leer bij Franca Mattiucci,
later bij Elena Kriatchko bij wie ze met zeer hoge
cijfers afstudeerde. Haar specialisme is de vocale
muziek uit de zeventiende en achttiende eeuw.
Zij treedt dan ook op met vele prestigieuze oudemuziekensembles,
zoals Hesperion XXI en
La Capella Reial de Catalunya, Concerto Italiano,
Accademia Bizantina, Europa Galante, Ensemble
Aurora, Le Parlement de Musique, Al Ayre Español, Bayerische
Rundfunk Orchestra, Orquesta Barroca de Sevilla, Orquesta
17

18
Barroca de la Universidad de Salamanca, Tripla Concordia, Gli
Affetti Musicali en Cappella Artemisia. Haar eigen ensemble heet
Armonica Lira. Piccinini zong onder de directie van onder andere
Jordi Savall, Rinaldo Alessandrini, Ottavio Dantone, Fabio Biondi,
Wieland Kuijken, Martin Gester en Eduaro López-Banzo. Tot de
belangrijkste theaters en festivals waar zij optrad behoren bijvoorbeeld
Teatro Real (Madrid), Cité de la Musique (Paris), het
Amsterdamse Concertgebouw, Konzerthaus and Musikverein
van Wenen en Auditorio Nacional de España. Zij werkte mee aan
cd-opnamen voor Naïve, Opus 111, Stradivarius, Tactus en
Symphonia. Het is de eerste keer dat Monica Piccinini optreedt
met De Nederlandse Bachvereniging.
De tenor Marcel Beekman begon zijn zangloopbaan
als jongenssopraan. Begin jaren tachtig werd hij
landelijk bekend doordat hij diverse malen op radio
en televisie verscheen. Na afronding met onderscheiding
van zijn studie Uitvoerend Musicus in
1993 werd hij gecoacht door de vermaarde pedagoge
Margreet Honig. Marcel is een veelgevraagd
solist in zowel het barokke en klassieke, als het
hedendaagse concert- en operarepertoire.
Hij trad op met onder andere Berliner Symphoniker,
Münchner Philharmoniker, Musica Antiqua Köln, Schönberg
Ensemble, Les Arts Florissants, Gulbenkian Lissabon,
Orchestra Sinfonica di Milano Giuseppe Verdi en alle Nederlandse
orkesten van naam. Zodoende soleerde hij onder dirigenten als
Frans Brüggen, Reinbert de Leeuw, Yakov Kreizberg, Gennady
Rozhdestvensky, Kenneth Montgomery, Jos van Veldhoven, Jaap
van Zweden, Lev Markiz en David Porcelijn. Hij is ook geregeld
te horen in toonaangevende festivals in binnen- en buitenland.
Daarnaast geeft hij vaak liedrecitals. Zijn concertrepertoire bestaat
onder meer uit de vocale werken van Johann Sebastian Bach, de
grote oratoria van Handel, Haydn, Mozart, Mendelssohn, Rossini,
Orff en Stravinsky, maar ook uit minder gangbare en hedendaagse
werken van bijvoorbeeld Peter Schat, Claude Vivier, Elmer
Schönberger en John Cage. Op het operatoneel was hij tot dusverre
te horen en te zien in onder andere L'Orfeo van Monteverdi,
L’Ipermestra van Cavalli, Alceste van Von Gluck, Down in the valley
van Weill en in de titelrol van Jona van Willem Breuker. Marcel
Beekman treedt vaker op met De Nederlandse Bachvereniging.

De tenor Luca Dordolo is geboren in Italië. Al op
vroege leeftijd kreeg hij piano- en barokfluitlessen.
Vanaf zijn twaalfde studeerde hij aan de Barok
Muziek van Urbino. In Venetië rondde hij zijn studie
zang af en in 1994 won hij de internationale competitie
voor jonge zangers in Milaan. Hij ging studeren
bij Renata Scotto en Leyla Gencer. Hij werkte samen
met beroemde dirigenten als Riccardo Muti, Zubin
Meta, Rene Jacobs, Jean-Claude Malgoire, Alan
Curtis, Rinaldo Alessandrini. Dordolo trad op in La
Scala in Milaan, Maggio Musicale in Florence, La
Fenice in Venetië, Champs Elysées in Parijs en Brooklyn Academy
of Music in New York. Samen met Alan Curtis specialiseerde hij
zich in oude muziek. Hij trad dan ook op in belangrijke festivals
voor barokmuziek, zoals Innsbrucker Festwochen der Alten Musik,
Verano Musical Segovia, Festival de Musica Antigua in Barcelona,
Festival Internatinal de Musique Baroque van Beaune, Compostela
Millenium Festival en het Festival van Vlaanderen Brugge.
Dordolo was solist in vele opera’s: van werken van Monteverdi,
Mozart en Donizetti tot van Offenbach. Ook op diverse cd’s ontbreekt
zijn naam niet. Hierop staan voornamelijk Italiaanse componisten,
zoals Albinoni, Frescobaldi, Ferrari, Monteverdi en Peri.
Dit is niet de eerste keer dat Dordolo in Nederland optreedt. Wel
is hij voor het eerst te gast bij De Nederlandse Bachvereniging
Gianluca Ferrarini – tenor – ontving zijn orgel- en
compositiediploma aan het conservatorium van
Parma. Zijn zangopleiding volgde hij bij mevrouw
Groppi aan het conservatorium van Piacenza. Hij
nam deel aan diverse cursussen in Italië en daarbuiten,
om zich als zanger te specialiseren in middeleeuwse,
renaissance- en barokmuziek. Hij werkt
geregeld samen met ensembles als Concerto
Italiano, Mala Punica en Compagnia de’ Musici.
Hij zong onder diverse grote namen, zoals Peter
Neumann, Michael Radulescu, Jordi Savall, Dario
Tabbia en Giovanni Acciai. Aan belangrijke internationale festivals
nam hij deel: in Beaune, Oslo, Porto, Brussel, Parijs, Barcelona,
Tokyo, Singapore, New York en Utrecht. Bovendien is zijn naam te
vinden op diverse cd’s van de labels Symphonia, Opus III, Erato,
Mondo Musica, Stradivarius en Harmonia Mundi France.
19

20
Sinds 1972 neemt hij deel aan het Città di Parma koor, dat diverse
prijzen heeft gewonnen. Momenteel is hij artistiek directeur van
hetzelfde koor. Vandaag treedt Ferrarini voor het eerst op met
De Nederlandse Bachvereniging.
Sergio Foresti studeerde aanvankelijk af als pianist.
Als bas maakte hij zijn operadebuut in 1998.
Sindsdien is hij te horen in diverse belangrijke
Europese festivals en concertzalen. Zo zong hij onlangs
in Madrid, Bologna, Cremona, Pavia, Brussel
en Berlijn de rol van Achille in Giulio Cesare van
Handel en als Plutone in L’Orfeo van Monteverdi.
Beide opera’s werden geleid door Rinaldo
Alessandrini. Hij werkte samen met diverse gezelschappen,
zoals het Freiburger Barockorchester
en het RIAS Kammerchor. In het Festival Oude Muziek Utrecht
vertolkte hij de rol van Danao in Cavalli’s opera Ipermestra.
Binnenkort is hij te horen in opera’s van Monteverdi bij de
Staatsoper Berlin met René Jacobs en bij Alessandrini’s Concerto
Italiano in de rol van Caronte in L’Orfeo. Hiervan wordt een cd
opgenomen.
Ook buiten Europa (zoals Israel, Japan, de VS) is Foresti vaak te
gast in oude-muziekfestivals. Meer en meer specialiseerde hij zich
in het oude repertoire. Het is dan ook niet vreemd dat hij zich in
vele oude-muziekensembles begeeft. Europa Galante, Clemencic
Consort, Capella Reial en Ensemble a Sei Voci zijn daar voorbeelden
van. Hij werkt veel met dirigenten als Jordi Savall, Fabio
Biondi, René Clemencic, Enrico Gatti en de eerder genoemde
Rinaldo Alessandrini. Met René Jacobs maakte hij een cd met
Mozarts La clemenza di Tito, in de rol van Publio. Foresti trad
nog niet eerder op met De Nederlandse Bachvereniging.

De Nederlandse Bachvereniging neemt een vooraanstaande
positie in in het culturele leven van Nederland. Het barokensemble
dankt zijn bestaan en bekendheid aan de uitvoeringen van Bachs
Matthäuspassion sinds 1922 in de Grote Kerk in Naarden. Artistiek
leider, tevens chef-dirigent van De Nederlandse Bachvereniging, is
Jos van Veldhoven.
Per jaar worden er ongeveer vijftig concerten gegeven, met voornamelijk
werken van Johann Sebastian Bach en zijn tijdgenoten en
voorgangers. De programmering is zeer divers, variërend van de
grote barokwerken tot minder bekende werken uit de zeventiende
eeuw. De flexibiliteit van het ensemble maakt uitvoeringen
mogelijk met verschillende bezettingen en van zowel kerkelijke als
wereldlijke koor- en orkestmuziek. De Nederlandse Bachvereniging
heeft in de afgelopen jaren dan ook een indrukwekkend aantal
werken uitgevoerd. Deze creatieve programmering is inspirerend
voor musici én publiek.
De meeste concerten vinden plaats in Nederland; daarnaast werden
succesvolle tournees gemaakt naar het buitenland. Behalve
met chef-dirigent Jos van Veldhoven werkt het ensemble samen
met vooraanstaande oude muziekspecialisten als Rinaldo
Alessandrini, Gustav Leonhardt, Paul McCreesh, Marcus Creed,
Richard Egarr en Masaaki Suzuki.
In november 2005 ontving De Nederlandse Bachvereniging voor
de uitvoeringen en randprogrammering in het Orpheusjaar
(2004/2005) de VSCD Klassieke Muziekprijs in de categorie
‘meest indrukwekkende prestatie van een orkest of groot ensemble’.
21

22
IN GESPREK MET MARCEL BEEKMAN
De tenor Marcel Beekman is vaak te gast bij De Nederlandse Bachvereniging.
Een reden om eens met hem te praten. Sytske Slager
sprak met hem over zijn muzikale achtergronden en interesses.
Als vanzelfsprekend kwam Marcel op jonge leeftijd met zang in
aanraking. ‘Als kind zong ik graag en veel. Al vroeg ging ik op
piano- en zangles, meteen individueel, nooit in een kinderkoor.
Op mijn achtste was ik voor het eerst op tv in een kinderprogramma
rond zang en dans; ik zong een Frans songfestivalliedje met
een grote tv-big band in het Circustheater in Scheveningen en had
de smaak te pakken. Ik zag begin dit jaar (toen ik te gast was in het
programma Vrije Geluiden bij de VPRO) een fragment terug van
dat eerste tv-optreden. Wezenlijk is er weinig veranderd: ik herken
een open, frontale en tamelijk onbevangen manier van zingen,
toen al. Snel daarna werd ik bekend en maakte ik platen, kreeg
meer aardigheid in de zanglessen. Ik maakte kennis met het
serieuze repertoire; Bach, Mozart, maar ook alles wat door een
jongenssopraan gezongen kan worden. Mijn zangdocente van toen
heeft me zeer intensief begeleid tot het moment van de stembreuk
op mijn dertiende. Daarna was er een periode van rust, middelbare
school. Het was duidelijk dat ik daarna het conservatorium zou
gaan doen, dat werd de opleiding in Zwolle waar ik Docerend en
Uitvoerend Musicus deed, voordat ik in een later stadium gecoacht
ben gedurende enkele jaren door Margreet Honig. Vrij snel vanaf
1994 ben ik de beroepspraktijk ingerold.’

Wat is je meest dierbare muzikale herinnering?
‘Dat was in december 1999 toen ik de aria’s zong in Bachs
Weihnachtsoratorium tijdens een tournee met Frans Brüggen.
Er leek toen een stabiele situatie te ontstaan in de verhoudingen
tussen Israël en Palestina. Arafat organiseerde een cultuurfestival
als opmaat naar 2000. Wij waren met ons concert onderdeel
van dat festival en traden op in de geboortekerk van Christus in
Bethlehem. Het publiek was een mix van moslims, joden en
christenen en de meesten hadden weinig tot geen raakvlakken met
Bach, noch met de stijl waarin wij musiceerden. Het leidde tot
goedbedoelde blikken van genodigden op de eerste rij die gaandeweg
verslapten tot slaperigheid, een weggemoffeld applausje na
een aria en gerommel met vertalingen in het programmaboekje.
Ik geef het je ook te doen als publiek; op deze plek gebeurde het,
zo’n 2000 jaar geleden, maar we vertellen het na in het Duits en
middels een muzikale context die in die regio dan wel als heel exotisch
maar ook zeer statisch geldt. In cantate 6, zo herinner ik me,
was ik het aftasten zat. Ik keek de Palestijnse dame op rij 1 recht in
haar ogen tijdens het recitatief vlak voor de laatste tenoraria Nun
mögt ihr stolzen Feinde schrecken en bleef daar onbetamelijk lang
hangen – er was ineens een persoonlijk contact, en ook al begreep
ze misschien niet zoveel van de tekst, we communiceerden dan
maar via klank en intentie. Dat moment, ook door de locatie en
de gelegenheid, is me als waardevol bijgebleven.’
Over het feit dat Marcel vaker met De Nederlandse Bachvereniging
samenwerkt is hij erg te spreken. ‘Alles is altijd voortreffelijk geregeld,
van de onderhandelingen, de afspraken en de productionele
aanpak tot aan, natuurlijk, het muzikale eindresultaat. Ik heb bewondering
voor de aanpak van Jos, om steeds weer de agogische
benadering van het uit te voeren repertoire aan te gaan. Veel is informatieve
herhaling maar dat is toch altijd weer noodzakelijk, ook
voor ons die veel met dit bijltje hakken. Maar ook zie ik hem vaak
nieuwe dingen doen en uitproberen, dat is prettig om mee te maken;
een ontwikkeling in programmotorische zin maar ook in feitelijke
werkaanpak. Dat geeft mij het gevoel van dynamiek en motivatie.
Bij projecten waar een gastdirigent is uitgenodigd liggen die
dingen soms anders; dan kan er ineens een andere uitdaging zijn.
Net zo goed heel positief.’
Wat is het meest bizarre wat je bij Bachvereniging hebt meegemaakt?
‘Eigenlijk pas onlangs toen Jos in oktober flink de griep te pakken
had en waarschijnlijk royaal verkoudheidsbacillen rondstrooide.
23

24
Zonder pardon werd hij door een collega-solist de gedeelde kleedkamer
uitgebonjourd; ergens terecht want het was wel heel erg als
je naar zijn stem luisterde! Het is nu eenmaal ons instrument en
een zeer kwetsbaar instrument zoals iedereen weet, maar ik zal
Jos’ beteuterde gezicht niet gauw vergeten!’
In de toekomst zou Marcel graag eens een combinatie van oud en
nieuw repertoire uitvoeren met de Bachvereniging. ‘Ik merk dat Jos
de afgelopen seizoenen wat innovatiever is gaan programmeren.
Hij gaat experimenten aan, neemt risico’s binnen bepaalde grenzen,
en dat vind ik loffelijk. Een koppeling naar een concertserie
waarin de oude muziek tegenover de nieuwe(re) wordt gezet, zie
ik wel als levensvatbaar. Een voorbeeld zou een ABA-vorm kunnen
zijn met aan begin en eind een substantiële en serieuze cantate
van een Duitse barokcomponist en daartussen bijvoorbeeld
Verklärte Nacht van Arnold Schönberg in de strijkersversie.’
Marcel kijkt uit naar een samenwerking met voornamelijk Italiaanse
solisten. ‘Ik heb wel vaker met een voornamelijk Italiaanse
cast opgetreden en ik vind dat erg leuk. Ik ken één van de andere
solisten overigens goed uit een operaproductie die we samen gedaan
hebben. Ik houd erg van talen en spreek ze dan ook; het zal
erg prettig zijn om weer eens een paar weken veel Italiaans te
horen en te spreken! Alessandrini ken ik persoonlijk nog niet,
overigens wel van opnames, maar dit wordt mijn eerste samenwerking
met hem.’
Welke betekenis heeft de muziek van Monteverdi voor jou?
Op het conservatorium kwam Marcel in aanraking met L’Orfeo,
en ook met de Mariavespers van Monteverdi. De muziek van deze
componist was tijdens zijn opleiding onontgonnen terrein.
‘Zangers beginnen hun opleiding vaak met liederen uit het Duitse
en Franse standaardrepertoire. Het zingen van een solodeel uit de
Mariavespers of het uitvoeren van een partij in een solistisch bezet
ensemble daaruit hoort niet direct bij de opleidingspraktijk, helaas!
Door Monteverdi kwam ik in aanraking met mythologie maar ook
met een liturgische aanpak op een heel andere manier dan hoe
Bach dat doet. Fascinerend, al die kleuren in die ensembles, en
hoe het dan weer terugspringt naar solodelen als Nigra Sum en
Audi Coeulum die in een monodiestijl beginnen. Een caleidoscoop
aan variaties en een uitermate mooi voorbeeld om te laten horen
hoe de Italiaanse oude muziek verschilt van de Duitse en Franse.’

EEN STIJLVOL KERSTCADEAU
J.S. Bach - Mass in b minor bwv 232 ‘Hohe Messe’
De Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Dorothée Mields sopraan • Johannette Zomer sopraan
Matthew White alt • Charles Daniels tenor • Peter Harvey bas
De Nederlandse Bachvereniging en Channel Classics Records
presenteren met trots de Hohe Messe (CCSSA 25007), het
derde deel in de succesvolle cd-serie van meesterwerken
van J.S. Bach. Net als de geïllustreerde uitgaven van het
Weihnachtsoratorium en de Johannespassion is ook de cd-box
van de Hohe Messe ontstaan in samenwerking met Museum
Catharijneconvent te Utrecht.
Bachs laatst voltooide meesterwerk is in deze schitterende uitgave
samengebracht met kostbare liturgische voorwerpen, die
de geschiedenis van de mis in de verschillende kerken van het
christendom illustreren. Alle afbeeldingen zijn afkomstig uit de
unieke collectie van Museum Catharijneconvent, hét museum
voor christelijke kunst en cultuur in Nederland.
‘Classical cd of the week’
Sunday Times
‘een verheffende ervaring van
onwaarschijnlijke schoonheid’
NRC Handelsblad
Prijs e 49,95
Vrienden betalen e 44,95
‘mis van ongekende klasse’
de Volkskrant
De cd is verkrijgbaar bij de vriendenstand tijdens de pauze en
na het concert of via www.bachvereniging.nl.
25

26
IN HET NIEUWE JAAR
bach en mendelssohn
met de jonge Nederlandse dirigent Peter Dijkstra
Eind januari 2008 toert De Nederlandse Bachvereniging door
Nederland met een programma dat onder meer bestaat uit motetten
voor dubbelkoor uit de familie Bach en de grote historische
pleitbezorger van Johann Sebastian Bach: Felix Mendelssohn
Bartholdy. Het programma staat onder leiding van de jonge
internationaal succesvolle dirigent: Peter Dijkstra.
Programma
• Motetten voor dubbelkoor
• orgelwerken in Groningen (De Oosterpoort),
Kampen (Bovenkerk) en Naarden (Grote Kerk)
• werken voor pianoforte in Amsterdam (Muziekgebouw aan ‘t IJ)
en Zutphen (Hanzehof)
Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847)
Johann Christoph Bach (1642-1703)
Johann Michael Bach (1648-1694)
Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788)
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
Uitvoerenden
De Nederlandse Bachvereniging
Peter Dijkstra dirigent
Leo van Doeselaar orgel of pianoforte

Concerten
januari 2008
vrijdag 25 Amsterdam, Muziekgebouw aan ‘t IJ, 20.30 uur
020 – 788 20 00
zaterdag 26 Groningen, De Oosterpoort, 20.15 uur
050 – 368 03 68
zondag 27 Zutphen, Hanzehof, 14.30 uur
0575 – 512 013
dinsdag 29 Kampen, Bovenkerk, 20.15 uur
030 – 251 34 13
woensdag 30 Naarden, Grote Kerk, 20.15 uur
030 – 251 34 13
Felix Mendelssohn Bartholdy was een veelzijdig, begaafd en
hoogontwikkeld man die in het begin van de negentiende eeuw
in Duitsland en Engeland als componist, organisator, dirigent en
pianist een grote en stimulerende invloed heeft gehad. Hij gaf de
geestelijke muziek van zijn tijd, met name het oratorium en het
motet, een nieuwe impuls door stijlelementen van de late Barok
te versmelten met de gangbare Biedermeierstijl. De eerste
(her)uitvoering onder Mendelssohns leiding van de Matthäuspassion
van Johann Sebastian Bach door de Singakademie te
Berlijn zou men zonder veel overdrijving een mijlpaal in de
muziekgeschiedenis kunnen noemen. Het evenement luidde
een Bachrenaissance in die tot op de dag van vandaag voortleeft.
27

28
COLOFON
dagelijks bestuur
Aart van Bochove voorzitter
drs. Kees Beuving secretaris
drs. Henk van Wijk penningmeester
Peter Bree
algemeen bestuur
drs. Anja van den Einden
drs. Harry Hendriks
drs. Kees Storm
bestuur stichting vrienden van
de nederlandse bachvereniging
mr. Laetitia Griffith voorzitter
Marian van der Meer vice-voorzitter
Drs. Ing. Simon Schaap
RA penningmeester
Mr. Erik Habers secretaris
Drs. Jan Willem ten Broeke
Pol Schevernels
Mr. Ben Schmitz
leiding
Jos van Veldhoven artistiek leider
Mark Vondenhoff zakelijk leider
bureau
afdeling productie
Erik van Lith coördinator
Hilde Van Ruymbeke koormedewerker
Jacques de Rijck medewerker podium
en vervoer,
Gerrit Maas medewerker podium
Jan Hemmer bibliothecaris
DE NEDERLANDSE BACHVERENIGING
afdeling marketing & communicatie
Harold Kerkhof coördinator
Hans Schimmel manager marketing
Sytske Slager medewerker marketing
& communicatie
Edda Grol hoofd publieksservice (wnd.)
Marit Boersma hoofd publieksservice
Herma van Boheemen, Catrien
Posthumus Meyjes medewerkers publieksservice
afdeling financiën & subsidiewerving
Liesbeth van der Luit coördinator
Martin Scholten financieel medewerker
Sara Pleyte directiesecretaresse
Wilma van Egmond bestuurssecretaresse
Pedro Stubert, Wim Helder medewerkers
vriendenstand
Rom Molemaker, Christien van Oostveen
vrijwilligers
programmaboekje
Het Lab grafisch ontwerpers BNO
ontwerp
Drukkerij Atlas bv, Soest drukwerk
Gert M. Knepper, Dick van de Vrie
vertalingen
Marco Borggreve fotografie (m.u.v.
portretten dirigend en Italiaanse solisten)
Sytske Slager samenstelling en
eindredactie