Download deel 2 - Textualscholarship.nl

85
woord-herhaling, hetgeen klank-herhaling impliceert, of door woord- èn
klank-herhaling (vgl. respectievelijk r. 3: wie anderen bespreekt, bespreekt
zich zelf, en r. 2: en hij vindt goed, die zelve goed van zin is.)
Een vergelijkbare klankspiegeling die de ondersteuning vormt van een
spiegelend semantisch verband vindt men in nr. 18, r. 3:
het split der tarwekorrel is een schrift:
(ook wat klank aangaat wordt hier een rapprochement aangebracht tussen
split en schrift). Een voorbeeld waarin klankrelaties op minder directe
wijze semantische relaties releveren vindt men in nr. 1. Hierin worden
door de aa-klank verschillende woorden op elkaar betrokken (o.a. raden
en ontraaflen, lichaam en naald). Klankverschijnselen kunnen niet alleen
de aandacht op bepaalde semantische equivalenties richten, maar ze kunnen
ook door opvallende frequentie of nadrukkelijkheid een bepaalde
plaats die semantisch belangrijk is naar voren halen. Zo ziet men dat in
nr. 30 de laatste regels worden gemarkeerd door assonantie en alliteratie.
Deze emfatische functie kan ook vervuld worden door de metrischritmische
verschijnselen, zoals moge blijken uit nr. 31, waar de
wanhopige-exclamatieve aard van het kwatrijn ook tot uiting komt in de
vele antimetrieën. Betekenisversterkend zijn de onregelmatigheden in het
metrisch patroon in nr. 1: cirkelende (' uuu in plaats van = u - u) en
in het ontraaflen (uuu = u in plaats van u ' L“- u). De verwardheid, de
desoriëntatie, die in het kwatrijn wordt gethematiseerd, wordt aldus
versterkt.
2.6.1.1.7. Fonische concentratie
Niet altijd is het aantoonbaar dat fonische herhalingspatronen functioneel
zijn ten opzichte van de betekenis. Ze kunnen, los van enige semantische
functie, bijdragen tot de welgevormdheid, de afgerondheid, de coherentie
van het gedicht. In gevallen waar fonische regelmatigheden niet direct
betekenisverbanden releveren spreek ik van de tendentie tot fonische
concentratie. 68 Ik wijs hier op twee voorbeelden. Ten eerste het mottokwatrijn,
dat uiterst klank-dicht is - men zie de bespreking hiervan in
2.2.1.2. Ten tweede het niet behandelde kwatrijn nr. 23:
68 Het is niet altijd altijduit te maken waar het terrein van de fonische verschijnselen verschijnsele die
semantisch effect sorteren ophoudt p en dat van de fonische concentratie begint. g Ook hier
zijn l dus twijfelgevallen: hieronder sommigeplaatsen vermelde laatsen somma zouden misschien enoot bij
66 c. q.noot 67 7 ggeciteerd moeten worden, terwijl l er van de in de genoemde g noten
aangegeven assa passages es enkele wellicht beter hierna e opgesomd pg zouden kunnen worden.
Uiteraard dragen g ggevallen van (semantisch h functionele) u fonische versterking g ook bij tot de
fonische concentratie. Deze heb ik niet nogmaals opgesomd. pg – Fonische concentratie
treft men (zowel wat a kl klank a a alss wat metrum-ritme aangaat) g aan in: motto (zie 2. 2.1.2 •,
nr. nr 7 r. 2; nr. 10 (i- en oe-herhaling); gnr. , 717
(klankdensiteit-vergrotende g alliteraties en ac-
consonanties nr. r 18 8 r. 2 • nr. 22 r. 3, r. 4 • nr. 24 (zie 2.2.9.2 9 en 2.2 , 9.3 , nr. 30 3 r. 4
2 x nr.1 3 r. 1, r. 2, , r. 3/4.