Download deel 2 - Textualscholarship.nl

80
et nulle chose pure n'en peut augmenter la pureté.
geen zuiverte kan zuiverte verpuren.
De semantische concentratie wordt hier bereikt door herhaling van dezelfde
betekeniskenmerken in de diverse taalelementen. Dit komt ten eerste
tot stand door de twee `zuivere' zaken, waarvan gezegd wordt dat ze nit
op elkaar kunnen inwerken, als twee dezelfde woorden te geven (zuiverte).
Ten tweede door verpuren als werkwoord te kiezen dat de inwerking
van de twee `zuivertes' op elkaar moet uitdrukken - een inwerking die
ontkend wordt, zoals gezegd; verpuren bevat n.l. zelf de notie `zuiver'.59
De vroegere varianten voor verpuren waren vermeeren, verhoogen en vergrooten;
ze waren letterlijker dan verpuren (vgl. augmenter), maar ze
zouden, daar ze het kenmerk `zuiver' misten, minder hebben bijgedragen
tot de semantische concentratie dan verpuren.
Het verschijnsel semantische concentratie heeft een intensiverend effect.
De semantische concentratie behoort tot de verschijnselen die men onder
de noemer semantische versterking kan brengen. In een geval van concentratie
worden relatief veel betekeniskenmerken in een relatief gering
aantal linguale eenheden samengebracht. De kenmerken kunnen gelijk
aan elkaar zijn, zoals in de zojuist beproken regel uit nr. 29 het geval is,
of ze kunnen van elkaar verschillen, zoals in het boven aangehaalde voorbeeld
uit nr. 9.
2.6.1.1.3. Lexicale versterking en lexicale toevoeging
Men kan in nog twee andere gevallen van semantische versterking spreken.
Ten eerste: wanneer een element uit de voorbeeldtekst wordt weergegeven
met een woord dat dezelfde betekeniskenmerken heeft plus één
of meer extra noties (lexicale versterking). Ten tweede: wanneer een
woord uit de Franse tekst letterlijk wordt weergegeven en daarbij een
woord wordt toegevoegd (lexicale toevoeging).
Een voorbeeld van lexicale verrterking 60 vindt men in nr. 18, r. 2:
afin de ne pas être écarté de leurs prières.
dat gij niet wordt geschuwd in hun gebeden;
59 verpuren staat niet in D 8e dr. noch in de S e dr. van a 1 914.
De 10e druk van Van
Dale C. Kru Yskam p: Van Dale;groot ► g woordenboek der e Nede Nederlandse landre taal. 10e dr. 's '
Gravenhage, g ► 1 976. 2 dln. geeft g s.v. "ver puurd"als bijvoegelijk b le e g k naamwoord l en niet als
werkwoord) enkel bewijsplaatsen l pguit teksten na de d t tweede eede we wereldoorlog. eldoorlo . en is i dus
wel een neologisme, g ► al lijkt lijkthet me niet onwaarschijnlijk c 1 1k dat het door bijvoorbeeld l Gorter
of Van Deyssel gebruikt g bru t we werd. d.
60 Lexicale versterking in: motto r. 4 (voetenwond); nr. r. 1 (je me voos lumiere ^^
g 7 > ben
ik licht), idem (de superlatief p hoogsten); nr. 10 r. 2 toe g ezind r. luister; nr. 18 r. 2
(écarté >geschuwd), g 22 r. 3 (Je demandai > ik riep); p , idem (le plus ggrand
mal >
triesters • nr.0 3 dis araitre > vergaan); nr. 31 `niet overlaten' > vaag g weg). g