Download deel 2 - Textualscholarship.nl

74
2.4:3. A: 184
Het laatste gedeelte van de eerste zin in A ` `qui est séparé des créatures
et libre de tout attachement", geeft een `vrij zijn van anderen' aan.
Deze betekenis vindt men ongeveer in zich van zichzelf gewan - de
`autarkie' wordt door `het vrij zijn van anderen' geïmpliceerd. Ook en
gruwt ervan ligt in eenzelfde betekenissfeer, indien men althans aanneemt
dat het object erbij als hoofdkenmerk `contact met anderen' - of
iets in die richting -draagt, bijvoorbeeld: `hij schuwt contact en gruwt
ervan' . Leopold zegt dan in r. 1 en r. 2 hetzelfde, maar vanuit uiteenlopende
gezichtspunten: in r. 1 beklemtoont hij de vrijheid en zelfstandigheid
door middel van de autonomie, in r. 2 doet hij hetzelfde door de
afkeer voor anderen op de voorgrond te plaatsen. (Het rijm op -an zou
gevonden kunnen zijn op grond van het niet opgeschreven `man' - vgl.
"(véritablement) un homme" in A.)
gewan is een wat vreemde archaïsering. `gewinnen' is zelf al een archaïsch
woord. De preteritumvorm gewan is een Middelnederlandse vorm
die sedert ca. de zestiende, zeventiende eeuw uitgestorven is. 47 Door de
verledentijdsvorm - die zeer zeker door de noodzaak te moeten rijmen is
geïnduceerd -ontstaat er een soort oorzaak-gevolg-relatie tussen r. 1 en
r. 2: `degene die autonoom is geworden 48 gruwt (dus) van anderen'.
Leopold neemt ornement de l'univers in r. 3 niet over. In A staat voorop
dat de zon een stralend hart heeft; bij Leopold dat het hart van de
zon stralend schoon is. De `schoonheid' van de zon komt voorop te staan
en wordt versterkt door het adverbium stralend (dat via schoon ook slaat
op het `stralen' van de zon: de schoonheid van de zon blijkt uit het
`stralen'). Hierin kan men een intensivering ontwaren, die ook spreekt
uit sterke als bijvoeglijke bepaling bij hart. Het geheel wordt fonisch versterkt
door de alliteratie op st en de acconsonantie s/z en r:
sterke stralend
sterke - stralend - schoon
sterke - zon - is - stralend - schoon
sterke - hart - der - stralend
Het effect van deze klankherhalingen is dat de semantische verwantschap
door de equivalentie op fonisch niveau versterkt wordt. Uit de eerste notitie
voor r. 3, stralend hart, is af te leiden dat Leopold eerst letterlijk
vertaalde en later de intensiverende formulering vond. De tweede notitie,
straalt, is al een stap in die richting.
De laatste versie van r. 4, hij wandelt eenzaam door het hemelplan
47< V 1. De Voos: Nederlandse spraakkunst p. 1 08-112 In de zestiende
<
g Y p eeuw zijn l de
oude Mnl. vormen met a bant began) naaste d analogische met o (bont, begon) nog
verre van zeldzaam .... Dateldt g ook voor de oudere d periode P ode van va Vondel " Ok o
Bredero's taal kent nog g "oude vormen als ontbant, ^ began, g ^ heklam . . ^ mogelijk aan
oudere litteratuur ontleend maar wellicht deels ook resten uite d voorafgaande v af aa g de
taalperiode" P (p. p 110).
48 gewan moet wel geïnterpreteerd worden als ^'gewonnen heef ^
g g ^ g t.