Download deel 2 - Textualscholarship.nl

61
Leopold heeft drie coördinerende hoofdzinnen; de eerste twee zijn door
en met elkaar verbonden, de derde is aan de eerste twee gekoppeld door
maar. Semantisch functioneert de eerste hoofdzin (het licht des daags
breekt door) als een conditie voor de twee volgende zinnen. De
betekenis-structuur is dan:
hoofdzin 1: (als) de zon verschijnt l (conditie)
hoofdzin 2 en 3 dan ilaneten P verdwijnen l
(maar) ii atomen (zonnestof) worden (wordt) zichtbaar
Deze structuur wijkt niet erg af van het `semantisch schema' van A. Echter,
de betekenisstructuur bij Leopold, zoals die in bovenstaand schema is
uitgedrukt, is niet direct waarneembaar. Zij is verdoezeld. Men is immers
in eerste instantie geneigd het volgend `betekenisschema' waar te nemen
in r. 3/4:
i de zon verschijnt (en) ii de planeten [...]
(maar) iii zonnestof wordt zichtbaar
De verdoezeling ontstaat o.m. door het enjambement aan het eind van
r. 3: en de planeten komt geïsoleerd te staan van r. 4; men is geneigd het
aanvankelijk bij r. 3 te lezen in een soort samentrekking op breekt door;
en in r. 3 interpreteert men in eerste instantie niet als het consecutieve
en 35
Leopold heeft niet alleen de volgorde van de semantische eenheden gewijzigd,
maar ook de eenheden niet helemaal letterlijk vertaald. het licht
des daags breekt door is wel iets minder nadrukkelijk dan le radieux soled
éclaire le monde (`de stralende zon verlicht de aarde, de wereld'); het
licht des daags is, door de omschrijving, indirecter dan 'zon'. Waarschijnlijk
kon Leopold `zon' moeilijk gebruiken omdat daarmee een ongewenste
herhaling zou ontstaan ten opzichte van xonnectof breekt door
is niet `verlichten' maar een `begin van verlichten en een plotseling gaan
verlichten' . Door breekt door is er bij Leopold een parallellie aanwezig
met het `verschijnen' van de Heer - dat ook een inchoatief moment bevat
en eveneens iets `plotselinge' (Dan... ). De identiteit tussen Heer en
zon wordt daarmee versterkt en daardoor ook de algehele parallellie tussen
r. 1/2-r. 3/ 4.
vergaan (voor dirparaitre - `verdwijnen' -) kan min of meer synoniem
zijn met `verdwijnen', maar heeft in andere betekenissen toch iets nadrukkelijker
noties. 36 `verdwijnen' impliceert niet noodzakelijkerwijs een
nooit meer terugkomen, vergaan in bepaalde betekenissen wèl. De `oordeling'
van de zon/God wordt bij Leopold dus nog iets sterker: de planeten
(de `groten') worden niet alleen over het hoofd gezien, maar ze
verdwijnen voorgoed, ze bestaan niet meer.
35 Vgl. g Van den Toorn. Nederlandse g grammatica, ram
,P.116.
36 Vgl. g b.v. D 2201 betekenis 5 ten onder gaan, g vernietigd gte
worden", o Phouden t
bestaan [van de wereld]".