Download deel 2 - Textualscholarship.nl

55
speciaal naar verwijst, maar vaag betrekking heeft op de gehele situatie
van vraag en antwoord. klonk is niet alleen onpersoonlijker dan riep maar
m.i. tevens wat grootser, majestueuser -vanwege het onpersoonlijk
karakter: niet een persoon, maar een instantie, een bovenpersoonlijke
grootheid geeft op `luide' wijze antwoord.
krom (in de b-fase van r. 1) is bedoeld als rijmwoord op ouderdom en
is gebaseerd op courbe (la taille) uit A.
In de c-fase van B begint Leopold met een letterlijke vertaling voor de
gehele regel te zoeken: eerst grauw het gezicht (= ongeveer: rend la
figure blême) en de gestalte krom (= min of meer courbe la taille).
grauw het gezicht voldeed niet, waarschijnlijk mede omdat het ritmischmetrisch
niet goed liep: er volgen twee onbeklemtoonde lettergrepen na
elkaar. Vandaar de variant grauw de wangen. Hierna wordt de regel
opgevuld met de Tijd maakt. Tijd is hier met een hoofdletter geschreven.
Dit is een aanwijzing uit de genese dat Leopold inderdaad `de tijd' tot
thema van het kwatrijn heeft willen maken. Het nu gevondene levert te
veel lettergrepen op zodat de regel wordt ingekort in een vrijere vertaling:
tegen de achtergrond van de gemeenplaats `ouderdom en haar
gebreken' komt de Tijd maakt stram en - ter voet en krom tot stand.
Deze regel bevat een voldoende aantal lettergrepen, evenals de alternatieve
lezing de Tijd maakt ingezakt van lijf en krom. In beide gevallen
is echter de `bleke' (gezichts)kleur verdwenen. Kennelijk vond Leopold
die te belangrijk - en bevielen de gevonden versies hem te weinig om
gehandhaafd te blijven - zodat hij in de volgende versie tot het uiteindelijk
resultaat komt (met vaal en onoogelijk en krom, waarin het begin
van de progressie zit verwerkt).
In r. 2 vertaalt Leopold in een los syntaktisch verband en alle krachten
breekt; tegelijk vindt hij voor anéantit brengt om, dat ook rijmwoord is.
Vervolgens geeft hij de regel syntaktisch structuur: en breekt er alle
krachten [,] brengt ze om. Later varieert hij op breekt met het sterkere
sloopt - maar beslist tenslotte toch ten gunste van breekt: `slopen' is `tot
de grond toe, totaal, afbreken'; met sloopt zou de progressie minder
goed tot uiting komen - er ontstaat haast een tautologie ten opzichte van
'ombrengen'; bovendien levert breekt een zinvolle alliteratie op met
brengt... om.
alle krachten wordt gewijzigd in alle kracht en. Aldus ontstaat daar
het, de progressie ondersteunende, polysyndeton. alle krachten is meer
gespecificeerd, terwijl alle kracht de totale, collectieve kracht aanduidt.
De laatste variant is nadrukkelijker en kernachtiger.
In r. 3 vertaalde Leopold Je demandai letterlijk met Ik vroeg. Pas in
laatste instantie verving hij dit door het emfatischer ik riep, dat `vrij' was
gekomen nu riep in r. 4 niet werd gehandhaafd.
Tenslotte volgt een aantal varianten op (iets) ergers (letterlijke weergave
van le plus grand mal): triesters, droevers, wreeders, vernielenders,
fellers. triesters is evenals droevers iets subjectiever/emotioneler dan de
overige varianten. Het verschil tussen `triest' en `droef is volgens D 28 het