Download deel 2 - Textualscholarship.nl

42
De opbouw van de twee helften van r. 3 is bijzonder. Er is een parallellie
aanwezig naar woordpositie en -klasse:
Mijn ziel rijst hemeluit
mijn lijf is hier
pers. subst. ww bijes.
vnmw. (pv)
De parallellie schept of versterkt equivalentie-relaties tussen mijn ziel en
mijn lijf en tussen rijst hemeluit en is hier. Deze paren worden met
elkaar vergeleken en staan qua inhoud met elkaar in oppositie. Deze oppositie
wordt door de klinkerspiegeling verstevigd:
Mijn ziel rijst hemeluit, mijn lijf is hier
ie ij ij ie
2.2.4.3. Metrum/ritme
Het jambisch patroon wordt onderbroken door antimetrische accenten op
Dan (r. 1), dan (r. 2), Wat en wat (beide r. 4). De eerste twee `syncopen'
verstevigen de tegenstelling van r. 1 ten opzichte van r. 2. De laatste twee
dragen bij tot een ritmiek die past bij de wanhopige exclamatie.
2.2.4.4. De varianten
In r. 1 had Leopold eerst letterlijker vertalingen: Dan ben ik licht der opperste
gewesten (voor "des régions sublimes") en, later, [...] der hoogste
hemelhoven en der hoogste aetherhoven. De volgende varianten beklemtonen
de `hoogte' extra: [...] hoogste zon te boven en [...] trans te
boven). 22 De keuze van zon boven trans staat wel in verband met het
licht. De ik wordt een soort zon die hoger is dan de zon zelve (de tegenstelling
met r. 2 wordt zo scherper).
Voor r. 2 schreef Leopold aanvankelijk equivalenten voor ombres et
ténèbres op, n.l. nacht en somberte. Het rijmwoord te boven riep dooven
op, waarna in duister gevonden werd. Vervolgens bereikte Leopold een
tweeledige structuur van de versregel (zoals ook in r. 1): dan ga ik neer,
/in diepste duister dooven, hetgeen hij veranderde, mogelijk omdat er
dan ten opzichte van r. 1 geen zuivere parallellie zou ontstaan (r. 1 vs
r. 2a: `toestand' c.q. `kwaliteit' vs 'richting').
hemelhoog in r. 3 wordt vervangen door het niet conventionele en qua
betekenis exactere en nadrukkelijkere hemeluit, een neologisme, dat preciseert
en intensiveert.
Aanvankelijk had Leopold voor r. 4 een nogal letterlijke vertaling; de
twee predicaten (faire en penser) bleven gehandhaafd (in doen en
gelooven). Het resultaat leverde echter een ritmisch-slappe tweede vershelft
op (= uu :- - = uuu = u) die later krachtiger werd gemaakt door in-
22 In t ran,r kunnen noties meespelen p uit debetekenis-onderscheiding` ` torenom g gan
" of
"tinnen" (van een hoge g toren) en uit "hoog g gelegen g g pplaats, bep. p het uitspansel" spaes (naar aa
D 2086).