Download deel 2 - Textualscholarship.nl

36
ren (r. 2 kompas) en naar voren (r. 4 ontraaflen ... streng van draden),
wordt in het ontraaflen van dit streng van draden (r. 4) min of meer gelijkgesteld
aan om 's hemels cirkelenden loop te raden (r. 1) en cirkelenden
loop dus aan streng van draden (vgl. D 1962 s.v. "streng": "gewonden
en veelal ineengedraaide bundel waarin garen in de handel komt"
(curs. van mij)). 13 De parallel die ook al qua syntaktische status en qua
positie in het vers (n.l. aan het begin en aan het eind) aanwezig was,
wordt ook semantisch gerealiseerd. De beide hoofd-metaforen van het gedicht
verwijzen ongeveer naar hetzelfde; ze drukken beide de visie uit
dat het de mens niet gegeven is de orde van de wereld - en speciaal de
metafysische orde - te achterhalen: hij gaat aan de vergeefse poging daartoe
ten gronde.
Binnen de (syntaktisch gezien chiastische) parallellie van r. 1 en r. 2 -
r. 3 en r. 4 zit nog een antithetisch moment: hoofd in r. 2 (de intellectuele
vermogens) versus lichaam in r. 3 (lichamelijke kracht). Deze woorden
zijn op elkaar betrokken aangezien ze als subject fungeren van de twee
zinnen waaruit het gedicht bestaat en doordat beide door ons worden
bepaald.
2.2.2.2. Klank
Het klinkerschema van het kwatrijn:
r. l o ee u i u u u oo u aa u
r. 2 ee u o 00 o a aa a u aa u
r.o 3 i aa i u oo u a u aa
r.4i u o aau a i è a aau
De aa-klank domineert, ook buiten de rijmwoorden: ráden/naar, graden/
lichaam, náald/ontráaflen, draden, bepaalde semantische relaties worden
aldus onderstreept (b.v. raden - ontraaflen, lichaam -naald, raden -
graden, naald - ontraaflen, naald -draden, ontraaflen -draden).
2.2.2.3. Metrum/ritme
Opvallende afwijkingen van het jambisch grondpatroon in r. 1, r. 2 en
r. 4: cirkelenden (-: uuu) bevat achter elkaar drie onbeklemtoonde syllaben,
welke onregelmatigheid de onnaspeurbaarheid van de hemelgang
zou kunnen onderstrepen. Op keerde valt een antimetrisch accent, die als
het ware de onregelmatigheid aangeeft van het naar alle graden keren
van het kompas en daarmee weer de ondoorgrondelijkheid van de kosmische
orde oproept. in het ontraaflen (uuu " U) heeft een aanloop van
drie onbeklemtoonde lettergrepen die de notie zou kunnen ondersteunen
dat de streng zo verward is dat ontwarring niet mogelijk blijkt.
2.2.2.4. De varianten
Van de weinige varianten, of beter vroege notities, uit B valt in de c-fase
13 .aren is vrouwelijk een niet t onzijdig; l er zou dus moeten staan deze streng.
g l
g ^ g