Download deel 2 - Textualscholarship.nl

35
betrokken. De twee losse' mededelingen worden met elkaar in verband
gebracht. De puntkomma tussen de helften van het gedicht, in plaats
van een punt, suggereert eveneens dat er een verband is tussen beide gedeelten.
De chiastische opbouw zorgt ervoor dat binnen de interrelatie
r. 1 I 2 - r. 3 / 4 een verbinding wordt gelegd tussen r. 2 en r. 3, en r. 1 en
r. 4: "het ontraaflen van dit streng van draden" is equivalent aan `het
raden van 's hemels cirkelenden loop'.
Terloops wil ik nog wijzen op het chiasme in de woordvolgorde van
r. 1 ten opzichte van r. 4:
Om 's hemels cirkelenden loop te raden
p
a b
in het ontraaflen van dit streng van draden
g
b a
Ook hier wordt de semantische overeenkomst van de chiastisch geschakelde
leden door de structurering versterkt. Het object van het `afzoeken'
opent en sluit het gedicht, hetgeen bijdraagt tot het effect van 'afgerondheid'
dat het kwatrijn heeft. De afgeronde, gesloten vorm wijst naar of is
deel van de betekenis (`het geheim van de hemelse loop is gesloten', of
`de cirkelende loop der hogere dingen is voor ons mensen ontoegankelijk
vanwege het in zichzelf besloten zijn').
De tweede helft van het gedicht bevat, net als de eerste helft, twee
metaforen: de vergelijking in r. 3 ("ons lichaam is gebroken als een
naald") en de samengestelde metafoor in r. 4 ("het ontraaflen van dit
streng van draden"). als een naald is letterlijk naar het Frans. semblable
a une aiguille is een attributieve bepaling bij lichaam (Ce corps), terwijl
het bij Leopold een andere grammaticale functie heeft: het is een bijwoordelijke
bepaling. Daarmee wordt de notie van naald, n.l. `dun', die
in het Frans overheerst, iets minder sterk naar voren gebracht (in de
Roseraie wordt in een noot op de `dunheid' van `naald' gewezen via de
"extrême maigreut" van het lichaam). Voorts zal naald in verband
moeten worden gebracht met het ontraaflen van dit streng van draden.
Bij Leopold is dit verband sterker dan in A. Er wordt immers gezegd dat
`het als een naald gebroken zijn van het lichaam' geschied is bij `het
ontraaflen van de dradenstreng', terwijl in A staat dat `het lichaam dat
zo dun is als een naald' `gebroken is bij het volvoeren van zijn taak en
dat wij mensen niettemin gefaald hebben in het ontwarren van de
streng' . 12 De beeldeenheid bij Leopold lijkt sterker. Deze wordt nog vergroot
omdat naald tevens functioneert als "magneetnaald" in verband
met kompas in r. 2. Door het dubbel functioneren van naald, naar achte-
12 Het ver band
in A tussen une aiguille g en cet écheveau is vrij indirect, temeer daar
écheveau heelgoed g alleen in de overdrachtelijk betekenis, `wirwar' kan worden opgevat. pg
Bij Leopoldis het verbandp
ver and tussen naald en draden haast onontkoombaar. Dan werpt zich
direct ect ee een netelige g vraag g op, pn.l.
wat voor een naald is dit? Geen naai- of brei-naald
uiteraard. Een tom-naald? Het door Leopold p gesuggereerde g gg verband lijkt een weeffoutje weeffoutje
behelzen.