Download deel 2 - Textualscholarship.nl

31
Het signaleren en vooral het interpreteren van klankherhaling en het
waarderen van het effect ervan moet uiteraard met de nodige voorzichtigheid
geschieden (ook wanneer men meent te handelen in overeenstemming
met de literatuuropvattingen van de auteur die de bestudeerde
tekst heeft geproduceerd en die van zijn tijd - zie 1.4). Maar er zal toch
weinig verschil van mening kunnen bestaan over de vaststelling dat dit
kwatrijn uiterst `klank-dicht' is en dat daardoor de eenheid van het geheel
versterkt wordt.
2.2.1.3. Metrum /ritme
Het kwatrijn bevat een jambisch grondpatroon met een aantal afwijkingen:
antimetrieën en onbeklemtoonde syllaben waar men beklemtoonde
verwacht. De antimetrieën zijn te vinden op 0 (r. 1), zit en o (r. 3), en
zon- (r. 4), waarvan alleen de laatste een volkomen zekere `syncoop' is.
In het beste geval zijn er dus vier antimetrieën; drie vallen op de eerste
lettergreep van een regel, twee op een syllabe beginnend met een al zo
dominante z. De antimetrie in r. 4 werkt het sterkst daar ze gevolgd
wordt door twee onbeklemtoonde lettergrepen. De nadrukkelijke status
die deze vierde regel toch al had (syntaktisch, morfologisch, lexicaal, fonisch
en semantisch) wordt ook op het metrisch-ritmisch niveau `waargemaakt'
.
Een zeer opvallende afwijking binnen de context van de gehele
kwatrijnen-reeks is het aantal lettergrepen in r. 2, n.l. twaalf in plaats van
tien (zoals overal elders in regels met mannelijk rijm). De poëtische reden
voor deze afwijking is mij niet duidelijk.
2.2.1.4. De varianten
De a-fase van B toont dat Leopold het eerst de rijmwoorden heeft gezocht.
De constructies met zonder verschijnen vlug daarna: [zonder
mond], zonder oogen, zonder bestofd zijn, zonder [voetenwond].
In r. 2 zoekt Leopold naar een passend equivalent van considérer. ga te
slaan is waarschijnlijk niet overgenomen in de eindversie omdat het niet
duidelijk genoeg het `zien' (met de ogen) bevatte - zoals bezien en overzien
dat uiteraard wel hadden -waardoor de paradox, `zien zonder ogen'
te zwak zou overkomen. bezien wordt door D zonder reflexief voor het
Noord-Nederlands als ongewoon gekenmerkt; de betekenis is volgens D
(254): "(met opmerkzaamheid, van nabij) bezien", (waarbij de intensiverende
bepalingen bij D tussen haakjes staan) en overzien betekent hier
wel (vgl. D 1456) "in zijn geheel, over de gehele oppervlakte of uitgestrektheid
bezien". overzien is waarschijnlijk iets te globaal om in de
context te passen - bezien is `gerichter'.
De vroege notitie voor r. 3 in B, verre, zou opgeroepen kunnen zijn
door parcourir la terne - `de aarde geheel en al doortrekken' kan men
een `verre reis' noemen. Het is wel te gewaagd om als oorzaak van verre
aan grafemisch rijm te denken: renre/verre.
bestofd zijn in r. 4 is concreter dan vermoeidheid of vermoeid zijn, de