Download deel 2 - Textualscholarship.nl

29
r. 1 X zonder + substantief
r. 2 zonder + substantief X
r. 4 zonder + substantief, zonder + substantief bst tof 8
De laatste regel bevat even vaak de constructie als r. 1 en r. 2 samen; r. 4
kan men dan ook zien als een door verdichting kernachtige conclusie (in
één regel is geconcentreerd wat eerder in twee regels stond).
De dichtheid van het kwatrijn op syntaktisch-lexicaal niveau kan men
in onderstaand schema aanschouwen:
r. i A M N
r.2 N M C
r.3 X A Y
r.4 N N/C
A = o (0) zoetheid; C = drie-lettergrepig 'gemarkeerd' (Leopoldiaans) woord;
M = te + infinitief; N = zonder + substantief; X, Y zijn buiten beschouwing
gelaten elementen; dubbele onderstreping =letterlijke woordherhaling; enkele
onderstreping =herhaling van bepaalde eigenschappen (i.c. het `gemarkeerd' zijn);
`kleine woordjes' zoals van, en, het zijn niet opgenomen wanneer ze niet in een
patroon vallen. In r. 4 vallen in het laatste element N en C samen
Wat de globale betekenis aangaat is er geen essentiële verandering ten
opzichte van de bron te constateren. In beide gevallen is er sprake van
een driemaal herhaalde paradox:
`lachen zonder orgaan g waarmee men lacht'
`zien zonder orgaan g waarmee men ziet'
`zich voortbewegen op een reis waar de normale wetten van het voortbewegen niet
gelden'
De reis is geen `lichamelijke' reis, maar een geestelijke. Ook het lachen
en het zien moeten opgevat worden als een geestelijk zich vergenoegen
en schouwen. De enige belangrijke weglating van Leopold uit het origineel,
Seigneur, zorgt ervoor dat het kwatrijn niet per se religieus
(mystiek) dient te worden geïnterpreteerd: het kan betrekking hebben op
elke `geestelijke' activiteit (waaronder de poëtische). Het kwatrijn onderscheidt
zich van de andere kwatrijnen doordat het als enige geen nummering
heeft en `typografisch' een andere status heeft: in de netafschriften
staat het in een andere positie op het papier, in de Kunera-uitgave is
het als enige in rood gedrukt. Leopold wijkt met dit kwatrijn af van de
regel dat de volgorde van de teksten in `Soefisch' gelijk is aan die in de
Roseraie. Dit kwatrijn zou volgens de `regel' na nr. 5 (in de Roseraie
nr. 55, terwijl het `motto' daar nr. 57 is) geplaatst moeten zijn. De uitzonderingspositie
van het kwatrijn - die dus ook uit ontstaansfactoren
blijkt -draagt ertoe bij de inhoud en functie ervan een speciale status te
verlenen. Het kwatrijn is een motto dat een mystiek (maar niet noodzakelijk:
religieus-mystiek) hoogtepunt verwoordt; de overige kwatrijnen
8 X staat voor de elementen die in dit betoog niet relevant zijn.
g l