Download deel 2 - Textualscholarship.nl

27
Wel heb ik uiteraard getracht in mijn beschouwingen uit te gaan van de
manier van lezen die poëzie als die van Leopold lijkt te vereisen. Bovendien
ben ik bij mijn waarnemingen zo systematisch mogelijk te werk gegaan.
Daarmee hoop ik het subjectieve element in de beschrijvingen tot
een aanvaardbaar minimum te hebben beperkt.
De elf kwatrijnen zijn meestal geslaagde vertalingen te noemen:
geslaagd, daar bepaalde vertaalproblemen adequaat zijn opgelost en het
resultaat in poëtisch opzicht voldoet. In deze uitspraak zit een waardeoordeel
vervat. Ook elders zullen soms evaluatieve opmerkingen worden
geplaatst (bijvoorbeeld bij de bespreking van de varianten: sommige wijzigingen
worden verbeteringen genoemd). In de beschrijving probeer ik
zo duidelijk mogelijk het materiaal te geven waarop de uiteraard onbewijsbare
waarde-oordelen zijn gebaseerd.
Er is in `Soefisch' ook een hoeveelheid kwatrijnen aanwezig die op
sommige plaatsen een minder adequate vorm hebben gekregen; ze bevatten
zwakke plekken, stoplappen, kortom: onopgeloste vertaalproblemen.
Het lijkt me inzichtgevend om niet alleen na te gaan waar een dichter -
in zijn hoedanigheid van vertaler -slaagde, maar ook waar hij (min of
meer) faalde, en daarbij te trachten er achter te komen waarom of waardoor
dat geschiedde. Bekijkt men alleen de volmaakte kwatrijnen - volmaakt
als poëzie en volmaakt als vertaling - dan kan de indruk gewekt
worden dat het omzettingsproces een vanzelfsprekende en onproblematische
zaak is. Quod non. Door enkele gevallen te bespreken waarin
vertaal- en vormgevingsproblemen niet bevredigend konden worden opgelost,
moge een betere, meer realistische kijk ontstaan op de wisselvalligheden
van het vertalen. Dit onderdeel komt aan de orde in 2.3.
Om dezelfde redenen als die welke hierboven genoemd zijn, bespreek
ik in 2.4 enkele kwatrijnen die Leopold wel heeft willen vertalen, maar
die hij niet heeft kunnen voltooien omdat hij voor kennelijk onoplosbare
vormgevingsproblemen kwam te staan.
Leopold heeft vermoedelijk in twee stadia de kwatrijnen voor `Soefisch'
uitgezocht. Ik probeer in 2.5 na te gaan of er naspeurbare criteria aan
deze `dubbele' selectie ten grondslag liggen.
Tenslotte zal ik in 2.6 de regelmatigheden, de tendenties, die zich in
de bespreking van de elf kwatrijnen in 2.2 aandienen, inventariseren en
ze vervolgens trachten te formuleren en (voorlopig) te systematiseren.
2.2. Elf kwatrijnen
2.2.1. `Motto'
2.2.1.1. Vertaling en bron
r. 1 Een vrij letterlijke vertaling. Seigneur! is weggelaten, waarmee het
`mystiek-religieuze' karakter uiteraard verkleind is. Het lachen' en `zien'
behoeft nu niet meer noodzakelijkerwijs te slaan op een religieus-mystiek
schouwen. De strekking van het kwatrijn is in dit opzicht minder specifiek
gemaakt. De uitroep, die in de vocatief Seigneur! zit, is wel overge-