Download deel 2 - Textualscholarship.nl

26
met het rijmschema aaba). Door deze omstandigheid zijn we in de gelegenheid
gesteld onze aandacht vooral te richten op de zgn. poëtiserende
tendenties. Het was immers, mogen we aannemen, niet zozeer Leopolds
bedoeling om een vertaling te leveren - dan had hij beter voor een weergave
in proza kunnen kiezen -, maar om poëzie te maken.4
Om deze tendenties enigszins aan het licht te brengen, heb ik van de
tweeëndertig kwatrijnen er elf uitgezocht die het meeste leken op te
leveren. Deze bespreek ik in 2.2. Ik vergelijk de `eindtekst' van deze
kwatrijnen met de uitgangs-tekst - de Roseraie (A) - aan de hand van
vragen als: Hoe nauwkeurig vertaalde Leopold?, Welke veranderingen
bracht hij aan?, Uit welk motief?, Met welk (poëtisch) effect? De vergelijking
zal ik voornamelijk toespitsen op de niveaus waarvoor de Roseraie
als voorbeeld fungeerde, n.l. de syntaktische, lexicaal-semantische en textuele.
Fonische aspecten - klank en metrum/ritme - breng ik apart ter
sprake; vergelijking met de bron op dit punt is uiteraard niet mogelijk,
daar deze in die opzichten niet geïmiteerd kon worden. Na de confrontatie
van eindtekst met bron, vraag ik me af of de versies die tussen beide
eenheden liggen, iets kunnen toevoegen aan wat zich eerder aftekende.
Veel zal dat overigens niet kunnen zijn omdat de verschillen tussen D en
E en F (de netafschriften en de druk) miniem zijn, C (kladhandschrift op
losse papiertjes) slechts van twee kwatrijnen die besproken worden aanwezig
is, en B (de `marginale aantekeningen') doorgaans slechts zeer onvolledige
versies geeft.
Er is gepoogd bij de vergelijking van bron en eindtekst en bij de beschouwing
van de varianten de meest relevante momenten aan de orde te
stellen. Daar er echter sprake is van een zekere toevalsfactor bij wat men
opmerkt in een tekst of in de ontwikkeling van een tekst -afhankelijk
van (vaak impliciete) persoonlijke opvattingen omtrent literatuur - is het
mogelijk dat mijn observaties kunnen worden aangevuld en gecorrigeerd.
4 Leopolds pg
opvattingen over het vertalen kan men enigszins afleiden uit twee Duitse
citaten die hij l in een cahier (I, ^ 8) heeft overgenomen. g Dit cahier is gevuld g met notities, t ,
overgeschreven gcitaten, en uitgeknipte citaten ontwerpen ^ e.d. Het eerste citaat dat ik bedoel,
bevat de woorden van Schopenhauer: p ``Gedichte kann man nicht ubersetzen sondern
bloss umdichten." Het tweede behelst een uitspraak p van Goethe: "Was da ist, das as ist
mein. Und ob ich es aus dem Leben oder aus dem Bucheeisommen g ^das ist gleichviel, g
es kam bloss darauf an, dass ich es rechtebrauchte." g In dit verband mogen g de volgende
opmerkingen van Leo pold ^medegedeeld g door Brouwer, ,g geciteerd worden waaruit blijkt blijk
hij l van mening g was dat een vertaling gg
het origineel kan overtreffen en dus geen
tweederan s werk p is: " `A p^^ propos, ken jij de Grieksche woorden?' [n.l. die evan hett
`a pp el-fra ment' g van Sappho} pp — `Ik heb ze met u gelezen.' g — `Mo oi zoo; er is is een e soort
van vertaling g van den Engelschen g schilder Dante Gabriel Rossetti, die ook dichter was. Je
hoe het Grieksch spreekt p van dien appel, pp ^ op p het uiterste puntje p l van den tak, dien d
de appelplukkers hebben laten zitten; ^ niet omdat ze hem vergeten g hebben, maar omdat
ze d'r niet bij konden komen. Welnu, ^Rossetti vertaalt van dien appel: pp which the
pluckers Tuckers gforgot, somehow; forgot g it not, but ggot it not, for none could get g it till t now. o e
ziet, dat hier het Engelsch g mooier is dan het Grieksch; ^ dat ggebeurt niet eiken dag.' g "
No genkele herinnerin gen
. .