Download deel 2 - Textualscholarship.nl

22
tekst in aanbouw vereist een speciale leeshouding. De verbanden tussen
de verschillende elementen moet men veel meer zelf leggen - waarbij een
uiterste omzichtigheid betracht moet worden. Men moet zich niet afvragen:
`wat staat er?', maar veeleer: `wat moet hier (komen te) staan?'
Uiteraard is het geheel dat men lezend construeert bij een schetsmatige
tekst veel vager, opener, onbestemder dan het geval zou zijn wanneer
men geconfronteerd wordt met een tekst in een voltooid stadium.6°
Bij het bespreken van een tekstontwikkeling is het van belang elk stadium
in eerste instantie als zelfstandig geheel te beschouwen. Vermeden
moet worden om bij het analyseren en interpreteren van eerdere stadia
latere fases te laten meespelen. Men moet niet teleologisch te werk gaan.
Op het moment dat een vroeg stadium geschreven was, bestond het latere
immers nog niet. Een latere versie vormt dikwijls op een aantal punten
slechts een selectie ten opzichte van momenten uit de vroegere tekst, een
keuze van één van de vele mogelijkheden. Bij beschouwing vanuit het
latere bestaat het gevaar dat men enkel de aandacht richt op de naderhand
door de auteur gekozen mogelijkheden. De andere momenten van
het vroegere die niet gecontinueerd zijn, worden dan gemakkelijk over
het hoofd gezien.
1.4.4. Betekeniskenmerken
Een tekst of een gedeelte van een tekst bevat betekeniselementen. 6' De
structuur -herhalingspatronen, opposities, hiërarchieën etc. - van het
netwerk van deze elementen bepaalt `de' betekenis van de tekst of het
tekstgedeelte. Deze basiselementen worden door mij aangeduid met termen
als noties, (betekenis)momenten, (betekeni.r)kenmerken. 62 Ik gebruik
deze termen door elkaar, zonder onderscheid.
Een woord bevat een bundel betekeniskenmerken, dikwijls gegroepeerd
in de verschillende betekenisonderscheidingen die het woord in het
lexicon heeft.
60 'Maximalenh samenhang' ' in n eindstadium een wil nog niet g zeggen gg`maximale explicitering P g
van verbanden'. Het is bekend dat kunstenaars uit de symbolistische Y (schrijvers-) l en
impressionistische (schilders)traditie, die met hun eg^ werk een va open, o onbestemde bde beteb- kenas wildenoproepen, roe en p hun ^ `eindtekst' daartoe een onvoltooid karakter gaven. g Vgl. g
Dresden: n• Symbolisme, S ymbo pp. 1 S2.
Er zijn zijnook genres g die principieel p P geen g voorstadium bezitten
,9 bijvoorbeeld `écriture aautomatique' ' (waarvan de 'samenhang'
` gmeestal ' van een ecia- p
le aard is).
61 Ik geef hier vanzelfsprekend p ggeen n semantische se an theorie, e ^maar slechts een explicitering ^ g (in
termen) n vanmijn van enkele elementen uit mijn - en naar mij ^ voorkomt niet alleen mijn ^ -
analyse- Y en interpretatiepraktijk.
61n De z e basiselementen bas zijn l ongeveer ^ r te e ver vergelijken g l met begrippen b g Ppen als `semantische featu-
res ' a la Katz) z en `sèmes' (a la Greimas), die in de poëzie-analyse Y veel gebruikt g worden.
Zie voor beide ibegrippen uller: Culler:, Structuralist poetics, hoofdstuk 4, `Greid mas and structu-
ral semantics'. p 75-95. 9