Download deel 2 - Textualscholarship.nl

20
pold poëzie schrijft die geplaatst kan worden binnen een bepaald conventiesysteem
en gerelateerd kan worden aan bepaalde poeticale opvattingen,
die ik voorlopig aanduid met de term symbolisme. Ik mag in verband
daarmee verwachten dat elk gedicht een geh eel is dat een grote mate van
samenhang vertoont. S4 Dit is een van de fundamentele pragmatische condicies
waaronder een tekst uit de symbolistische traditie gepercipieerd
moet worden. ss Voorts heb ik een globale kennis van wat een mogelijk
gedicht van Leopold is, 56 of anders gezegd: wat in een vers van hem mogelijk
is. Tevens heb ik in mijn omgang met Leopolds literaire nalatenschap
ideeën gevormd, zij het wederom vrij vage, omtrent de verschijnselen
die men in de tekstontwikkeling van zijn gedichten kan verwachten.
1.4.2. De werking van formele aspecten
Een probleem bij de analyse en interpretatie wordt gevormd door de
waardering van de functie of het effect van sommige formele aspecten
van een poëzietekst. In hoeverre hebben formele verschijnselen - bijvoorbeeld
klankherhalingen, antimetrieën of syntaktische deviaties en parallellieën
- een semantisch effect? Bevredigend empirisch onderzoek
hiernaar is voorzover ik kon nagaan niet gedaan. Toch is het naar mijn
idee gerechtvaardigd te stellen dat formele elementen (door middel van
`foregrounding' en equivalentie) een semantische werking kunnen hebben.
Daarmee wil niet gezegd zijn dat bijvoorbeeld klankverschijnselen in
alle poëzie van alle tijden door alle lezers als gesemantiseerd worden
waargenomen. Wel echter dat met betrekking tot bepaalde soorten poëzie
niet alleen theoretici als Jakobson maar ook de schrijvers zelf ervan
uitgingen dat formele elementen een belangrijke functie vervullen - ook
ten aanzien van de betekenis - in een gedicht. 57 Dit uitgangspunt, dat
gebaseerd is op de literatuuropvatting(en) van de schrijver die de te onderzoeken
tekst heeft geproduceerd en die van zijn tijdgenoten, behoort
tot de adequate vooronderstellingen op grond waarvan men onder meer
symbolistische poëzie waarneemt.58
54 Vgl. ^ < V 1. bijvoorbeeld Oversteegen: 'De grenzen van de literaire interpretatie' . <
g l g g ^ p 225: 5 Zo-
langen g belangrijk gl gedeelte g van ons poëtische P corpus ^ uit teksten bestaat die uit zo'n
`s 'symbolistische' t ppoëtica voortvloeien, is, naast de analyse Y van die poëtica p zelf het opstel- pste
len legitiem g van interpretaties ^ die zo volledig g mogelijk g l rekenschap p afleggen gg van dde
eslo- g
ten struktuur die hetedicht g wil zijn, 1^moet zijn, l^om zijn zijn pragmatisch p g doel te bereiken."
55 conditie ggeldt niet i alleensymbolistische
a ee voor oors Yholistische poëzie. P Ik ga g echter niet in op p de
vraag g voor welke literatuur de conditie eveneens geldig g g is.
56 Als hetoed g zou zin zijn, zou ik hier alle vooronderstellingen, g waaronder aroner literair-
theoretische ^ poeticale p e.d. opsommen ^ p op pg grond waarvan ik de observaties b verricht. Ik
laat dit na, niet in het minst omdat dit een uitgebreide g en banale opsomming p gzou
wor-
den van opvattingen die alle gedeeld g zullen worden door het 'forum'. Alleen waar ik
meen datroblemen p kunnen optreden p zal ik trachten mijn presupposities p pp te expliciteren. p
5' Deze paragraaf p g is medegebaseerd oop enkele dve doorJ.J.Oversteegen stee eg in ee eengesprek g p aan -
gedragen ideeën.
58 In dit kader kunnen diverse opmerkingen van Valéry Vale g geciteerd 1 worden. wo de .Men ve r ge li ^ke
bijvoorbeeld l b zijn omschrijving l v g van Ppoëzie
als " une alliance intime du son et du se sens" s