Download deel 2 - Textualscholarship.nl

19
Lezen is een vorm van waarnemen" en daarom, zoals elke vorm van
observeren, "theotiegebonden". 50 Die `theorie' kan een wetenschappelijke
zijn -bijvoorbeeld een literaire theorie op grond waarvan men
perspectiefbreuken in een verhaal waarneemt (een lezer die de theorie
niet kent leest zonder problemen verder") - maar ook een nietwetenschappelijke.
In het laatste geval is de 'theorie opgebouwd uit
minder systematisch gevormde begrippen en vooronderstellingen, zoals
kennis van de wereld, van de taal, van de literaire context. Als een literatuurkundige
waarnemingen doet, dus leest, analyseert en interpreteert,
doet hij dat onder meer op grond van begrippen die in een bepaalde literaire
theorie gangbaar zijn, met steun van zijn voorkennis die gevormd
is door zijn lectuur van teksten uit de literaire context van het werk dat
hij onderzoekt en op basis van zijn kennis van de voor het object relevante
literatuuropvattingen."
Een literatuurkundige kan tot andere resultaten komen dan de
`gewone' lezer. Een Shakespeare-specialist leest meer en anders in King
Lear dan de gemiddelde literatuur-liefhebber. Dit is geenszins bezwaarlijk.
Een `gewone' lezer kan gerust de bevindingen van de specialist
hoofdschuddend terzijde schuiven. De eis waaraan de waarnemingen van
de Shakespeare-deskundige moeten voldoen, is niet in de eerste plaats
dat zij gedeeld kunnen worden door de gemiddelde lezer, maar dat zij
aanvaard (en bekritiseerd) kunnen worden door het `forum' - de andere
Shakespeare-specialisten."
De waarnemingen die ik doe ten aanzien van de teksten van Leopold
zijn onder meer gebaseerd op de verwachtingen die ik koester met betrekking
tot deze teksten en de literaire contexten ervan. Ik weet dat Leo-
49 Vgl. g Mooij: l 'Theory rY^ and observation'S p 12- S 16 en dez.: `Lezen en literaire theorievormin
vorming ' p. 203-208.
Koningsveld: g Het verschijnsel 1 wetenschap, ,pp.
126-154.
51 Een 'getrainde' g 'n ' lezer e kan a en zal andere waarnemingen gdoen
en oen aan een tekst (andere anere l- lees-
ervaringen ggg
hebben) dan n de 'ongetrainde'. Hiermee wil ik niet zeggen dat de leesreacties
van de `'gewone' g n l lezer ee
inferieur er zijn l ene nog g minder m n der
dat alle a e lezers e s moeten t lezen op p de
wijze wijze der 'getrainden'. Maar wel dat de literatuurkundige g vooral rekening g moet houden
met de waarnemingen g van vakgenoten. g
52 Dit t geheel g van voorkennis is onder meer te vergelijken g l met het begrip g p "literary rY com Pe-
tence" minus us de ggeneratief-taalkundige g connotaties van Culler (zie hoofdstuk 6 uit diens
Structuralist ppoetics). . ` `To b be an experienced p reader of literature is, ^ after all, , to have gai-
ned a sense s of what can be done with literary works and thus to have assimilated a
s Ystem which is largely gY interpersonal" ^ (p. P 128).
53 Vgl. g1. over ve dde
rol van het forum Sturm en Kerstens: `Over de feiten van de generatieve g
taa lk nd en de waarneming u ewaarnemen
g ervan' p. pbij
164-16 : S Ontsporingen bij het be-
doe 1 d wordt wo dt het "bevooroordeelde b waarnemen" gelijk ,g l te stellen met "theorie gebonden" g
waarnemen] rn m n wd worden "sterk in de hand gehouden g ... door de strenge g controlerende
functie i die d e uitgaat u raar van g het zgn. forum, g d.w.z. ^ de collega-onderzoekers, gaonerzoeers
een functie waar-
van iedere e onderzoeker zich terdege g bewust is. Zodra een onderzoeker ze ziet vliegen gter
en
wijl ijl niemand an van zijn zijn naaste collega's g hem die waarneming g na kan geven, g legt g hij lhet
loodje."
l