Download deel 2 - Textualscholarship.nl

250
namelijk die welke betrekking hebben op het suggererende karakter van
de poëzie."
Het thematische verschijnsel dat in vele gedichten van Leopold is op te
merken, de ambivalentie, onderhoudt relaties met de indirectheid en de
paradoxale kleuring. Een en ander is in verband te brengen met de poeticale
opvatting dat de poëzie en wat zij nastreeft paradoxaal van aard
is. 52 De ambivalentie ten opzichte van het wel iets willen meedelen, maar
deze uiting zo verhuld aanbieden dat de boodschap niet direct toegankelijk
is, het tegelijk iets willen zeggen en het toch niet zeggen, het geven
en voor zich bewaren ("verborgen half en half verstaan"), en de gedachte
dat wat uitgedrukt moet worden zo subtiel is, zo ongrijpbaar, dat het
zich niet rechtstreeks 1áát zeggen, is, naar ik meen, te zien als een
uitingsvorm van een fundamentele visie op de waarde van poëzie (een
symbolistische visie). Maar met evenveel recht zijn deze opvattingen -
zeker de eerst genoemde - te beschouwen als een `weerspiegeling' van
Leopolds psyche.53
Alle semantiserende verschijnselen, dus niet alleen de kern-procédés,
maar ook de tendenties als fonische versterking en structurering, kan men
in een algemeen symbolistisch licht bezien: het gedicht heeft een zo grote
`pretentie' dat alle middelen moeten worden aangewend om deze te
realiseren; het gedicht is een "totalitaire organisatie, waarin alle elementen
ondergeschikt gemaakt zijn aan de verwijzing naar een transcendente
'zin' ." 54 De maximale samenhang - die de `essentie' moet oproepen -
wordt onder meer bereikt door vormaspecten zo veel mogelijk in te schakelen
op het semantisch niveau.ss
Met deze globale situering van de tendenties (de stilistisch-poëtiserende
en thematische regelmatigheden in de tekstontwikkeling van Leopolds
poëzie en hun relatie tot de synchrone structuurprincipes) in een persoonlijk
en algemeen poeticaal kader, zijn we terug bij het begin. De analyse
en interpretatie van Leopolds poëzie, stelde ik in hoofdstuk 1, geschiedt
in deze studie zo veel mogelijk binnen het kader dat de literatuuropvattingen
van Leopold en de poetica waarbinnen hij werkte, aangeven. De
formele (met name fonische en structurerende) verschijnselen zijn geïnterpreteerd
als gesemantiseerde of semantiserende fenomenen en ze zijn ook
als zodanig gewaardeerd. Deze handelswijze wordt gerechtvaardigd door
51 De betekenisversmeltingls sv g middel ter s u ^8ereyin gwordt ook door Balakian genoemd g
a l s een ee van va dde voornaamste symbolistische procédés. P,
The symbolist mmovement, nt
p.110-112.)
52 VVgl. g hoofdstuk o 3, ,pp.
16 3-164.
53 Men evee vergelijke g l het geijkte, g l , op p de studies van Van Eyck Y gebaseerde g beeld, , dat d in de
verschillende d Ppublikaties over de dichter domineert, ^ van Leopold p de ingekeerde, ^ , die zich
wel wil overgeven g maar - o noodlot - hiertoe onmachtig gis (zie bijvoorbeeld het bijna b 1
volle volledig i gp op de artikelen van Van Eyck Y uit 1 24 en 1 27 9 stoelende gedeelte g dat Knuvelder
in zijn Handboek, ,,P dl. 4, .280-286 aan , Leopold p wijdt). l .
54 Overstee g en. De renzen gp
van de literaire interpretatie', 224 .
55 ziee din noot 58 van hoofdstuk 1 geciteerde g poeticale P uitspraken p van Valéry. ry