Download deel 2 - Textualscholarship.nl

242
Hier heeft Leopold er kennelijk niet naar gestreefd zich binnen de
kwatrijn-ruimte op te houden, hetgeen de mogelijkheid tot tautologisering
gunstig heeft beïnvloed. Met name de eerste strofe is naar mijn idee
een overtuigende illustratie van de Leopoldiaanse tautologisering: de
variërende herhaling (telkens drie keer hetzelfde) in de eerste en tweede
regel (of zo men wil in r. 1-2 en r. 3-4, indien men de halve regel als
eenheid beschouwt) is in dit verband op te vatten als een uitdrukking
van het stamelen en haperen aan het slot.
4.3.3. Voorzichtige betekenis
Het is uiteraard ondoenlijk om een representatieve keuze te maken uit de
andere gedichten van Leopold om te bezien of daarin de door mij kenmerkend
geachte procédés zijn te onderscheiden. Ik beperk me hier dan
ook tot het geven van enkele min of meer toevallig gevonden voorbeelden.
De `genererende' en de `negatieve' tendenties laat ik geheel buiten beschouwing,
omdat deze, zoals gezegd, niet typerend zijn voor de tekstontwikkeling
van Leopolds gedichten. De fonische, syntaktische en grafemische
verschijnselen komen evenmin aan de orde. Ik bespreek vooral die
procédés die naar mijn idee het meest kenmerkend zijn voor Leopolds
poëzie, namelijk de speciale gevallen van het gebruik van bijzondere
combinaties (de tautologisering, de paradoxale en indirecte wijze van uitdrukken)
en terloops de Leopoldiaanse woordvormen.
In het gedicht dat in de editie van Van Eyck (p. 261) de titel `Regen'
draagt zijn de kern-procédés waar te nemen in de volgende gedeelten:38
r.C 3 kleerera hoofd , en voetenhak
r. 4 C weggeeffend, gg
, grauw g en vlak
r. 5 C als lei
r. 7 C heesters, ,pperken
en jasmijnen
r. 8 B
weggetild gg
zwevende in een verdwijnen l
weggezweefd gg
C opgetild pg
in een verdwijnen verdwijnen
9 en het uitgerafeld g pad p
ook zijn J
r. 10 C heeft zijn zijn stil
ook stil
verlies gehad. g
Leo oldiaanse woordvorm, ,
tautologisering) g g
(tautologisering) g g
Leo oldiaanse woordvorm, ,
tautolo giserin g,)
indirectheid
(Leopoldiaanse woordvorm)
bijzondere constructie:
J
indirectheid)
De tautologisering, vooral de variërende, preciserende, nuancerende,
komt zeer frequent voor. Ik geef twee voorbeelden, het eerste uit de
laatste versie van `In de bleeke wangen als violen', r. 3-4 (met name de
vierde regel):
de rijpe mond met de bloedende lippen
opeen genepen en dun geplet.
38 Ik citeer dee naar laatste ee versie ste (C) en eenmaal versie ook naar de (B). eerste Beide
teksteenheden bevinden zich in III 1 bloknoot 1.