Download deel 2 - Textualscholarship.nl

241
Leopolds poëzie en tekstontwikkeling in het door Van Halsema besproken
materiaal aanwijzen. De neiging tot het paradoxale is te vinden in verschillende
concepties die zich in de teksten manifesteren, zoals in regels
als: "nu in elkander uit gaan monden /bestemde en onbestemde duur,
aeonenvolten en seconden", in een notitie: "tijd een eeuwigheid versmelten
in één", in fragmenten: "zoo stond ik en werd meegedragen",
"bijeen het vroeger en het later", en in een regelpaar:
Zooals gij aan de leuning staat
en meegaat met de cirkelingen
woel
en het ge
: Zoo stond ik stil
ruls
en mijn gedachten verder in en 35
lg
gingen3
duidelijk voorbeeld van indirecte zegging uit het materiaal dat
Van Halsema aandraagt is: "het ontmoetende". Dit element heft betrekking
op een menigte mensen die als "één levend wezen", of beter
nog, als een immateriële gerichtheid -namelijk een `ontmoetende' -
wordt voorgesteld, en wel op een voor Leopold kenmerkende manier:
door substantivering van een werkwoord of van een van een werkwoord
afgeleid adjectief; met andere woorden, door combinatie van een `statische'
entiteit (uitgedrukt door de substantiefvorm) en een `dynamische'
handeling of een `dynamisch' gebeuren (het werkwoord).36
De tautologisering is wel heel duidelijk aan te wijzen in Leopolds `Ik
ben een zwerver overal' , waarvan de bron door Van Halsema in het boek
van Jebb is aangetroffen. 37 Ik citeer de bron en Leopolds bewerking geheel
(naar Van Halsema's artikel):
"Oft have I said, I say it once more,
I, a wanderer, do not stray from myself;
I am a kind of parrot; the mirror is holden to me;
What the Eternal says, I, stammering, say again."
Ik ben een zwerver overal,
een doler en een va ge
ond
enee een, ddie uit zich zelf geen g pad, p ,
geen g omkeer en geen g uitweg g vond.
Ik ben een na p raat ppg a e aai
ik ben een open p spiegelrond,
des Eeuwigen g g gesproken p woord,
het hapert p in mijn mij stamelmond.
Van Halsema: 'Een rustelooze p. p ,p p. stroom',, ,pp. p. p Het paradoxale p
karakter van de aangehaaldep passages is voorald gg in de voorstellingswijze l g gelegen g - het is
dus meer thematisch danvan 'poetiserend' aard. n Niettemin lijkt l mi' l in laatste instantie
het onderscheid tussennthematische en stilistische verschijnselen moeilij moeilijk te maken: en een
paradoxale p formulering g (stilistisch) is s een e uiting gvan een paradoxale p `visie' (thematisch).
36 Van Halsema: 'Een rustelooze stroom',3 p .1 . - Het gesubstantiveerde g
verbum zou men
a 1 s een ee 'grammaticale g aradox' p kunnen beschouwen.
37 Van a Halsema: `Een rustelooze stroom' p 3-4. 3