Download deel 2 - Textualscholarship.nl

De positieve tendenties kunnen ingedeeld worden in enkele haaks op
elkaar staande categorieën. Daar is eerst het onderscheid tussen middelen
(of operaties) en effecten. Eén operatie kan in principe effecten van verschillende
aard teweegbrengen. Eén effect kan door diverse soorten operaties
worden bewerkstelligd. 40 De effecten zijn te beschouwen als gevallen
van "foregrounding" en de middelen als veroorzakers van foregrounding.41
Foregrounding kan op drie manieren tot stand komen: door regelovertreding
(deviatie), door regelversterking (equivalentie) of door concentratie.
42 Ik zal in gevallen van regelovertreding (deviatie in engere zin) spreken
van verbijzondering - het taalgebruik is `bijzonder' doordat taalregels
op een speciale (afwijkende) manier zijn toegepast - en van equivalentie
wanneer regelversterking optreedt. De operaties kunnen worden ingedeeld
naar het type foregrounding dat ze bewerkstelligen. Bij verbijzondering
en equivalentie worden dikwijls semantische effecten gereali-
40 V g 1. bbijvoorbeeld l b Leech: A lan linguistic g ^guide to English ^ p poetry, ^p , . 67, 7over
, de functie
het effect) van de'operatie' pparallellisme; summarize ^ It is impossible p to the summar func-
tion ofparallelism in a way Ywhich will cover r all ll h the diverse examples p of its occurence" .
Zelfs het onderscheid tussen middelen (operaties) P en n effecten ff en is niet geheel g on roble- p
matisch. Bijvoorbeeld: structurering B is ee een middel dde om (via equivalentie) q het effect intensi-
veren gte Anderzijds bereiken.p
l zou men n een ee bbepaald
p herhalingsverschijnsel, g l e panale
sis,
of anaphora, p kunnen beschouwen als een middel 1 ter te realisering easer g van het effect structure -
ring. g VVgl. g Ludwig: u d g . Artie at sbuch
Lyrikanalyse, y lyse ,pp. ` `Wie die de Formen o der Klan ^ieder
holun gnaben auch die Figuren g der Wortwiederholung gljeweils
it im Kontext unterschied-
li ce h F u nk tionen. ... [Sic] ubetnehme n u.a g liedeinde , strukturierende Funktion
"` Ibidem ,p. 11`3 Die Funktion these t ersten e ste ggeminatio
em ist also vor allem em stru
rierender Art".
41- V g1. Leech: A linguistic g guide ^ua to English g poetry, ^^ p 56 6 9en
P Plett: ett. Textwissenschaft
and Textanalyse, y ,pp. 125-133. Doo Door middel dd van foregrounding g in wg
wordt - dit is een alge- g
meen effect de aandachtgericht op P de wijze l waarop p de tekst is vormgegeven.
4z. Pl Plett: Textwassenscha t and Textanalyse, y , p 138: 38: ` `Es bleiben .. . die Kriterien der Ungrammatikalitat
and der Aquivalenz qp
.... Beide Kriterien zusammen versprechen ..
erne mo gl
ic h st umfassende u Erklarun g gs ru n d l a g e fu "r aalle
ppoetischen S prachverwendun gs
m olichkeiten g a bzu geben.
" Be Beide de zijn zijn als afwijkingen l g te beschouwen: "der erste Typus YP
bestaat uit] re gelverletze n de n der ^ zweite Typus Yp aus re elverstrkenden g Abweichun gen
".
- Mosheuvel: Een roosvenster, r pp. 1 5, spreekt p van drie typen Yp afwijkingen: l g 1 ° "vergrijp g lp
tegen een grammaticale regel1 of norm"; 2 ° g g g ^ ``een bestaande regel g of norm wordt niet
overschreden, , maar juist l ve versterkt. ts
Dat gebeurt g door herhaling, g , procédé p dat ook
wordt wq aangeduid met de termen equivalentie, Ahnlichkeit. Bedoeld worden herhal herhalings- ins-
patronen p n optreden p 'boven die op' po
de normale1 o trede3
taalstructuur"; r" ° ` `het meer of minder
van een bepaald p verschijnsel,e gemeten g ere aan aa een ee bbepaalde p norm". Type Sp 3 lijkt l
mi l onder te bren
gen bbij l Yp type 1 een
2. Niettemin zal ik de frequentie-verschijnselen afzon-
deren omdat het effect ervan doorgaans glaag niet desemantische laa beïnvloedt eïnvloedt op o een wijze wijz
en in een mate die te ve vergelijken g l valt met et de fenomenen die tot type Yp l en 2 behoren.
3 Tot type Yp reken tk zoals duidelijk zal zijn, l , de gevallen g van concentratie.
15