Download deel 2 - Textualscholarship.nl

237
nr. 1 r. 2 hoofdkompas
nr. 3 r. 1 /2 den buitenschijn / der eeuwigheid
r. 2/3 achter een gordijn /speelt wat ons boeit
nr. 10 r. 3 goddelijk licht, verbijsterende luister
nr. 11 r. 2 der dingen wijze schikking
nr. 23 r. 1 0 tijd, waarin mijn smachten ligt
nr. 24 r. 4 drinkt zijn bezwijmen uit de doodsbokaal
nr. 25 r. 4 dat hij hun elk bezinnen heeft ontnomen
nr. 27 r. 3 ik leefde in dommeling van zinsbedrog
De tautologisering, het gebruik van paradoxale en indirecte formuleringen
-speciale gevallen van de categorie: bijzondere semantische combinaties
- komen weliswaar ook in `Soefisch' voor, maar ze manifesteren
zich veel duidelijker in de tekstontwikkeling van `O, als de rozen'. In de
ontwikkelingsgeschiedenis van een `oorspronkelijk' gedicht is de speelruimte
doorgaans groter dan bij het vervaardigen van vertalingen. De verschillen
in de tendenties die er bestaan tussen de kwatrijnen en `O, als
de rozen' vloeien voort uit de diversiteit van de tekstontwikkeling: vertalingen
of `eigen' werk. Ondanks de optredende verschillen kan men naar
mijn idee vaststellen dat de uit de ontwikkelingsgeschiedenis van de
bestudeerde corpora gedestilleerde tendenties in zekere mate wijzen op,
of in verband staan met procédés die kenmerkend zijn voor Leopolds
poëzie.
4.3. Procédés in andere gedichten van Leopold
Zijn de tendenties in de tekstontwikkeling van `Soefisch' en `O, als de
rozen' kenmerkend voor Leopolds poëzie, of, tenminste, voor de ontwikkelingsgeschiedenis
van zijn gedichten? Met andere woorden: kan men
zeggen dat de verschijnselen die zich voordoen in de bestudeerde complexen
ook verder in (de tekstontwikkeling van) Leopolds gedichten
voorkomen?
Het is niet mijn bedoeling deze vraag volledig te beantwoorden. Wel
wil ik proberen in een vluchtig onderzoek na te gaan of een aantal procédés
in andere verzen van Leopold optreedt. Dit geschiedt in twee etappes.
Eerst ga ik na of in bestaande studies (Op het voetspoor van Si5temann
en `Een rustelooze stroom' van Van Halsema) met betrekking tot
de tekstontwikkeling van Leopolds gedichten de door mij gesignaleerde
verschijnselen genoemd worden. Vervolgens stel ik een kleine, vrij toevallig
samengestelde selectie aan de orde uit andere gedichten van Leopold.
Daarbij zal ik enkele passages citeren waarin de procédés zijn te ontwaren.
Nogmaals moet beklemtoond worden dat het volgend gedeelte op
een zeer terloops en globaal onderzoek berust dat, naar ik verwacht, op
allerlei manieren gepreciseerd, aangepast en aangevuld kan worden.
4.3.1. Op het voetspoor
S6temanns beschrijving van de ontstaansgeschiedenis van `Naast ons,
naast ons, achter het riet' in Op het voetspoor van de dichter is niet op-