Download deel 2 - Textualscholarship.nl

235
De bijzondere (syntaktische) combinaties vinden we slechts bij `O, als
de rozen', niet bij `Soefisch'. Bij de kwatrijnen treedt wèl de bijzondere
semantische combinatie op - die ook bij `O, als de rozen' aanwezig is.
Een scherp onderscheid tussen syntaktische en semantische verschijnselen
is hier echter moeilijk te maken. Speelt het overschrijden van de zogenaamde
selectierestricties zich op semantisch of op syntaktisch niveau
af? 14 Bovendien zal elke klaarblijkelijke syntaktische `verbijzondering', de
overtreding van een evident syntaktische regel, semantische consequenties
hebben. Een en ander doet vermoeden dat aan het zojuist gesignaleerde
verschil tussen `Soefisch' en `O, als de rozen' niet veel betekenis behoeft
te worden gehecht.
De veralgemening-tendentie die wèl bij `Soefische en niet bij `O, als
de rozen' voorkomt, levert geen significant verschil op tussen de tekstontwikkeling
van beide corpora. Het verschijnsel komt immers slechts
enkele keren voor, zodat het waarschijnlijk nauwelijks gewettigd is van
een tendentie te spreken.
De meest in het oog lopende verschillen tussen de `positieve' tendenties
van de twee complexen bevinden zich op het semantisch vlak. Het
betreft een aantal verschijnselen die alle als gevallen van de bijzondere
semantische combinatie zijn te kenmerken; het gaat vooral om drie kernprocédés,
de tautologisering, de paradox en de indirectheid (of vaagheid),
die alleen bij `O, als de rozen' lijken voor te komen -althans volgens
de schema's. In de volgende paragraaf ga ik op deze kern-procédés
nader in.
4.2.3. Kern procédés
De tautologifering, de paradox en de indirectheid of vaagheid zijn de
kern-procédés in Leopolds poëzie. Hierboven is er al op gewezen dat ze
als speciale gevallen zijn op te vatten (die alleen bij `O, als de rozen'
werden opgemerkt) van een algemener verschijnsel: de bijzondere semantische
combinatie, dat eveneens in de tekstontwikkeling van `Soefisch' is
aan te treffen. Bij een nadere beschouwing van de kwatrijnen zijn de drie
procédés echter wel op te merken.
Het streven naar paradoxale zegging kan men onder meer ontwaren in
de algehele voorstelling van zaken in het motto-kwatrijn - die al in de
voorbeeldtekst aanwezig is. Zie voorts nr. 7 (de paradox is reeds in de
bron aanwezig, maar hij is door Leopold sterk aangezet), nr. 10 (de gehele
`visie', die weliswaar ook in de Roseraie-versie vervat is, maar die
door Leopold is versterkt - met name door de formulering: goddelijk
licht, verbijsterende luister, die niet in het origineel te vinden is), nr. 11
en nr. 13 (bij beide is het paradoxale element gedeeltelijk al in de bron
14 De zondere 'bijzondere'dikwijls
combinaties berusten dikwi is op p het overtreden van de strict sub-
categorisation rules" en ` `selectional rules" die in het `standard' -model van de Transformationeel-Generatieve
Grammatica in de Ysyntaktische componentgesitueerdzijn p aa l^ m r
mede semantische kenmerken bestrijken. l